Af klofningum og samrunum

Það var einhverjum sem fannst hún alltaf svolítið skrýtin þessi Borgarahreyfing sem var sögð sjálfsprottin upp úr leikstýrðum mótmælavettvangi Radda fólksins og leikstjórn Opinna borgarafunda ásamt óheftum ósköpum Búsáhaldabyltingarinnar. Það voru samt 7,2% kjósenda sem ákváðu að binda traust sitt frekast við þetta nýja, óþekkta og óreynda fólk sem kom fram með Borgarahreyfingunni til að leysa skelfilegasta efnahags- og samfélagsvanda sem íslenskt samfélag hefur staðið frammi fyrir eftir að það endurheimti sjálfstæði sitt.

Kosningin tryggði þessu óvænta mótmælaframboði fjóra þingmenn en á innan við hálfu ári höfðu allir fjórir klofið sig frá nafni flokksins sem tryggði þeim þingsætið. Þráinn Bertelsson komst að þeirri niðurstöðu þegar hann var kominn inn á þing að honum líkaði betur félagsskapur Vinstri grænna en nánustu baráttusystkina sinna sem áttu drýgstan þátt í því að tryggja honum þingsætið. Hinum þremur líkaði ekki yfirgangur ýmissa flokkssystkina þegar þeim mislíkaði hvernig nýbakaðir þingmenn fóru með umboð sitt í atkvæðagreiðslunni um ESB-aðildarumsóknina.

Klofningur

Þau klufu sig þess vegna frá þeim og stofnuðu sérstakan þingflokk sem þau gáfu heiti sem var stytting á nafninu á flokknum sem a.m.k. Birgitta og Þór áttu stóran þátt í að leggja grunninn að. Næstu mánuðir liðu í heljargreipum tveggja Icesave-framhaldsþátta sem báðum lauk með þjóðaratkvæðagreiðslu. Aðrir þingviðburðir sem voru sagðir tefja fyrir því að alvarleg staða almennra húsnæðislánagreiðenda kæmust á dagskrá þingsins var útkoma Rannsóknarskýrslu Alþingis og landsdómsmálið.

Vorið 2011 lauk þriðja þætti Icesave-málsins með því að víðtæk kynning tveggja sjálfboðaliðshópa almennings, sem kynntu rökin fyrir því að segja NEI við enn einum Icesave-samningum, skilaði því að þjóðin hafnaði þriðju og síðustu tilraun ríkisstjórnarinnar til að gefa kröfuhöfum Landsbankans veiðileyfi í lífskjörum íslensks almennings. Í kjölfarið hófust sögulegar hrókeringar valdahlutfalla sem fóru þannig að ríkisstjórnin naut ekki aðeins liðstyrks Þráins Bertelssonar heldur höfðu þeir skjól af hinum veika þingflokki Hreyfingarinnar.

Auk þeirra gekk Guðmundur Steingrímssonar æ oftar fram fyrir skjöldu til varnar hinni ógæfusömu ríkisstjórn sem hefur ekki átt sístan þátt í því að rýja Alþingi svo traustinu að það stendur í sögulegu lágmarki. Færa má að því líkur að alls hafi skjól Hreyfingarþingmannanna og Guðmundar Steingrímssonar varið ríkisstjórnina þremur vantrauststillögum. Þ.e. vorið 2011 og 2012 og í upphafi þessa árs. Kannski var það hugmyndin með tveggja þátta vantraustsyfirlýsingu Þórs Saari að þetta mætti týnast í moldviðrinu sem varð í kringum báð vantraustsþættina hans.

Samruni 

Sennilega var það einhver snemmsumarsfiðringur sem gerði það að verkum að Borgarahreyfing og Hreyfingin tóku að fara á fjörurnar við hvor aðra í júní 2010. Það var þó ekki fyrr en haustið 2011 sem Borgarahreyfingin treysti sér til að gefa út þá yfirlýsingu að stjórn hennar og félagsmenn vildu ekkert frekar en ná stjórnmálalegri samvinnu við Hreyfinguna aftur. 

Fljótlega hófust samrunaviðræður þar sem tóku þátt þingflokkur Hreyfingarinnar, flokkurinn sem hann hafði klofnað frá, Frjálslyndi flokkur sem Borgarahreyfingin hafði þegið „fimmta flokka fylgið“ frá ásamt nokkrum þeirra sem voru ákafastir meðal fyrrum stjórnarráðsfulltrúa í þeirri sannfæringu að þeir væru ómissandi inni á næsta þingi. Frá því þessi hópur kom fram fyrir rúmu ári síðan hefur þessi hópur skipt mun tíðar um nafn heiti, lógó, kennitölu og félaga en þekkist í íslenskri stjórnmálasögu.

Í þessum hópi eru líka skrautlegustu byltingarfjaðrirnar þó ólíkar séu. Þessi tvö eru kannski einmitt þau tvö sem samfélagið þarf á að halda til að tækla þá stærstu ógn sem hefur steðjað að íslenskri þjóð síðan sjálfstæði landsins var endurheimt eftir nær 700 ára ánauð.

Hún er ljóðskáld og aktívisti með fjögurra ára þingreynslu sem hefur skilað henni svo mikilli heimsfrægð að sumir halda m.a.s. að hún sé hagfræðingurinn á þinginu sem hefur verið að setja fram allar þessar frábæru lausnir á lífskjara- og efnahagsvandanum hér á landi. Auk þess sem hún hefur aflað sér afar mikillar reynslu í stofnun flokka og klofningsframboða en alls hefur hún verið í fjórum flokkum á fjórum árum þar af tveimur klofningsflokkum eftir að hafa klofið sig frá tveimur stærri flokkum sem hún tók virkan þátt í að koma á fót.

Hann hefur á undanförnum árum verið tíður ráðgjafi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og hinna ýmsu stofnana Evrópusambandsins auk þess sem hann hefur verið sendifulltrúi þessara stofnana í öllum hlutum Afríku, Asíu og Mið-Austurlöndum.

In recent years, he has been a frequent consultant to the International Monetary Fund and also the World Bank, the European Commission, and the European Free Trade Association (EFTA). This work has included extensive lecturing at the Joint Vienna Institute in Vienna, in all parts of Africa, as well as in Asia and the Middle East. (sjá hér)

Þessi reynsla ætti ekki að vera síðri kostur gagnvart þjónustu við almannahagsmuni inni á þingi heldur en í stjórnlagaráði þar sem hann lá ábyggilega ekki á liði sínu við skerðinguna á réttinum til þjóðaratkvæðagreiðslu í  67. greininni og möguleika 111. greinarinnar til fullveldisafsals „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér). Afstaða hans í Icesave-málinu gáfu svo skýrt tilefni til að finna út úr því hvar lýðræðislegt réttlætishjata hans slær þegar hann varaði Íslendinga við því að Bretum kynni að finnast að Íslendingum bæri „siðferðileg skylda til að axla ábyrgð á Landsbankanum hvað sem lögunum líður.“ (sjá hér)

Samhljómur

Það er e.t.v. útlit fyrir að ólíkari einstaklinga sé tæpast hægt að hugsa sér en þau Birgittu Jónsdóttur og Þorvald Gylfason. Þau eiga þó nokkra mikilsverða lykilþætti sameiginlega og varðar þjóðina auðvitað mestu um óstýriláta ástríðu þeirra gagnvart stjórnarskránni. Birgitta Jónsdóttir gaf ástríðum sínum gagnvart fullveldisafsalsplagginu með þjóðaratkvæðisskerðingunum svo lausan tauminn síðasta þingdaginn, sem lýtur stjórn núverandi þings, að sumir myndu eflaust vilja kenna við tilfinningaklám en aðrir máttu vart vatni halda af hrifning og kröfðust fjölföldunar á þingmanninum:

Hún virðist átta sig á hlutverki sínu sem samfélagsþjónn [...]

Við þurfum klárlega fleiri hennar líka inn á Alþingi. (sjá hér)

Þorvaldur Gylfason hélt líka ræðu um „nýja stjórnarskrá“ þó það væri ekki innan veggja Alþingis en hún er svo tilfinningaþrunginn að jafnvel blaðamanni Eyjunnar virðist vera nóg um: „Ljóst er af myndbandinu að Þorvaldi er mikið niðri fyrir.“ enda ljóst af myndbandinu að tilfinningarnar liggja ekki aðeins í rödd og andliti hans heldur leita þær fram í allri líkamstjáningunni líka.

Þó einhverjar skoðanakannanir sýni að niðurstaða næst komandi kosninga kunni að skila Lýðræðisvaktinni einhverjum mönnum inn á þing þá er ljóst af athugasemdunum við þessa frétt að aðdáendur vaktstjóra flokksins hafa af einhverjum ástæðum ekki séð sér tækifæri til að kaffæra gagnrýnisraddirnar í lofi um þennan ljósbera lýðræðishugsjónarinnar.

Aftur á móti vekja ábendingar um hæpnar fullyrðingar Þorvaldar í myndbandinu sem snúa að meðferð hans á tölum vissulega nokkurn áhuga. Þær vekja ekki síst athygli fyrir þá staðreynd að Þorvaldur Gylfason er prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands en sú menntun hefur væntanlega líka aflað honum ráðgjafaverkefnunum hjá AGS og ýmsum stofnunum innan ESB. 

Sá sem bendir Þorvaldi á frjálslega meðferð hans á tölum gerir það í tveimur innleggjum þar sem hann segir m.a.

Úrslit kosningan [svo] 20. okt. eru að 64,16% KJÓSENDA söguðu JÁ við fyrstu spurningunni, sem er ekki 2/3 hlutar þjóðarinnar.
Meira en helmingur þjóðarinnar sat áhugalaus heima á kjördag!
[...]

Þorvaldur ég vil eindregið hvetja þig til að sýna útreikningana þína sem styðja 67,5% stuðning þjóðarinnar við frumvarp þitt!
[...] fullyrðingar þínar um 2/3 hluta stuðninginn er móðgun við alla þá sem hafa lokið grunnskólaprófi í stærðfræði. (sjá hér)

Samrýmanlegt

Annað sem þetta sértaka par á sameiginlegt og gæti aukið þeim líkur til samstarfs og samheldni er að þau hafa bæði ferðast víða um heiminn og miðlað hæfileikum og þekkingu sem þau hafa af einhverjum ástæðum farið sparlegar með á innlendum vettvangi en þeim erlenda. Þannig vakti það athygli í umræðum frambjóðenda um efnahagsmál sem fram fór í sjónvarpssal síðasta miðvikudagskvöld að þar var mættur presturinn Örn Bárður Jónsson fyrir hönd Lýðræðisvaktarinnar en ekki vaktstjórinn sjálfur, hagfræðiprófessorinn og ráðgjafi áhrifamestu fjármálastofnana heimsins.

Hitt er þó líklegt að Þorvaldur, vaktstjóri Lýðræðisvaktarinnar, hafi lagt honum eitthvað línurnar fyrir þáttinn og e.t.v. Gunnar Tómasson sérlegur efnahagsráðgjafi Lýðræðisvaktarinnar líka. Það er þó ekki útilokað að drottinshollusta prestsins móti eitthvvað afstöðu hans til AGS þar sem hann sagði í þættinum að það hafi sýnt sig að hjálp sjóðsins hafi verið nauðsynleg til að setja „taum og beisli“ á innlend efnahagsmál til að halda uppi aga. (sjá hér)

Birgitta Jónsdóttir hefur ekki síður sýnt fádæma hógværð hvað varðar þekkingu á hagfræðilegum efnum.  Líkt og Þorvaldur Gylfason er þó hæpið að hún liggi á þessari óvæntu þekkingu gagnvart umheiminum. Maður skyldi a.m.k. ætla að það sé á grundvelli slíkrar þekkingar sem hún verður einn af aðalræðumönnunum á ráðstefnu Public Banking Institute, sem fram fer í húsakynnum Domincan háskólanum, vestur í Kaliforníu 2. til 3. júní n.k.

Umfjöllunarefnið er mjög áhugavert eða fjármögnun nýs hagkerfis (sjá hér) Það er reyndar rétt að geta þess að hún fer ekki ein heldur líka Jón Þór Ólafsson sem tekur Reykjavík á móti Birgittu fyrir hönd Pírata og er að mestu sjálfmenntaður í fræðunum eins og hún sjálf.

Eitt til viðbótar virðast þau líka eiga sameiginlegt en það er stórtæk nýting Netsins við að koma sjálfum sér og sínum verkum á framfæri. Birgitta virðist að vísu nokkuð stórtækari í þessum efnum sem kemur ágætlega fram ef maður slær nöfnum þeirra inn á Google og líka inni á You Tube.

Þegar maður slær nafni Þorvaldar þar inn lítur út fyrir að hann hafi komið fyrir hátt í 300 myndböndum af sjálfum sér þangað inn en Birgitta 2.240. Til samanburðar má benda á að  þegar nafn Ólafs Ragnars Grímssonar, sem þykir hafa setið býsna lengi á forsetastóli, er slegið inn á leitarsvæði You Tube er allt sem bendir til að hann komi fyrir á 1.770 myndböndum.

Það er auðvitað hreint með ólíkindum hvað Birgitta og Þorvaldur leggja mikla rækt við það að koma myndböndum af sjálfum sér út á Netið og hlýtur að teljast aðdáunarvert að þau skuli gefa sér þann tíma sem það hlýtur að taka að leggja slíka rækt og alúð við þetta verkefni. Miðað við þau annasömu verkefni sem þau hafa tekið að sér bæði fyrir hagsmuni lands og þjóðar þá er með ólíkindum að þau skuli vera tilbúin til að fórna öllum þeim tíma sem þessi ræktarsemi hlýtur að kosta.

Eins og ætti að hafa komið rækilega fram hér á undan og alþjóð er er væntanlega meðvituð um þá er Birgitta Jónsdóttir þingmaður á Alþingi Íslendinga og Þorvaldur Gylfason prófessor við Háskóla Íslands 

Haltu mér, slepptu mér

Á miðvikudaginn í þessari viku birtist frétt á DV þess efnis að Píratar og Lýðræðisvaktin hyggðu á einhvers konar samstarf. Þó lá ekki ljóst fyrir um hvers konar samstarf yrði að ræða en margir ráku eflaust upp stór augu í því ljósi að þrátt fyrir að Þorvaldur Gylfason hafi löngum verið ein helsta fyrirmynd Hreyfingarþingmannanna allra þá hafði Birgitta gefið samstarf við Dögun upp á bátinn undir lok júní á síðasta ári og stofnað Pírata einum fjórum mánuðum síðar. 

Þegar hún fór var Þorvaldur Gylfason enn innanbúðarmaður hjá Dögun enda tók hann þátt í því að koma þeirri Breiðfylkingu sem varð að Dögun saman og smíða henni grunn. Hann ferðaðist líka með Dögun um þvert og endilangt landið til að kenna landsmönnum að kjósa rétt í ráðgefandi atkvæðagreiðslu um stjórnarskrá ásamt þeim Lýði Árnasyni og Gísla Tryggvasyni og öðrum þáverandi og núverandi frambjóðendum Dögunar.

Nokkuð áreiðanlegar heimildir herma að þetta hafi allt verið fyrir peninga Borgarahreyfingarinnar sem urðu Dögunar með einhverju kennitölufifferíi sem aðeins eignahaldsfélög á skuldaflótta hafa komist upp með hingað til. Hægt er að finna myndbönd frá þessum rútuferðalögum um landið inni á You Tube en þetta er það sem merkt er: Dagur eitt og er tekið upp á Sauðárkróki.

Þó Þorvaldur hafi lagt slíka alúð í uppbyggingu Dögunar að fjölmiðlar hröpuðu til þeirrar ályktunar margítrekað að nú væri óhætt að boða framboð hans fyrir hönd þessa framboðs Hreyfingarþingmannanna, starfsmanns Hreyfingarinnar og tveggja fyrrum formanna Hagsmunasamtaka heimilanna svo og talsmanns neytenda, þá ákvað hann að taka Lýð Árnason með sér um miðjan febrúar og stofna síðan sitt eigið framboð skipað að stærstum hluta af fyrrum kollegum stjórnlagaráðs og nokkrum hundóánægðum fyrrum samfylkingarfélögum.

Margendurklofningur eða sundursamlyndi

Það þarf sannarlega að finna upp nýtt orð ef til stendur að finna tengsl þeirra þriggja flokka, sem samrunatilraun Breiðfylkingarinnar svokölluðu gat af sér, við þá Borgarahreyfingu sem spratt upp að því er virtist af sjálfu sér í jarðvegi mótmælanna í kringum Búsáhaldabyltinguna fyrri hluta árs 2009. Margendurklofningur eða sundursamlyndi virðist þó lýsa því samhengi sem liggur í gegnum hin undarlega hröðu nafnaskipti og hrókeringar sem þar hafa átt sér stað.

Þeir sem gleggst þekkja til sjá nefnilega að í öllum flokkunum þremur eru mörg þeirra andlita sem komu á sínum tíma að framboði Borgarahreyfingarinnar með einum eða öðrum hætti og síðar tilveru Hreyfingarinnar.

Þannig hafa Daði Ingólfsson, Jón Þór Ólafsson og Friðrik Þór Guðmundsson allir lagt Hreyfingarþingmönnunum mikilvægan stuðning allt kjörtímabilið og verið þeim ómetanlegir bakhjarlar en nú hafa þeir skipt sér á milli flokkanna þriggja sem er freistandi að kalla þríburaframboðið miðað við það hvernig uppruni þeirra liggur í rauninni til Borgarahreyfingarinnar í gegnum Breiðfylkinguna og síðar Dögun. (Myndin er tekin að láni úr albúmi Daða Ingólfssonar: Sigurhátíð á Hótel Borg 20. október 2012)

Ég öfunda ekki kjósendur að gera upp á milli þessara flokka sem eru (talið upp eftir röð fulltrúa þeirra á myndinni hér að ofan): Lýðræðisvaktin, Píratar og Dögun og ekki verður valið auðveldara þeim sem sjá ekki allan muninn á þessum þremur og Bjartri framtíð, Samfylkingu og leifunum af Vinstri grænum. Það verður líka afar sérkennileg tilhögun hjá reyndum þingmönnum sem er að finna í öllum þessum flokkum að bjóða þannig fram sexfallt ferkar en í einum eða tveimur stærri flokkum með einhverjum mismunandi áherslum á málefnum.

Nú er ekki útilokað að víurnar sem þingmaðurinn og hagfræðiprófessorinn urðu uppvís af að vera að bera í hvert annað á síðum DV muni eitthvað raska því tryggðarsambandi sem hefur verið á milli þríburaframboðsins; Dögunar, Pírata og Lýðræðisvaktar en þó það séu tveir sólarhringar síðan fréttin birtist hefur engra væringa orðið vart enn þá og þess vegna líklegt að það verði jafnkyrrt og friðsælt og þegar Birgitta yfirgaf Dögun; og síðar Þorvaldur og Lýður.

Hvort af viðhaldssambandi flokks ljóðskáldsins, aktívistans og þingmannsins og flokks hagfræðiprófessorsins, ráðgjafa AGS og ESB og fyrrum stjórnarráðsfulltrúa verður er heldur ekki ljóst enn þá. Má vera að það trufli eitthvað að Þorvaldur Gylfason slysaðist til að láta það út úr sér að hann vildi að þjóðin borgaði Icesave af siðferðilegum forsendum svo má vera að einlæg aðdáun hagfræðiprófessorsins á AGS og ESB þvælist eitthvað fyrir líka. Birgitta Jónsdóttir hefur a.m.k. hingað til látið eins og AGS sé óvinur og að Icesave hafi verið skuldagildra sem þjóðinni væri hollast að hafna.

 Þegar hér er komið er rétt að taka af allan vafa um það að ég lái ekki kjósendum sem spyrja sig í forundran um innihald og stefnu þeirra flokka sem kastljósið hefur beinst að hér að ofan. Ég lái þeim heldur ekki þó þeir komist að niðurstöðu sem hefur nákvæmlega ekkert með þjóðarhagsmuni að gera.

Það er því vel við hæfi að enda þetta með einni athugasemdinni sem stendur við fréttina sem var vísað til hér að ofan á Eyjunni en þar er vakin athygli á myndupptökunni af ræðu Þorvaldar Gylfasonar fyrir framan alþingishúsið um lýðræðislegan rétt þjóðarinnar til að fá yfir sig stjórnarskrá sem skerðir réttinn til þjóðaratkvæðagreiðslna en bætir við heimildinni til fullveldisafsals „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér). Athugasemdin er hér óbreytt að undanskyldu einu innskoti frá blogghöfundi:

Í fljótu bragði man ég eftir fáeinum aðilum sem eiga það alveg skilið að fá Þorvald Gylfason [og Birgittu Jónsdóttur] "yfir sig" á þingi, en svo man ég eftir að slíkt myndi einnig ganga yfir sjálfan mig; og ég fullyrði að ég hef ekkert svo illt gert af mér að ég eigi slíkt skilið! (sjá hér)

Ég læt mig dreyma um að aðrir kjósendur komist líka að þeirri niðurstöðu að við erum að kjósa fólk til að finna heillavænlegar lausnir á ömurlegri efnahagsstöðu Íslands og standa gegn harðsvírðuðum vogunarsjóðum sem eru tilbúnir til að nýta sér hvikult og sjálfsupptekið fólk til að komast yfir þau verðmæti sem gefur ríkulegast í aðra hönd.

Ég treysti því að kjósendur átti sig á að alþingiskosningarnar framundan eru ekki X-factor keppni þar sem kjósendum er ætlað að kjósa þá sem eru líklegastir til að verða hlátursvekjandi skemmtikraftar á alþingisrásinni allt næsta kjörtímabil heldur fólk sem við treystum til að byggja framtíð okkar og afkomendanna lífvænleg skilyrði til betra og innihaldsríkara lífs.

Offramboð á innihaldsleysi

Það er fátt sem lýsir betur viðskilnaði Jóhönnu Sigurðardóttur við hinn pólitíska vettvang en þessi skopteikning Gunnars Karlssonar. Jóhanna gengur frá þinghúsinu með járnfrúarsvip og lætur sér fátt um finnast þó alþingishúsið standi í ljósum logum.

Í stuttu máli má segja að helsti árangur Jóhönnu Sigurðardóttur sem forsætisráðherra sé að skilja eftir sig sviðna jörð. Eldarnir sem loga í pólitíkinni stafa fæstir af heitum hugsjónaeldum sem snúa að þjóðarhag en þar er vart þverfótað fyrir einstaklingum sem brenna fyrir sjálfum sér.

Þetta kemur e.t.v. skýrast fram í offjölguninni sem hefur orðið á þeim flokkum sem svipar til Samfylkingarinnar. Miðað við framgönguflokksins á síðasta kjörtímabili ætti að blasa við að það sem þjóðarhagsmunir þurfa síst á öllu að halda í augnablikinu er meira af Samfylkingunni. Það er hins vegar ljóst að flokkseigendurnir eru ekki sama sinnis.

Í stuttu máli virðist Samfylkingin vera grundvölluð á því markmiði að halda Sjálfstæðisflokknum frá völdum sama hvað það kostar en koma sjálfum sér og sínum að þeim forréttinum sem Sjálfstæðisflokkurinn sat einn að áður. Það skal ekkert um það fullyrt hvort ESB-draumurinn hefur átt víst sæti innan Samfylkingarinnar frá upphafi en það má heita ljóst að honum hefur tekist að hreiðra svo vel um sig þar að það er ekki ósennilegt að hann sé í raun límið sem heldur flokknum saman og aflgjafinn sem keyrir hann áfram ásamt því að vera frjómagnið sem stuðlar að offjölgun flokksins nú.

Ég hef áður vikið að þeim gífurlegu vonbrigðum sem margir hljóta að sitja uppi með sem leyfðu sér að finna til bjartsýni og gerðu sér háar hugmyndir um breytingar í upphafi kjörtímabilsins. Nú þegar óðum styttist í kosningar er það líka ljóst að það eru fleiri en ég sem furða sig á offramboðinu á því sama og Samfylkingin hefur staðið fyrir við síminnkandi vinsældir. 

Það má vera að þeir hinir sömu hafi velt því fyrir sér hvort offramboðið sem blasir við í pólitíkinni sé aðferð markaðsfræðinnar til að miðla kjósendum innihaldsleysinu líkt og ég ýjaði að undir lok síðasta bloggpistils sem hlaut heitið Átakanlegt. Ég hef reyndar ekki rekist á slíkt enn þó það sé greinilegt að um leið og það liggur fyrir að í komandi kosningum hafa kjósendur úr a.m.k. sex útgáfum af Samfylkingunni að velja þá hlýtur spurningin um það hverju þetta sætir að liggja beint við. 

Björt framtíð sem var stofnuð þann 5. febrúar í fyrra hefur frá upphafi gefið það út að þau standi fyrir „ekkert vesen“ (sjá hér). Píratar sem komu fyrst fram undir lok júní í fyrra, en voru ekki formlega stofnaðir fyrr en 24. nóvember, virðast standa fyrir allt og ekkert en fæst af því sem snýr að þeim umtalsverðu lífskjarabótum eða breytingum á efnahagskerfinu sem hefur verið kallað eftir frá upphafi þessa kjörtímabils.

Það er því ofur eðlilegt að spyrja sig hvaða erindi telja fulltrúar þessara flokka sig eiga við íslenska kjósendur? Miðað við það sem þeir setja fram vaknar jafnvel sú spurning hvort það geti verið að þau markaðsöfl sem hafa „tryggt Paris Hilton bæði sviðsljósið og lífsviðurværið nokkuð mörg undanfarin ár hafi náð til pólitíkunnar á sama hátt?“

Eftir því sem nær líður alþingiskosningum sem fara fram þ. 27. apríl n.k. verða þeir væntanlega alltaf fleiri og fleiri sem setja spurningarmerki við afritin sem hafa hrannast upp af Samfylkingunni frá því í byrjun febrúar á síðasta ári. Þeir eru reyndar einhverjir sem eru þegar byrjaðir.

Þegar Bjarni Harðarson var spurður að því á beinni línu á DV í gær hvort það væri pláss fyrir nýstofnaðan flokk hans, Regnbogann, fyrir það að hann þótti óþarflega líkur VG svaraði hann um hæl:

Eftir að VG hefur gengist undir jarðarmen ESB stefnunnar hljótum við frekar að spyrja hvort pláss sé fyrir þann flokk [VG] við hliðina á Samfylkingu, Bjartri framtíð, Lýðræðisvaktinni og Dögun. Ég tel að það sé full þörf á og eftirspurn eftir félagshyggjuafli sem stendur með þjóðfrelsi og áherslum landsbyggðar. (sjá hér)

Eftir þáttinn Forystusætið sem var á dagskrá Sjónvarpsins í gærkvöldi vakti Fullveldisvaktin athygli á því að fulltrúi Pírata sem var þar í einkaviðtali hefði opinberað það að hér væri kominn fram enn einn „smáflokkurinn sem vill halda áfram s.k. aðildarviðræðum við Evrópusambandið.“ Þar er síðan haldið áfram og bætt við:

Að Pírataflokkurinn leggist þannig á sömu sveif og kapítalíseruðu tækni- og evrókratarnir í Samfylkingu og útfrymum hennar, "Bjartri framtíð" og "Lýðræðisvaktinni", þ.e.a.s. að stefna landinu áleiðis inn í stórkapítals-efnahagsheild Evrópusambandsins, er líklega frétt fyrir suma ofursósíalistana og anarkistana sem héldu að Pírataflokkur væri eitthvað fyrir þá. (sjá hér)

Annar bloggari tekur undir þessa ályktun í athugasemdarkerfinu við þessa bloggfærslu og bætir við:

Þetta [Píratar] er enn eitt ESB framboðið sem reynir fyrir sér í felulitunum.

Sami óæti ESB-grauturinn sem ausið er úr Samfylkingarpottinum og nú borinn fram á að minnsta kosti fjórum öðrum skrautlegum grautardiskum!

En þetta er allt sami grauturinn og fólk þarf að sjá í gegn um plottið!

Við skulum varast þessa úlfa eins og Þorvald Gylfason og fleiri sem klæða sig í þessar Brusselsku sauðagærur! (sjá athugasemdakerfið hér)

Sá sem á þetta innlegg inni á Fullveldisvaktinni hafði sjálfur komist að þessari niðurstöðu á sinni eigin bloggsíðu nokkru áður: 

Framboð Lýðræðisvaktarinnar, BF og að ýmsu leyti Dögunar líka snúast að meiru og minna leyti um að viðhalda ESB-draumnum í hinum ýmsu felulitum.

Þetta var gert vegna þess að raunveruleg eftirspurn eftir blautum ESB-draumum Samfylkingarinnar reyndist svo átakanlega lítið að með þessum lymskulega hætti að setja fleiri framboð á fót í felulitum átti að reyna að fallera fólk og fjölga samtals í þessum fámenna hópi. (sjá hér)

Af þessari samantekt má vera ljóst að þeir sem vilja rýna í þær furður sem hafa verið að eiga sér stað í pólitíkinni hafa rekist á það sama og ég leiddi m.a. fram í síðasta bloggi. Ég sé heldur ekki betur en þessi fésbókarstadus sem ég birti um miðja síðustu viku dragi innihald þessara tilvitnana úr þremur áttum ágætlega saman:

Eitt af furðum íslenskrar pólitíkur er Þorvaldur Gylfason og Lýðræðisvakt hans sem er þriðji þríburinn við Dögun og Pírata. Foreldrarnir hafa hvorugir alveg gengist við afkvæmunum en líkur benda til að þeir séu Samfylkingin og ESB. Ástæðurnar kunna að vera gullbarnið sem gengur undir heitinu Björt framtíð og þverrandi lífslíkur fósturbarnsins VG. Þó má vera að mestu valdi unglingaveiki þríburanna sem kemur ekki síst fram í því að þeir láta stjórnast af tilfinningum og tala því gjarnan í ástríðuorðastíl en taka svo litla sem enga ábyrgð á því sem þeir láta frá sér fara.  

Átakanlegt

Það er næstum því átakanlegt að líta yfir kjörtímabilið sem nú er senn á enda. Kjörtímabil sem rekur tildrög sín í þá óvenjulegu staðreynd að mótmæli almennings knúðu fram nýjar alþingiskosningar. Þetta var í fyrsta skipti sem slíkt hefur gerst hér á landi og kannski var það þess vegna sem margir gerðu sér stórar vonir og höfðu miklar væntingar um að nú væri runnið upp tímabil þar sem stjórnmálin myndu snúast um uppbyggingu og grósku mannlífsins í stað þeirrar dýrkunar fjármagnsins sem leiddi til hrunsins.

Í bjartsýni sinni kusu flestir að horfa fram hjá því að annar þeirra flokka sem komu að ríkisstjórnarmynduninni hafði verið í ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokknum á þeim tíma sem bankahrunið átti sér stað og hafði því tekið virkan þátt í því að hylma yfir þær staðreyndir sem ullu því. Í stað þess að fara fram á skilyrðislaust uppgjör við gerendur hrunsins tóku velflestir kjósendur þátt í því leikriti sem var sett á svið vorið 2009 og samþykktu að ganga til nýrra kosninga án þess að hafa verið upplýstir til fulls um orsakir þess eða afleiðingar.

Haustfeigðin felldi björtustu vonirnar

Gróskan sem varð til í kringum mótmælin í kjölfar hrunsins 2008 leiddi m.a. til nokkurrar endurnýjunar á listum þeirra flokka sem áttu menn inni á þingi á tíma hrunstjórnarinnar svokölluðu. Á undraskömmum tíma varð líka til nýtt stjórnmálaafl sem margir þeirra sem kröfðust breytinga bundu vonir sínar við. Ástæðan var ekki síst sú að fulltrúar þess fullyrtu að það væri sprottið úr jarðvegi mótmælanna og þá einkum Búsáhaldabyltingarinnar svokölluðu. 

Vorið 2009 lýsti einn hinna nýkjörnu fulltrúa Borgarahreyfingarinnar því yfir að það að stjórnmálahreyfingin fékk fjóra þingmenn kjörna væri „náttúrulega bara sigur fólksins“ (Fréttablaðið 27. apríl 2009: 4) Margir leyfðu sér að trúa því líka og ekki síst í ljósi kosningaloforða hennar um aukið lýðræði, uppgjöri við hrunvalda og leiðréttingu á þeim forsendubresti sem hrunið hafði valdið lánagreiðendum auk slagorðanna um að með Borgarahreyfingunni væri komin brú þjóðarinnar inn á þing og virkt samband við þá grasrót sem hafði sprottið upp í kringum mótmælin víðs vegar um landið. 

Afgerandi meirihluti kjósenda (51,5%) bundu ómældar vonir sínar við Jóhönnu Sigurðardóttur, formann Samfylkingarinnar, og Steingrím J. Sigfússon, formann Vinstri grænna. Þessi gengu til stjórnarsamstarfs undir söluvænlegum og bjartsýnislegum frösum eins og: stöðugleikasáttmáli, skjalborg heimilanna, uppgjöri við hrunið og endurreisn. Hér voru líka reyndir stjórnmálamenn á ferð: Jóhanna búin að sitja á þingi frá árinu 1978 og Steingrímur síðan 1983.

Eitt það átakanlegasta við þetta kjörtímabil er það hvernig vonirnar sem voru bundnar nýrri ríkisstjórn hafa brugðist. Sú kreppa sem sigldi í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 er síst á undanhaldi þó ýmsir reyni að halda uppi einhverjum sýndarveruleika talnafræðinnar þar um.

Raunveruleikinn er allt annar eins og svo margar staðreyndir eru til vitnis um. Það er í raun sama hvert litið er. Hér verður látið nægja að minna á stöðuna í heilbrigðis- og menntamálum, stöðu lánagreiðenda og bótaþega, fjölda atvinnulausra, fjölda brottfluttra og fjölda þeirra sem hafa misst fasteignir sínar.

Það er sannarlega átakanlegt að horfa til vanefnda ríkisstjórnarinnar og skipsbrotin sem þær hafa valdið. Hins vegar er full ástæða til að minna á að það var tæplega við öðru að búast þegar mið er tekið af því að stærri flokkurinn sat í brúnni með Sjálfstæðisflokknum og var ekki minni þátttakandi í að sigla efnahag þjóðarinnar fram af hengifluginu haustið 2008. 

Brotlending djarffleygra vona

Það sem er átakanlegast þegar horft er yfir kjörtímabilið sem nú er senn á enda eru skipsbrotin  sem framganga og vanefndir Vinstri grænna og þingmanna mótmælaframboðsins hafa valdið. Kjósendur bæði Vinstri grænna og Borgarahreyfingarinnar byggðu val sitt á loforðum um aðrar áherslur en þær sem keyrðu efnahagslíf þjóðarinnar fram af hengifluginu.

Loforðin töldu þeir standa traustari fótum en annarra flokka fyrir það að annar rakti uppruna sinn til mótmælanna frá haustinu 2008 fram til janúarloka 2009 en hinn hafði veitt öfluga stjórnarandstöðu í stóriðjumálum og staðið dyggan vörð um umhverfismálin á þeim útþenslutíma sem leiddi til hrunsins. Þegar litið er yfir kjörtímabilið sem senn er á enda blasir það við að hvorki þingmenn mótmælaframboðsins né forysta Vinstri grænna hafa staðið undir þeim væntingum sem til þeirra voru gerðar.

Lára Hanna Einarsdóttir hefur nýverið tekið saman það sem Steingrímur J. Sigfússon, formaður flokksins hafði um stóriðjuframkvæmdir og náttúrvernd að segja áður en hann komst til valda og svo nú undir lok kjörtímabilsins:

Það er auðvitað átakanlegt að horfa til þeirra umskipta sem formaður Vinstri grænna hefur orðið ber af eftir að hann komst til valda. Afleiðingarnar sem umskiptin hafa valdið eru þó öllu átakanlegri. Ef við ættum stjórnmálafræðinga sem þyrðu að fjalla um það ástand sem blasir við í pólitíkinni nú myndu þeir væntanlega benda á þá augljósu staðreynd að aldrei hafi formanni neins íslensks stjórnmálaflokks tekist á jafnskömmum tíma að gera út af við flokk og fylgi eins og Steingrími J. Sigfússyni.

Sama gildir um Borgarahreyfinguna. Í reynd má segja að hún hafi komið, sigrað og dáið á aðeins sex mánuðum.  Hálfu ári eftir að Borgarahreyfingin var stofnuð höfðu allir þingmennirnir sem komust inn á þing í nafni hreyfingarinnar klofið sig frá henni. Þráinn Bertelsen hafði gengið til liðs við Vinstri græna en þingmennirnir: Birgitta Jónsdóttir, Margrét Tryggvadóttir og Þór Saari stofnuðu nýjan þingflokk utan um stefnuna sem þau voru kosin út á í september 2009.

Nú í lok kjörtímabilsins ætti það þó að blasa við að vonir þeirra 7,2% kjósenda sem kusu Borgarahreyfinguna, vegna þess að þeir töldu að þetta nýja stjórnmálaafl væri svarið við því samfélagsástandi sem efahagshrunið opinberaði, eru að engu orðnar. Það sem stendur upp úr eftir þingveru þingmannanna fjögurra er að þingmenn sem eiga uppruna sinn í jafnhvikum mótmælajarðvegi og skapaðist hér í kjölfar bankahrunsins hafa hvorki staðfestu né þekkingu sem skilar samfélaginu neinu nema átakanlegum vonbrigðum.

Byltingarvonin varð markaðsöflunum að bráð

Í þessu ljósi er rétt að minna á að það tók ekki nema rétt um tvö ár fyrir „stjórnmálaskóla þingsins“ (orð Birgittu Jónsdóttur í Fréttablaðinu 27. apríl 2009: 4) að hrífa þingmennina, sem ætluðu sér að vera sterkasta rödd þjóðarinnar á þingi, til þeirra vinnubragða sem hafa öðru fremur rúið Alþingi traustinu.

Hún er bæði átakanleg og bitur reynslan sem kjósendur sitja uppi með yfir brostnum vonum um að nú væri loks runnið upp tímabil þar sem stjórnmálin myndu snúast um uppbyggingu og grósku mannlífsins í stað þeirrar dýrkunar fjármagnsins sem leiddi til hrunsins. Ljósi punkturinn er þó sá að af slíkri reynslu má læra.

Skoðanakannanir sýna að kjósendur munu að öllum líkindum refsa bæði Samfylkingunni og Vinstri grænum þau svik við almannahagsmuni sem varð helsti árangurinn af stjórnarsamstarfi þessara tveggja flokka. Þingmenn Hreyfingarinnar, sem vörðu ríkisstjórnarsamstarfið falli frá vorinu 2011, virðast hins vegar ætla að koma misvel frá átakanlegum þingferli sínum á kjörtímabilinu.

Þegar þrjár vikur eru fram til kosninga er útlit fyrir að sá þingmaður sem hefur markað þau óvenjulegu spor í íslenska stjórnmálasögu að nýta þingferil sinn til hins ýtrasta við að koma sjálfum sér á framfæri við heiminn verði eini þingmaður Borgarahreyfingar/Hreyfingar sem muni eiga sæti á komandi þingi.

Miðað við þingferil Birgittu Jónsdóttur á kjörtímabilinu, framgöngu hennar og efndir gagnvart kosningaloforðunum er það næstum því átakanlega grátbroslegt að horfa upp á það hvernig áhangendur stjórnarskrárfrumvarpsins hafa gert hana að hetju stjórnarskrárfarsans sem átti sér stað síðustu vikurnar fyrir þinglok.

Í stað þess að rekja þátt hennar í stjórnarskrármálinu á lokadögum þingsins vísa ég á myndband sem inniheldur stóran hluta hennar framlags til málþófins um stjórnarskrármálið á Alþingi þ. 18. mars sl. Það hefur líka verið fjallað um þátt hennar og annarra þingmanna Hreyfingarinnar í stjórnarskrárdramanum á þessu bloggi. Síðasta umfjöllun er þessi hér.

Vonir byggðar á innihaldi eru líklegri til að lifa

Það er í senn átakanleg og sérkennileg staðreynd að sá þingmaður sem hefur verið hvað óstöðugastur í afstöðu sinni til málefna, hvikulastur í röksemdafærslum sínum en um leið duglegastur við að nýta sér sviðsljós bæði erlendra og innlendra fjölmiðla til að miðla sinni eigin persónu skuli eiga öruggt þingsæti þrátt fyrir að hafa varið ríkisstjórnina falli í nú bráðum tvö ár. Í þessu ljósi er ekki óeðlilegt að maður spyrji sig hvort sú markaðsvæðing sem hefur tryggt Paris Hilton bæði sviðsljósið og lífsviðurværið nokkuð mörg undanfarin ár hafi náð til pólitíkunnar á sama hátt? 

Það er kannski átakanlegasta niðurstaða þessa kjörtímabils að á meðan hæfileikarnir og hugsjónirnar sem snúa að efnahagsumbótum samfélagins hrekjast út af þingi þá hefur innihaldsleysið tekið völdin sem vænlegasta tryggingin fyrir öruggu þingsæti. Markaðsöflin hljóta að kætast yfir slíkri niðurstöðu því rétt eins og þau hafa nýtt ástríðu Parisar Hilton gagnvart sviðsljósinu og lífsviðurværinu til að selja neytendum alls konar varning þá munu markaðsöflin væntanlega nýta sér þingmenn sem eru knúnir áfram af sömu ástríðu til að markaðssetja „réttar“ hugsjónir.

Það má reyndar ekki gleymast að það eru kjósendur sem eiga síðasta orðið. Það er því þeirra að ákveða hvort þeir velja innihaldsleysið sem markaðsöflin vilja halda að þeim (sjá t.d. hér) eða hvort þeir velja eitthvað annað sem þeim þykir líklegra að standi í lappirnar í baráttunni fyrir bættum lífskjörum og stöðugra efnahagsumhverfi hér á landi. Niðurstaða komandi alþingiskosninga mun að einhverju leyti draga það fram hvaða lærdóm kjósendur hafa dregið af þeirri átakanlegu reynslu sem vonbrigði þessa kjörtímabils skilja eftir.

Séntilmaður hverfur af þingi

Hundrað fertugasta og fyrsta löggjafarþinginu lauk á þriðja tímanum í fyrrinótt. Frá þessu sagði m.a. í þessari frétt á ruv.is Það sem vakti athygli mína var þetta niðurlag fréttarinnar:

Í þriðju umræðu um frumvarp um kísilver í landi Bakka á fyrsta tímanum í nótt kom til orðahnippinga milli fyrrum flokksbræðranna Steingríms J Sigfússonar, atvinnuvegaráðherra, og Atla Gíslasonar. Atli sagði í síðustu ræðu sinni á þingi meðal annars að þegar hann liti til baka yfir þau fjögur ár sem forysta VG hefði átt aðild að ríkisstjórn blasti við sér sviðin jörð brigða við stefnu og hugsjónir VG. Í andsvari sagði Steingrímur að í enskri tungu væri til orðið "pathetic", ágæt þýðing á því væri lítilmótlegt. Atli sagði í sínu andsvari orð ráðherrans ekki svaraverð.

Fyrir framkomu Steingríms J. Sigfússonar og fyrir það að Atli Gíslason er horfinn af þingi setti ég eftirfarandi saman og birti á fésbókarveggnum mínum:

Atli Gíslason, hefur alltaf átt sérstakan stað í sálu minni fyrir þau gæði sem mér þykja geisla af manninum! Ég er nokkurn veginn 100% viss um að hann hefur einhverja galla eins og við öll en Atli býr yfir slíkum mannkostum að ég get betur fyrirgefið honum bresti eins og þá að vera ekki alltaf tilbúinn til að standa uppi í hárinu á óforbetranlegum kjaftöskum eins og Steingrími J. Sigfússyni sem kann ekki einu sinni að gefa fyrrum samherjum sem eru að hverfa af vettvangi tækifæri til að kveðja á þann hátt sem þeim sýnist!

Atli, um leið og það hryggir mig að sjá að Steingrímur J. Sigfússon gat ekki einu sinni unnt þér uppreisnarinnar þá þakka ég þér af alhug það sem þú hefur lagt íslenskri pólitík! Um leið og ég harma það að pólitíkin hefur sennilega glatað sínu síðasta séntilmenni í bili a.m.k. Vonandi tekst að bjarga henni aftur undan hákörlunum þannig að þar skapist rúm og vinnuaðstæður fyrir jafn kurteisan og hógværan hugsjónamann eins og þig!

Þessa þings verður væntanlega minnst sem þings hinna glötuðu tækifæra. Þings sem hrakti bæði vönduðustu hæfileikana og heiðarlegustu hugsjónirnar út af þingi.

Ef ég ætti mér pólitískan draum þá væri hann sá að sjá þig, Lilju Mósesdóttur og Guðfríði Lilju Grétarsdóttur sitja saman að undirbúningi einhvers pólitísks plotts :-)

Hér er uppgjör Atla Gíslason við VG sem hann lét fylgja með ræðu sinni í umræðum um kísilver í landi Bakka. Viðbrögð Steingríms J. Sigfússonar við því og að lokum andsvar Atla þar sem hann bendir Steingrími J. Sigfússyni á að ummæli hans séu ekki svaraverð.

Áður en kemur að punkti er vert að geta þess að Atli Gíslason hefur á undanförnum vikum unnið með þeim Jóni Bjarnasyni og Bjarna Harðarsyni að því að koma upp framboði á vegum Regnbogans sem mun bjóða fram í næstu kosningum sem regnhlífarsamtök. Stefnan er í anda villikattanna eins og meðfylgjandi mynd vísar til.

Þeir sem vilja rýna niður í verkefni og störf Atla Gíslasonar á nýliðnu þingi skal bent á þetta yfirlit yfir þingmál hans eru góður vitnisburður um að áherslur hans eru trúar þeirri stefnu sem hann var kosinn til að gegna. 

Lokaþáttur stjórnarskrármálþófsins

Það er útlit fyrir að sjái fyrir endann á umræðum um stjórnarskrárfrumvarpið í dag. Öndinni verður þó tæplega varpað léttar nema því verði vísað frá á grundvelli þeirra galla sem það inniheldur. Stærstu gallarnir eru 67. greinin og sú 111.

Greinarnar vega annars vegar að réttinum til að krefjast þjóðaratkvæðagreiðslu „um fjárlög, fjáraukalög, lög sem sett eru til að framfylgja þjóðréttarskuldbindingum né heldur um skattamálefni eða ríkisborgararétt.“ og hins vegar að fullveldinu með því að „Heimilt er að gera þjóðréttarsamninga sem fela í sér framsal ríkisvalds til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér) Þrátt fyrir þessa galla hafa þingmenn Hreyfingarinnar, og væntanlega framboðin sem þau tilheyra nú, ásamt Lýðræðisvaktinni gert stjórnarskrá með þessum greinum að sínu meginbaráttumáli.

Í reynd virðist munurinn á Samfylkingunni, leifunum af Vinstri grænum, Bjartri framtíð, Lýðræðisvaktinni, Pírötum og Dögun vera enginn þegar kemur að stórum málum eins og Evrópusambandsaðild og stjórnarskrárbreytingum. Þetta hefur komið hvað skýrast fram í því að þrátt fyrir að ríkisstjórnin hafi í raun verið fallin fyrir ári síðan þegar litið er á þingmannafjölda þá hefur hún setið keik fram á þennan dag í skjóli þingmanna Hreyfingarinnar og Bjartar framtíðar.

Lýðræðisvaktin á engan inni á þingi nema það ætti að vera augljóst sambandið sem er á milli a.m.k. Þorvaldar Gylfasonar og þingmanna Hreyfingarinnar. Nægir þar að nefna sameiginlegt ferðalag fulltrúa Dögunar og Þorvaldar hringinn í kringum landið sl. haust þar sem tilgangurinn var að kenna landsmönnum að kjósa rétt í ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um valdar greinar stjórnarskrárfrumvarpsins sl. haust (sjá kennslugögnin hér)

Það hefur verið átakanlegt að fylgjast með framgöngu Hreyfingarþingmannanna á Alþingi eftir að þeir gengu ríkisstjórninni á hönd fyrir ríkisráðsfundinn á Bessastöðum á gamlársdag, 2011. Af þessu tilefni fórnuðu þeir kosningaloforðum sínum sem sneru að efnahags- og lífskjaraumbótum fyrir stjórnarskrármálið. Síðan hafa þau lagt umtalsverðar upphæðir af fyrrum fjármunum Borgarahreyfingarinnar, nú Dögunar, til að fjármagna það að stjórnarskrárdrög stjórnlagaráðs verði að nýrri stjórnarskrá.

Það er óhætt að segja að Hreyfingarþingmennirnir hafi barist með kjafti og klóm fyrir því að koma stjórnarskrárfrumvarpinu til þess að verða að nýrri stjórnarskrár. Oft og tíðum hafa meðul þeirra lyktað af óheilindum og annars konar undirferli. Dæmi um slíkt er myndin hér að neðan sem er tekin 1. október 2011 á útifundi sem Hagsmunasamtök heimilanna stóðu fyrir í tilefni þingsetningar sem fram fór þann sama dag.

Eins og lesendur rekur eflaust minni til var hin eiginlega Búsáhaldabylting háð undir lok janúar 2009 og fór að öllu jöfnu ófriðsamlegar fram en þessi mynd gefur til kynna. Sennilega eru þeir heldur ekki margir sem eru tilbúnir að kvitta undir það að þessa síðustu daga janúarmánaðar árið 2009 hafi það verið krafan um nýja stjórnarskrá sem hafi knúið þá áfram til þátttökunnar. Myndin hér að ofan er því í versta falli dæmi um sögufölsun.

Þeir sem hafa gert stjórnarskrármálið að forgangsmáli hafa orðið sífellt uppvöðslusamari í kröfu sinni um nýja stjórnarskrá og um leið hafa þeir gerst ósvífnari. Þingmenn Hreyfingarinnar eru þar engin undantekning sem opinberaðist ekki hvað síst í þeirri breytingartillögu sem Margrét Tryggvadóttir lagði fram fimmtudaginn 14 mars sl. (sjá hér)

Slægðin sem liggur í breytingartillögu Margrétar Tryggvadóttur er slík að jafnvel sumum samfylkingarþingmönnunum þótti nóg um eins og fram kemur í neðangreindum orðum Árna Páls Árnasonar. Eftirfarandi orð lét hann falla í andsvaraskiptum sínum við Birgittu Jónsdóttur þ. 18. mars sl. en alls tók umræðan um ný stjórnskipunarlög u.þ.b. tíu klukkustundir  þann dag.

Þann 18. mars sl. var fyrsti dagurinn í þeirri lotu stjórnarskrárumræðunnar sem má búast við að ljúki í dag. Það er nokkuð víst að enn ríkir engin sátt um stjórnarskrármálið en mánudaginn, 18. mars, var töluverður titringur í þinginu sem hefur viðhaldist síðan og olli ekki síst breytingartillaga Margrétar Tryggvadóttur.

Breytingartillagan setti framhald umræðunnar nefnilega í algera óvissu sem mátti reyndar greina í máli Hreyfingarþingmannanna þó þeir létu sem svo að framlenging þingsins væri ekkert vandamál þegar stjórnarskrármálið er annars vegar. Birgitta Jónsdóttir, núverandi frambjóðandi Pírata, lýsti sig tilbúna til að ræða stjórnarskrána næstu daga og jafnvel vikur.

Þór Saari, núverandi frambjóðandi Dögunar, vildi ramma stjórnarskrárumræðuna inn í 100 klukkustunda umræðu sem hann ætlaði að tæki eina viku.

Margrét Tryggvadóttir, núverandi frambjóðandi Dögunar, lofaði hins vegar kjósendum því að ef stjórnarskrárfrumvarpið yrði fellt á þessu þingi yrði það forgangsverkefni hennar á því næsta að leggja það fram aftur.

Þeim, sem vilja sannreyna að hér sé rétt eftir ofangreindum þingmönnum haft, skal bent á þessa slóð hér sem inniheldur fjögur myndbönd með völdum köflum úr stjórnarskrárumræðunni 18. og 19. mars sl.

Mánudaginn 18. mars tóku umræður um stjórnarskrármálið u.þ.b. 10 klukkustundir. Á meðan á þessum umræðum stóð var a.m.k. einum þingmanni sem blöskraði svo tilfinnanlega hvernig þessi umræða bitnaði á öðrum brýnni málefnum að hann þrusaði hnefanum í ræðupúltið og benti á að það væri ekki eitt einasta mál sem snerti skuldamál heimilanna á dagskrá þessa framlengda þings!

Því miður er þetta bara eitt dæmið enn um það hvernig forgangsatriðum þessa þings hefur verið háttað og þá einkum stjórnarmeirihlutans. Þeir sem hafa varið ríkisstjórnina falli allt síðasta ár; þ.e. núverandi frambjóðendur Dögunar, Pírata og Bjartar framtíðar, hafa gengist inn á þessa forgangsröðun og stuðlað að henni líka. Þingmenn Hreyfingarinnar hafa gengið vasklega fram í þessum efnum.

Það sem er alvarlegast í því sem snýr að vantausts- og stjórnarskrármoldviðrinu sem þessi þingmannahópur hefur staðið fyrir er að á meðan þessu sprelli hefur farið fram í sölum Alþingis hafa erlendir hrægammasjóðir verið hér á landi að semja um íslenskar krónueignir í bönkunum.

Kröfuhafar Glitnis og Kaupþings hafa á síðustu vikum myndað hóp sem gengur undir nafninu krónuhópurinn (e. ISK working group), að því er segir í frétt Fréttablaðsins. Hlutverk hópsins er að kanna forsendur fyrir því að losa um eignir þrotabúanna, sérstaklega í íslenskum krónum. Þær nema tæpum 500 milljörðum króna. Stærstu íslensku eignir þeirra eru stórir eignarhlutir í Íslandsbanka og Arion banka [...] (sjá nánar hér og líka hér)

Stjórnmálamennirnir sem hafa þyrlað upp moldviðri um meingallað stjórnarskrárfrumvarp nú „blekktu velflesta kjósendur í síðustu alþingiskosningum til meðvitundarleysisins um samninga við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og samninga sem fólu það í sér að þjóðin skyldi borga Icesave. Strax eftir kosningar kom hið sanna í ljós og allt þetta kjörtímabil hefur farið í viðbragðsaðgerðir ýmissa sjálfboðaliðshópa til að viðhalda möguleikanum til mannsæmandi lífskjara hér á landi.“ (sjá hér)

Lykilframbjóðendur Bjartar framtíðar, Dögunar, Lýðræðisvaktarinnar og Pírata hafa tekið virkan þátt í sambærilegum leik að þessu sinni. Það er því ástæða til að hvetja kjósendur til að hafa afleiðingar meðvitundarleysisins vorið 2009 hugfastar þegar kemur að því að þessir haldi því fram síðustu daga fyrir kosningar að þeir muni breyta einhverju í forgangsröðun sinni og starfsháttum hljóti þeir fylgi kjósenda.

Lokasprettur á Alþingi

Tilgangur

Í dag hefst önnur vikan sem umræðan um stjórnarskrármálið verður efst á baugi á Alþingi og í fjölmiðlum án þess að hinn eiginlegi tilgangur sem liggur að baki umræðunni liggi á yfirborðinu. Hér hefur ítrekað verið minnt á það að á meðan þessu fer fram renni öll innlend verðmæti hægt og örugglega eftir færibandi peningavaldsins niður í gin hrægammasjóða með erlendum nöfnum...  eins og Goldman Sachs...

Það er ekki eingöngu vegið að framtíð lands og þjóðar úr launsátri þess moldviðris sem stjórnarskrárumræðan hefur skapað. Framtíðinni stafar nefnilega ekki síður ógn af ýmsum greinum þess stjórnarskrárfrumvarps sem hefur skapað samningaviðræðunum við fulltrúa erlendra hrægammasjóða skjólið.

Hér er ekki síst átt við 111. grein þar sem segir: „Heimilt er að gera þjóðréttarsamninga sem fela í sér framsal ríkisvalds til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér) Eins og bent var á hér er fyrirliggjandi stjórnarskráfrumvarp nefnilega fyrst og fremst ætlað að uppfylla skilyrði til Evrópusambandsaðildar eins og Sigríður Ingibjörg Ingadóttir dró svo skýrt fram í svari sínu sem hún veitti Birgittu Jónsdóttur sl. mánudag.

Ástæða þess að enn er verið að ræða stjórnarskrárfrumvarpið nú rúmri viku eftir áætluð þinglok er breytingartillaga Margrétar Tryggvadóttur sem hefur verið líkt við bæði „pólitískt klofbragð“ og „tundurskeyti“. Síðastliðinn mándudagt vísaði Pétur H. Blöndal til síðarnefndu ummælanna á undan fyrirspurn sem hann beindi til Margrétar Tryggvadóttur varðandi það hvort það væri ætlun hennar að eyðileggja fyrir stjórnarskrármálinu og skoraði jafnframt á hana að draga breytingartillögu sína til baka.

Af þessu tilefni notaði Margrét Tryggvadóttir tækifærið og gaf kjósendum sínum kosningaloforð þess efnis að ef hún næði kjöri fyrir næsta kjörtímabil yrði það hennar fyrsta verk að setja stjórnarskrárfrumvarpið aftur á dagskrá verði það fellt nú.

Það ætti þess vegna að vera komið á hreint að þeir sem telja að málefni sem tengjast efnahagslegri afkomu heimila og fyrirtækja í landinu svo og málefni sem viðkoma skipan efnahagsmála í landinu hafi orðið fyrir barðinu á þrotlausri umræðu um gallað stjórnarskrárfrumvarp munu tæplega setja Margréti Tryggvadóttur, eða þann flokk sem hún býður sig fram fyrir, sem sinn fyrsta kost í næstu alþingiskosningum.

Þeim sem finnst það aftur á móti brýnt að í stjórnarskrá íslenska lýðveldisins sé ákvæði um fullveldisframsal þannig að af Evrópusambandsaðild geti orðið geta aftur á móti treyst því að Margrét hefur tileinkað sér ýmsa klæki til að það geti orðið að veruleika.

Draumurinn um ESB og stjórnarskrárástríðan

Það er orðið ljóst að ekkert mál hefur tekið meiri tíma nú á lokadögum þingsins en stjórnarskrármálið og vegna þess hefur yfirstandandi þing m.a.s. verið framlengt um óákveðinn tíma. Á meðan liggur það sem stendur hverjum og einum næst, þ.e. lífsafkoman, á milli hluta. Það sem er þó enn skelfilegra er að í fárviðri stjórnarskrárumræðunnar þá hafa farið fram samningaviðræður við hrægammasjóði á vegum Goldman Sachs sem gætu haft þær afleiðingar að efnahagur landsins svo og möguleikarnir til að rétta hann við verða ekkert nema rústir.

Öllu þessu er fórnað fyrir stjórnarskrárfrumvarp sem ýmislegt bendir til að hafi verið sett saman í þeim eina tilgangi að tryggja að kosningaloforð Samfylkingarinnar um inngöngu í Evrópusambandið nái fram að ganga (sjá hér): 

Margir hörðustu gagnrýnendur stjórnarskrárdraga Stjórnlagaráðs hafa lagt sig í framkróka við að benda á að 111. grein núverandi frumvarps staðfesti að þessi sé megintilgangurinn að baki núverandi stjórnarskrárfrumvarpi en þar segir: „Heimilt er að gera þjóðréttarsamninga sem fela í sér framsal ríkisvalds til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér).

Í þessu ljósi vekja ummæli Sigríðar Ingibjargar Ingadóttur sérstaklega athygli. Ummælin komu fram í svari hennar við spurningum sem Birgitta Jónsdóttir beindi til hennar í umræðu um stjórnskipunarlög sl. þriðjudag. Eftir að Sigríður Ingibjörg hafði lokið ræðu sinni um þá stöðu sem nú er uppi í stjórnarskrármálinu kom Birgitta upp og spurði hana fyrst hvort hún hafi ekki áhyggjur af því að næsta þing muni ekki virða niðurstöðu þjóðar-atkvæðagreiðslunnar.

Í framhaldi af svari Sigríðar Ingibjargar kom Birgitta Jónsdóttir aftur upp í ræðustól til að spyrja eftir því hvernig yrði farið með þjóðaratkvæðagreiðsluna um inngöngu í ESB ef ný stjórnarskrá yrði ekki afgreidd á þessu þingi. Svar Sigríðar Ingibjargar hefst á þessum orðum: 

„Ég vil byrja á því að segja varðandi þjóðaratkvæðagreiðslu um ESB þá er það náttúrulega fullljóst að það getur ekki orðið samþykkt á aðild að Evrópusambandinu nema með breytingum á stjórnarskrá og fullveldisframsali - ákvæði um fullveldisframsal í henni“

Af þessu verður ekki betur séð en stjórnarskrárástríðan sem knýr hina svokölluðu vinstri flokka til að safnast saman á Ingólfstorgi laugardag eftir laugardag stjórnist í rauninni af draumnum um ESB-aðild. Á meðan liggur það sem stendur hverjum og einum næst, þ.e. lífsafkoman, á milli hluta.

Það sem er þó enn skelfilegra er að í skjóli fárviðrisins sem þessir hafa skapað umræðunni um nýja stjórnarskrá hafa farið fram samningaviðræður við hrægammasjóði á vegum Goldman Sachs sem stefna framtíðarmöguleikum lands og þjóðar í þann voða að óvíst er að það þurfi 111. grein stjórnarskrárfrumvarpsins til að steypa fullveldinu í þá glötun að það ógni lífsafkomu framtíðarinnar.

Aðvörunarorð Tunnanna

Tunnurnar létu í sér heyra við stefnuræðu forsætisráðherra síðastliðið haust. Þetta var í þriðja skiptið sem Tunnurnar komu fram af þessu tilefni. Eins og áður skrifuðu þær þingmönnum bréf þar sem þær útskýrðu tilefni þess að þær skoruðu á almenning að mæta. Af því sem hefur farið fram á Alþingi að undanförnu þykir mér tilefni til að minna á þau skilaboð sem voru sett fram í fyrsta bréfinu sem var sent á þingmenn í aðdraganda tunnumótmælanna sl. haust.

                                                                                        Reykjavík 10. september 2012

Hvernig ávarpar maður hóp þingmanna sem flestir eiga það sameiginlegt að hafa lokað skynfærum sínum fyrir því sem fram fer úti í því samfélagi sem kjósendur þeirra byggja? Hvernig ávarpar maður þann hóp sem kjósendur hafa misst svo algerlega álitið á að það er vart mælanlegt lengur? Segir maður: „Góðan daginn!“ og vonar að allir sem tilheyra hópnum glaðvakni og beini sjónum sínum loksins að þjóðinni sem þeir skildu eftir handan gjárinnar sem þingheimur hefur grafið?

Tunnurnar, sem hafa ómað hjartslætti afskiptar þjóðar undir stefnuræðu forsætisráðherra tvö undanfarin ár, harma það hvernig bæði flokkar og flestir þingmenn hafa snúist með fjármálastofnunum gegn almenningi. Þeim svíður sú ofuráhersla á hagsmuni banka og annarra innheimtustofnanna sem hefur einkennt þetta þing líkt og þau á undan.

Við skorum á þingheim að endurskoða verkefnalista þessa síðasta þingárs fyrir kosningar og setja lánamál heimilanna svo og lausn á efnahagsvandanum, sem fjármálastofnanir landsins sköpuðu, í forgang. Í þeim efnum skorum við á alla þingmenn að skoða alvarlega og heiðarlega allar lausnir sem hafa komið fram af gaumgæfni þannig að sú sem verður fyrir valinu feli ekki í sér annað þokkalega fyrirsjáanlegt efnahagshrun.

Á verkefnalista núverandi þings er fyrirsjáanlegt að mörg mikilvæg mál [hér er vísað til rammaáætlunarinnar, kvóta- og stjórnarskrármálsins sem voru sett í forgang fyrir þetta þing] verða tekin fyrir eins og þau sem urðu til þess að þinglok þess síðasta drógust fram undir lok júní. Án þess að gera lítið úr umræddum málaflokkum leyfa Tunnurnar sér að spyrja hvers vegna málefni heimilanna í landinu falla enn og aftur utan verkefnalista þingsins? Getur verið að þingheimur sé annar heimur sem hafi aflokast svo rækilega frá raunveruleikanum að hann hvorki heyri, sjái né skilji þann veruleika sem forgangsröðunin og ákvarðanirnar sem þar eru teknar hafa í raunheimum?

Tunnurnar vilja minna á að fyrir utan steinveggina má sjá afleiðingar forgangsröðunarinnar sem ræður ríkjum innan þeirra. Ef þingmenn líta út um gluggana sjá þeir að heimilis- og atvinnulausu fólki hefur fjölgað, atvinnutækifæri hafa glatast, sístækkandi hópur hefur horfið til að leita sér atvinnu utan landssteinanna á sama tíma og bankastofnanir hirða eignir landsmanna og hafa dómsorð æðsta dómsstóls landsins að engu!

Það ríkir upplausn í samfélaginu sem Alþingi ber ábyrgð á fyrir framgöngu sína. Stærsta efnahagshrun Íslandssögunnar haustið 2008 var sagt stafa af aðgerðarleysi. Aðgerðarleysið nú gæti leitt annað slíkt yfir okkur í náinni framtíð en nú þegar hefur það valdið margs konar hruni sem setur óafmáanlegt mark á alla þjóðina. Hér hefur nefnilega orðið hrun á öllum helstu grunnstoðum samfélagsins sem lúta að lífi meginþorra fólks.

Stefnuræðukvöldið 12. september n.k. munu Tunnurnar enn einu sinni óma hjartslætti þeirrar þjóðar sem hefur verið hundsuð og nú undir síðustu stefnuræðu núverandi forsætisráðherra. Að þessu sinni viljum við minna þingmenn á að ef þeir nota ekki tímann fram að kosningum til raunverulegra aðgerða til að koma á móts við heimilin í landinu og leiðrétta kjör þeirra hópa sem hefur verið gert að bera afleiðingar efnahagshrunsins á meðan gerendunum hefur verið hossað þá mega þeir búast við að verða þurrkaðir út í alþingiskosningunum næsta vor!

Með byltingarkveðjum!

Tunnurnar

36 mál órædd á þingfundi

Álfrú og einkavæðingadrottning

Þær fréttir sem hafa verið af dauða Lagarfljóts og nýjustu fréttir af aðgerðum sérstaks saksóknara gefa áfram tilefni til að endurbirta pistla sem ég skrifaði fyrir Rannsóknarskýrslubloggið haustið 2010. Pistillinn sem birtist hér í dag er endurbirtur undir sama heiti og sá upphaflegi.

                                                                    ***

Það er rétt að taka það fram að þó þessi skrif miði fyrst og fremst að því að draga fram ábyrgð Valgerðar Sverrisdóttur á þeim hörmungum sem íslenskt samfélag stendur frammi fyrir vegna efnahagshrunsins þá er alls ekki ætlunin að draga úr ábyrgð annarra sem sátu í Ráðherranefnd um einkavæðingu og tóku ákvarðanir um sölu Landsbankans og Búnaðarbankans enda eru nöfn þeirra nefnd hér líka.

Valgerður Sverrisdóttir var þingmaður Framsóknarflokksins á árunum 1987 - 2009 og ráðherra í ríkisstjórn Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks á árunum 1999-2007. Fyrst iðnaðar- og viðskiptaráðherra í sex ár (1999-2006) og síðan utanríkis- ráðherra í eitt (2006-2007).

Það var einmitt í tíð hennar, sem viðskipta-ráðherra, sem einkavæðingarferli bankanna gekk í gegn. Bankanna sem fimm árum síðar sliguðu íslenska efnahagskerfið til hruns.

Af þessum sökum er ástæða til að skoða feril hennar í Viðskiptaráðuneytinu og aðkomu hennar að einkavæðingu Landsbanka og Búnaðarbanka. Hér á eftir verður stiklað á stóru hvað þetta varðar með stuðningi af því sem kemur fram í Rannsóknarskýrslunni um söluferli þeirra.

Auk þess sem hér verður vitnað í einstaka fréttir og ummæli hennar sjálfrar hvað varðar einkavæðingu bankanna, virkjunarframkvæmdir austanlands og álvæðingu og skoðun hennar á eigin ábyrgð svo og Framsóknarflokksins á núverandi samfélagsstöðu.

Tilefni þessarar samantektar er  ekki síst það sem segir í 14. grein Stjórnarskráarinnar: „Ráðherrar bera ábyrgð á stjórnarframkvæmdum öllum. Ráðherraábyrgð er ákveðin með lögum. Alþingi getur kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra. Landsdómur dæmir þau mál.“ (Sjá hér (leturbreytingar eru höfundar) Af þessu ætti það að vera ljóst að Valgerður Sverrisdóttir ber ábyrgð á því hvernig komið er í samfélaginu og á þar af leiðandi að svara fyrir hana.

Hér á eftir verður tilefni þess að Alþingi beri að kæra hana fyrir embættisrekstur hennar sem iðnaðar- og viðskiptaráðherra á árunum 1999-2006 þó rökstuddar.

Valgerður tekur við af Finni

Myndin hér að ofan er af þriðja ráðuneyti Davíðs Oddssonar frá 28. maí 1999-23. maí 2003. Á myndinni eru talið frá vinstri: Tómas Ingi Olrich, Sólveig Pétursdóttir, Páll Pétursson, Guðni Ágústsson, Árni M. Mathiesen, Davíð Oddsson, Ólafur Ragnar Grímsson forseti Íslands, Halldór Ásgrímsson, Geir H. Haarde, Jón Kristjánsson, Siv Friðleifsdóttir, Sturla Böðvarsson, Valgerður Sverrisdóttir, Ólafur Davíðsson ríkisráðsritari.

Nokkrar hrókeringar urðu í röðum ráðherranna á þessu tímabili en hér er aðeins vakin athygli á því að Valgerður Sverrisdóttir tók við Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytinu á gamlársdag árið 1999 af Finni Ingólfssyni. Það er auðvitað full ástæða til að skoða feril hans en það verður að bíða. Valgerður lét hins vegar þegar til sín taka í nýfengnu embætti við að vinna að túlkun þessarar ríkisstjórnar á stefnumálum sínum.

Það er af mörgum ástæðum merkilegt að lesa stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnarinnar sem tók við völdum árið 1999 en hér er markmiðið að beina einkum sjónum að einkavæðingu bankanna. Þess vegna verður látið nægja að benda á það sem snertir hana þar:

Að halda áfram einkavæðingu ríkisfyrirtækja, einkum þeirra sem eru í samkeppni við fyrirtæki í eigu einkaaðila. Hlutabréf í ríkisbönkunum verði seld með það að markmiði að ná fram hagræðingu á fjármagnsmarkaði en tryggja um leið virka samkeppni á markaðnum til að ná fram ódýrari þjónustu. Við söluna verði þess gætt að ríkið fái hámarksverð fyrir eign sína í bönkunum. [...]

Stefnumörkun á sviði einkavæðingar fari fram í ráðherranefnd um einkavæðingu en undirbúningur og framkvæmd verkefna á þessu sviði verði í höndum framkvæmdanefndar um einkavæðingu. Áður en sala einstakra ríkisfyrirtækja hefst verði lögð fram í ríkisstjórn áætlun um tímasetningu, fyrirkomulag og ráðstöfun andvirðis af sölu þeirra.

Tekjunum verði varið til að greiða niður skuldir ríkissjóðs, til að fjármagna sérstök verkefni í samgöngumálum og til að efla upplýsingasamfélagið. (Sjá hér (leturbreytingar eru höfundar)

Á Iðnþingi árið 2001 segist Valgerður vonast til að öllum meginbreytingum á fjármagnsmarkaði verði lokið á yfirstandandi kjörtímabili „en sú veigamesta sé að nú hilli undir að ríkisbankarnir komist í hendur nýrra eigenda og að afskiptum ríkisins í almennri bankaþjónustu ljúki.“ (Sjá hér) „Lögmál frjálsrar samkeppni verður þá að fullu ríkjandi sem leiða ætti til hagsældar fyrir fyrirtæki og almenning.“ (Sjá hér (leturbreytingar eru höfundar)

Á Iðnþingi 2002 er ljóst að starfsorka hennar hefur þó farið að mestu í annað en einkavæðingu bankanna. Þar segir hún nefnilega: „Nýlega hef ég lagt fram á Alþingi frumvarp til laga um virkjun Jökulsár á Brú og Jökulsár í Fljótsdal og stækkun Kröfluvirkjunar. Tilgangur frumvarpsins er að afla lagaheimilda fyrir svokallaða Kárahnjúkavirkjun, sem er nauðsynleg vegna stóriðjuframkvæmda á Austurlandi sem áformað er að ráðast í á næstu árum.“ (Sjá hér)

Mikið kapp en lítil forsjá 

Þó það sé ekki meginefni þessara skrifa að rekja þátt Valgerðar í álvæðingunni austanlands verður ekki hjá því vikist að hafa nokkur orð þar um. Á sínum tíma lagði hún nefnilega alla sína orku í að vinna virkjunar- og stóriðjuframkvæmdum þar brautargengi. Hún hefur þó ekki viljað kannast við pólitíska ábyrgð sína í því né verið tilbúin til að svara fyrir gagnrýni varðandi ýmis atriði sem var haldið leyndum í sambandi við viðvaranir og athugasemdir um staðsetningu virkjunarinnar. 

Ögmundur Jónasson víkur að þessu í bloggpistli sínum í ágúst árið 2006 en þaðan er eftirfarandi tilvitnun tekin:

Hin pólitíska ákvörðun um Kárahnjúkavirkjun var tekin í Framsóknarflokknum fyrir margt löngu. Eftir það virðast röksemdir skipta ráðherra Framsóknar engu máli, þær komi pólitíkinni ekkert við. Þær séu bara fyrir embættismenn að glíma við; þeir eigi að svara öllum tæknilegum álitamálum, eins og hvort jarðfræðilegar eða efnahaglsegar forsendur hafi verið fyrir því að ráðast í þessar framkvæmdir! (Sjá hér (leturbreytingar eru höfundar)

Hér er líka ástæða til að víkja að bréfi Bjarna Harðarsonar. Lára Hanna Einarsdóttir birti þetta  bréf í heild sinni á blogginu sínu þ. 11. nóvember 2008 (Sjá hér) Þeir voru fáir sem fylgdu í fótspor hennar við að reyna að snúa umræðunni um þetta bréf að innihaldi þess. Allur hitinn lá í háværri gagnrýni á sendandann fyrir það að kunna ekki almennilega á tölvupóstinn sinn og hvernig hann vildi koma höggi á flokkssystur sína.

Í bréfinu minnir Bjarni Valgerði á þátt hennar og flokksforystu Framsóknarflokksins í hruninu sem var þá nýorðið. Hann bendir henni á þrjú atriði sem hún ber ábyrgð á. Þau eru:

1. Einkavæðing bankanna

2. Innleiðing tilskipunar ESB um raforkumál

3. Áróður fyrir aðild landsins að ESB

Bjarni ásakar Valgerði líka fyrir það að hafa stutt Halldór Ásgrímsson og nýjar áherslur hans í stefnu flokksins. Hann segir reyndar að með formennsku hans hefjist raunasaga Framsóknarflokksins. Ástæðuna segir hann liggja í þeim áherslubreytingum sem Halldór kom á varðandi stefnu flokksins.

Við mótun nýrrar stefnu skipaði Halldór „framtíðarnefnd“ sem vann að breytingunum. Það vekur athygli að Jón Sigurðsson leiddi þessa nefnd og var ætlað að fá Sigurð Einarsson og Bjarna Ármannsson til liðs við sig. Það er þó svo að skilja að sá síðarnefndi hafi afþakkað boðið. 

Bjarni telur upp fjögur atriði sem fólust í þessari nýju stefnu:

1. Í stað þess að standa vörð um sjálfstæði Íslands og fullveldi átti að gangast undir ESB-valdið í Brussel

2. Í stað hins blandaða hagkerfis skyldi innleiða „frjálst“ markaðshagkerfi líkt og í Bandaríkjunum og ESB

3. Ísland átti að verða „alþjóleg“ fjármálamiðstöð og skattaparadís

4. Frjáls innflutningur á landbúnaðarvörum átti að vera forsenda þess að flokkurinn næði fylgi í þéttbýlinu (Sjá hér)

Það vekur sérstaka athygli að hér er hvergi minnst á þátt Valgerðar í virkjana- og stóriðjumartröðinni en hér eru hins vegar dregin fram flest önnur sem máli skipta varðandi þátt Framsóknarflokksins í hruninu. Orð Ögmundar Jónassonar og  Bjarna Harðarsonar rökstyðja þó bæði virkan þátt Valgerðar í þeirri atburðarrás sem leiddi til efnahagshrunsins. Þó hún neiti enn hvers kyns sakargiftum:

Aðspurð hvort hún sé ennþá ánægð með Kárahnjúkavirkjun og þær ákvarðanir sem hún tók sem iðnaðarráðherra á sínum tíma sagði Valgerður: „Ég ætla ekki að svara því. Ég er löngu hætt í pólitík.“

Í viðtali sem DV tók við Valgerði í maí árið 2011 sagðist hún aldrei hafa haft efasemdir um að rétt væri að ráðast í framkvæmdirnar við Kárahnjúka. „Þetta var réttlætanlegt en auðvitað hafði þetta í för með sér röskun á náttúrunni. Hvernig væri staðan fyrir austan í dag ef ekki hefði verið farið í þessa framkvæmd?“ spurði hún og lagði áherslu á þá staðföstu trú sína að framleiða þyrfti verðmæti í landinu og „nýta okkar auðlindir.“ (sjá hér)

„Þetta var dálítið barn síns tíma“

Fyrsta skrefið í einkavæðingu Landsbanka og Búnaðarbanka var frumvarp sem Valgerður Sverrisdóttir, viðskiptaráðherra, lagði fram hinn 5. mars árið 2001. Frumvarpið varðaði breytingu á lögum nr. 50/1997 um stofnun hlutafélaga um Landsbanka Íslands og Búnaðarbanka Ísland. (Sjá hér)

Einu breytingarnar sem frumvarpið gerði ráð fyrir að yrðu á lögunum var að veita heimild til sölu á hlut ríkisins í Landsbankanum og Búnaðarbankanum. (Sjá hér) Hins vegar var engin afstaða tekin til annarra atriða varðandi söluferlið. Í 1. bindi Rannsóknarskýrslunnar er ferill þessa frumvarps reifaður svo og annað sem lýtur að einkavæðingu beggja bankanna (sjá bls. 233-235)

Frumvarpið var samþykkt óbreytt 18. maí 2001 með 35 atkvæðum þingmanna Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks. Þingmenn Frjálslynda flokksins og Samfylkingar sátu hjá en þingmenn Vinstri grænna greiddu atkvæði gegn því. Eins og er áréttað í Rannsóknarskýrslunni var söluheimildin á bönkunum með öllu opin og óákvörðuð samkvæmt þessum lögum. „Öll frekari ákvarðanataka varðandi fyrirkomulag sölunnar fór því ekki fram á vettvangi þingsins heldur hjá stjórnvöldum“ (1. bd. bls. 234-235 (leturbreytingar eru höfundar) 

Það var því í höndum stjórnvalda:
a) hvort ætti að selja annan bankann eða báða
b) hvort þeir skyldu seldir á sama tíma
c) hversu stórir hlutir yrðu seldir
d) á hvaða verði
e) hvaða kröfur eða skilmála átti að gera til kaupenda
e) hvort það væri æskilegt og/eða heimilt að binda kaup eða eigu í bönkunum einhverjum skilyrðum (sbr. 1. bd. bls. 235)

Rannsóknarnefnd Alþingis spurði Valgerði út í þá leið sem var farin við sölu bankanna. Áhersla nefndarinnar snýr að því að fá einhverjar skýringar á því hvers vegna söluheimildin hafi verið höfð svo opin í lögunum og af hverju stjórnvöldum var látið það fullkomlega eftir að ákvarða nánari skilyrði og framkvæmd sölunnar.

Svör Valgerðar eru síst til að vekja manni tiltrú á störfum hennar sem ráðherra: „Já, svona eftir á að hyggja þá er þetta náttúrulega mjög opið en þetta var dálítið barn síns tíma, framkvæmdarvaldið var náttúrulega mjög dóminerandi í þinginu á þeim tíma.“ (1. bd. 235 (leturbreytingar eru höfundar)

Þegar Valgerður var svo spurð um gagnrýni sem kom fram af hálfu stjórnarandstöðunnar um skort á pólitískri ákvarðanatöku um það hvernig skyldi standa að einkavæðingunni svarar hún „að reglur hefðu verið til um það „hvernig einkavæðingarnefnd skyldi starfa“ og að „Alþingi [hefði] alltaf tækifæri til að spyrja um alla hluti““ (1. bd. bls. 235)

Blinduð trúarsannfæring

Það verður að viðurkennast að margt í svörum Valgerðar frammi fyrir Rannsóknarnefndinni vekur manni bæði furðu og spurningar. Þó er eitt tilsvar hennar sem stendur upp úr en það varðar nánari eftirgrennslan nefndarmanna um afstöðu hennar í sambandi við það fyrirkomulag við sölu bankanna að ákvörðunarvaldið væri allt í höndum ráðherra. Þessu svarar Valgerður: 

„Já, það er sjálfsagt alveg rétt. Þetta var vissulega bara í höndum ríkisstjórnarinnar en [...] það var þó ákveðið ferli í gangi og það voru þá einhverjar kríteríur. Ýmsir héldu að þetta hefði bara allt verið ákveðið af þessum ráðherrum, ekki einu sinni fjórum heldur einhverjum tveimur og svo bara gert. En það var náttúrulega ekki alveg svo slæmt. Og ég nefni þá enn einu sinni þetta HSBC fyrirtæki sem ég hélt að væri voðalega merkilegt en svo veit ég ekkert um það.“ (1. bd. bls. 235 (leturbreytingar eru höfundar)

„HSBC-fyrirtækið“ sem Valgerður Sverrisdóttir minnist á í tilvitnuninni hér að ofan er banki, reyndar stærsti banki í heimi, með höfuðstöðvar í London. Við einkavæðingu bankanna var óskað eftir tilboðum í ráðgjöf við söluna sem fór þannig að gerður var samningur við breska fjárfestinga-bankann HSBC um verkið. (sbr. 1. bd. 237)

Þess ber að geta að Framkvæmdanefnd um einkavæðingu var falið að vinna að undirbúningi tillagna um fyrirkomulag á sölu bankanna tveggja. Nefndin starfaði undir Ráðherranefnd um sama málefni en hana sátu: Davíð Oddsson, Halldór Ásgrímsson, Valgerður Sverrisdóttir og Geir H. Haarde. 

Við lestur Rannsóknarskýrslunnar kemur það berlega í ljós að þegar nær dró sölunni á bönkunum hætti Ráðherranefndin að taka mark á tillögum Framkvæmdanefndarinnar enda fór það svo að einn fulltrúi hennar, Steingrímur Ari Arason, sagði sig úr henni 10. september 2002. (sbr. 1. bd. 266) Uppsögnina sendi hann í bréfi til forsætisráðherra daginn eftir að Ráðherranefndin ákvað að ganga til viðræðna við Samson eignarhaldsfélagið ehf um kaup á hlut ríkisins í Landsbankanum.

Ástæða þess að stjórnvöld völdu Samson-hópinn til viðræðna segir Valgerður Sverrisdóttir eingöngu hafa verið þá að ráðgjafi stjórnvalda við söluna, þ.e. breski fjárfestingabankinn, mat Samson hópinn þannig að „þeir hafi heilmikla faglega þekkingu og séu færir um að kaupa banka“ (1. bd. bls. 263)

Í þessu sambandi er rétt að vekja athygli á tveimur atriðum sem koma fram í Skýrslunni í þessu sambandi. Fyrra atriðið kom fram í svörum Valgerðar Sverrisdóttur og Steingríms Ara Arasonar.

Bæði báru um að það hefði vakið athygli sína á þessu stigi í ferlinu að Skarphéðinn Berg Steinarsson, starfsmaður einkavæðingarnefndar, hefði tekist á hendur för einsamall til London til fundar við ráðgjafa stjórnvalda um söluna hjá HSBC.

Steingrímur Ari lýsti vitneskju sinni um tilgang fararinnar með þeim orðum að starfsmaðurinn hefði farið á fund HSBS til að „sitja með þeim yfir því hvernig [ætti] að stilla upp matslíkaninu“ þó að „það [hefði átt] að heita að þetta reiknilíkan væri komið frá HSBC-bankanum“ (1. bd. bls. 263) 

Hitt er tölvubréf frá Edward Williams, sem var sá sem fór með ráðgjöfina fyrir hönd HSBC-bankans. Bréfið er dagsett þann 29. ágúst 2002. Bréfið er stílað á fyrrnefndan Skarphéðinn Berg Steinarsson, starfsmanns framkvæmdanefndar um einkavæðingu. Undir lok bréfsins segir:

„By defining the criteria and weighting carefully, it is possible to arrive at the „right“ result in selecting the preferred party, whilst having a semi-scientific justification for the decision that will withstand external critical scrutiny.“ (1. bd. bls. 263)

Varðandi það blinda traust sem mætti ætla að hafi verið á ráðgjöf HSBC-bankans er vert að benda á eitt atriði til viðbótar. Það varðar það sem Björgólfur Guðmundsson segir um það hvernig þeir, sem kölluðu sig Samson í tilboðinu sem þeir gerðu í Landsbankann, komust á snoðir um það að ríkið hygðist selja hlut sinn í bankanum.

Ef marka má orð hans segir hann að það hafi verið í kokteilboði úti í London þar sem þeir hafi hitt „mann sem er frá HSBC“ sem hafi sagt þeim að hann væri með „mandate“ (tilskipun/umboð) frá íslensku ríkisstjórninni um að hann „megi, eigi að selja bankann.“ (1. bd. bls. 242)

Það kemur kannski ekki á óvart að Steingrímur Ari segir í uppsagnarbréfinu, sem hann skrifar til forsætisráðherra, að ástæðan fyrir úrsögn sinni sé sú að „aðrir áhugasamir kaupendur [hafi] verið sniðgengnir þrátt fyrir að hagstæðari tilboð“. Hann tekur það líka fram að á löngum ferli í nefndinni hafi hann „aldrei kynnst „öðrum eins vinnubrögðum““(1. bd. bls. 266)

Ekki benda á mig

Ráðherranefndin sem tók ákvörðun um það hvernig var staðið að sölu bankanna var, eins og áður segir, skipuð þeim: Davíð Oddssyni, þáverandi forsætis-ráðherra, Geir H. Haarde, þáverandi fjármála-ráðherra, Halldóri Ásgrímssyni, þáverandi utanríkisráðherra og Valgerði Sverrisdóttur, þáverandi viðskiptaráðherra.

Þessi vilja þó ekki kannast við það að þeirra hafi verið ákvarðanirnar heldur vísa til Framkvæmdanefndar um einkavæðingu og fyrrnefndan ráðgjafa ríkisstjórnarinnar. Það er reyndar erfiðleikum háð að rekja það nákvæmlega hvar ákvarðanirnar hafi verið teknar þó það verði að segjast eins og er að allt bendi til þess að það hafi miklu frekar verið hjá Ráðherranefndinni en þeim sem voru undir henni. 

Rannsóknarnefndin athugaði sérstaklega hvort hjá stjórnvöldum væru tiltæk skrifleg gögn um störf RnE sem varpað gætu ljósi á almenn störf og ákvarðanatöku nefndarinnar í söluferlinu, svo sem fundargerðir, en samkvæmt svörum stjórnvalda fundust engin slík gögn í vörslum þeirra. (1. bd. bls. 264)

Einu upplýsingarnar sem rannsóknarnefndin gat aflað sér um störf nefndarinnar var framburður Davíðs Oddssonar og Valgerðar Sverrisdóttur. Af framburði beggja er ljóst að störf hennar hafi verið mjög óformleg og óskipulögð.

Valgerður segir að það hafi verið helst eftir ríkisstjórnarfundi sem nefndarmenn hafi setið saman og átt í einhverjum smáviðtölum. (sbr. 1. bd. bls. 265). Bæði, Davíð og hún, bera því við að málið hafi verið í höndum einkavæðingarnefndar; þ.e Framkvæmdanefndar um einkavæðingu.

Þau segjast bæði hafa reitt sig á ráðgjöf þeirra aðila, sem störfuðu undir þeim og bjuggu tillögur að efnislegum ákvörðunum í hendurnar á þeim, við ákvarðanatöku í söluferli bankanna . Þessir eru annars vegar einkavæðingarnefndin en hins vegar fyrrnefndur ráðgjafi ríkisstjórnarinnar frá HSBC.

Í þessu sambandi er vert að vekja athygli á því sem fram kemur í máli Valgerðar varðandi það að Ráðherranefndin hafði aldrei bein samskipti við þennan ráðgjafa (sbr. 1. bd. bls. 266).

Hún segir samt að hún hafi gert „mjög mikið með þá ráðgjöf, ég trúi því að þeir hafi staðið faglega að málum og það kostaði mikla peninga að kaupa þá ráðgjöf að þeim [...].“ Síðan bætir hún við í sambandi við það hvað réð ákvörðunum varðandi sölu bankanna: „Við treystum okkar einkavæðingarnefnd og kannski treystu þeir HSBC eða hvernig það var.“ (1. bd. bls. 266 (leturbreytingar eru höfundar)

Það kemur reyndar líka fram í skýrslu Valgerðar hvað þetta varðar að ákvörðunin um það að gagna til samninga við Samson-hópinn um Landsbankann hafi verið frá Davíð Oddssyni komin. (sbr. 1. bd. bls. 267) Steingrímur Ari Arason segir hins vegar að þeir Davíð Oddson og Halldór Ásgrímsson hafi verið þeir sem tóku „pólitískar ákvarðanir“ um það hverjir keyptu bankanna. Hann ýjar líka að samskiptum sem hafi átt sér stað á milli stjórnvalda og einstakra aðila úr Samsonar-hópnum í aðdraganda þess að þeir sendu Framkvæmdanefndinni bréf þar sem þeir lýstu áhuga sínum á að kaupa Landsbankann (sbr.1. bd. bls. 267)

Þegar Davíð Oddson er inntur eftir þeirri ábyrgð sem hann ber á söluferli bankanna svarar hann á mjög davíðskan hátt. Hann segir: „Ég hef bara búið við það í háa herrans tíð að allt sem er ákveðið hefur verið eignað mér. Með réttu eða röngu.“ Hvað ráðgjöf HSBC varðar segir hann m.a. þetta.

„[Þ]egar þú ræður þér þekktan og góðan sérfræðing í þeim efnum til að setja fram síðan óskir og kröfur, þá mundum við halda að þá mundu öll fagleg og efnisleg sjónarmið, það ætti ekki að koma frá ríkisstjórninni, [...] ráðgjafinn mundi sjá til þess að þau lægju [fyrir] [...] [M]itt hlutverk í þessu er aðallega að veita pólitíska leiðsögn, leiðsögn og yfirstjórn í þessu, ég er ekki síðan í einhverjum detail-um“ (1. bd. bls. 266 (leturbreytingar eru höfundar)

Einn handa þér og annar handa mér  

Það þarf ekki að tíunda það að niðurstaðan varð sú að Samson-hópurinn keypti Landsbankann og S-hópurinn Búnaðarbankann. Það var líka farið nokkuð ýtarlega yfir þetta atriði í færslunni Ráðherrarnir fyrstir til að brjóta lögin um einkavæðinguna og afleiðingar þess í færslunni Glæpamenn á beit í bönkunum.

Það er ljóst af því sem þar kemur fram og öllu framansögðu að ráðherrarnir sem áttu sæti í Ráðherranefndinni sveigðu til eigin viðmið til að hrinda einkavæðingu bankanna í framkvæmd. Steingrímur Ari Arason segir líka að haustið 2002 hafi vinnubrögð Framkvæmdanefndar um einkavæðingu líka snúist við á þann hátt að í stað þess að hún ynni upp valkosti fyrir Ráðherranefndina þá hafi hún tekið við fyrirmælum þaðan um efnislegar niðurstöður við val á viðsemjendum. Hann segir reyndar:

„[É]g er 99,9% viss um að [Davíð Oddsson og Halldór Ásgrímsson] taka ákvörðun um þetta, að selja báða bankana samtímis, að ganga til viðræðna við S-hópinn um kaup á Búnaðarbankanum og Samson hópinn um kaup á Landsbankanum.“ (1. bd. bls. 267) 

Þetta stangast þó reyndar aðeins á við það sem Valgerður Sverrisdóttir segir um þetta atriði:

„Við tókumst svolítið á, við Davíð, þarna einmitt þegar var verið að ákveða hvort það ætti að auglýsa báða bankana eða annan. Hann vildi bara auglýsa annan, bara Landsbankann. [...] Ja, hann vildi bara að þetta væri svona en ég vildi að þetta væri hinsegin og hafði vinninginn og þótti það nú ekki leiðinlegt.“ (1. bd. bls. 239)

Þegar bankarnir voru seldir í kringum áramótin 2002/2003 voru markaðsaðstæður alls ekki hagstæðar. Gagnrýni hvað þetta varðar svarar Valgerður með því að benda á að kjörtímabilið var að líða undir lok og þeim hafi þótt áríðandi að standa við kosningaloforð um einkavæðingu bankanna áður en það yrði úti.

Hún bætir því síðan við að: „það er rétt sem hefur komið fram að það var fyrst og fremst Framsóknarflokkurinn sem þrýsti á það.“ (1. bd. bls. 239 (leturbreytingar eru höfundar)

Þetta er athyglisvert í ljósi þess að í ræðu sinni sem hún flutti á flokksþingi Framsóknarflokksins í janúar 2009 virðist hún alls ekki kannast við að hvorki hún né flokkurinn beri nokkra ábyrgð á afleiðingunum þar sem hún segir: „Því fer fjarri að Framsóknarflokkurinn beri ábyrgð á efnahagshruninu, eins og formaður Samfylkingarinnar ýjar gjarnan að." (Sjá hér (leturbreytingar eru mínar)

Það er til marks um veruleikafirringu Valgerðar Sverrisdóttur að í ræðu sinni bendir hún á að lausnina á þeim erfiðleikum sem samfélagið stendur frammi fyrir, m.a. fyrir embættisverk hennar og Halldórs Ásgrímssonar, sé að finna undir forystu Framsóknarflokksins. Valgerður lauk fyrrnefndri ræðu sinni þannig: 

„Traust þjóðarinnar mun aðeins fást við samhentan flokk sem hefur eitthvað mikilvægt til málanna að leggja. Samvinnuhugsjónin, félagshyggja, jöfnuður og umfram allt manngildi ofar auðgildi eiga að vísa okkur leið – bæði flokknum og þjóðinni til heilla.“ (Sjá hér)

Uns uppgjöri lýkur...

Í tilefni dagsins sem fyrirsögnin á forsíðu Fréttablaðsins er: „Níu ákærðir fyrir stærsta mál sinnar tegundar í heiminum“! finnst mér við hæfi að velja einn þeirra pistla sem ég skrifaði á Rannsóknarskýrslubloggið haustið 2010.

Sá sem varð fyrir valinu birtist 1. september 2009 og nefnist
„Var þeim greitt fyrir að þegja?“

Margir hafa furðað sig á ofurlaunaþegunum sem stýrðu stærstu bönkunum en það er tæplega nokkur maður, utan þeirra sjálfra, sem efast um óheilindi þeirra. Væntanlega voru þeir þó ekki beinir gerendur í efnahagshruninu heldur verkfæri eigendanna. 

Svör bankastjóranna við gagnrýni á þau himinháu laun sem þeir þáðu á árunum frá einkavæðingu og fram að hruni hafa gjarnan verið á þann veg að þeir hafi gengt svo mikill ábyrgð. Hvað sem um ábyrgðina má segja er ljóst að þeir stóðu ekki undir henni gagnvart samfélaginu. Hins vegar má spyrja sig hvort svör þeirra vísi til ábyrgðar gagnvart eigendum bankanna sem komið hefur í ljós að stríddu gegn almannahagsmunum?

Það er nefnilega ljóst að „stærstu eigendur bankanna voru jafnframt í hópi stærstu lántakenda þeirra.“ (8. bindi Skýrslunnar bls. 38) Þeir virtu heldur engar reglur um tryggingar og útlánaáhættu heldur sveigðu þær til ef þeim bauð svo við að horfa. Í þessu ljósi er eðlilegt að maður spyrji sig hvort ofurlaun bankastjóranna í: Glitni, Kaupþingi og Landsbankanum megi skilja sem svo að þögn þeirra hafi verið eigendunum svona dýr?

Eftirfarandi töflu yfir heildarlaun bankastjóra ofantalinna banka er að finna í 8. bindi Rannsóknarskýrslunnar bls. 43:

		2004	2005	2006	2007	2008
Bjarni Ármannsson	Glitnir	80.057.080	137.467.312	230.881.360	570.844.544	11.149.876
Lárus Welding	Glitnir				387.661.792	35.823.212
Hreiðar Már Sigurðsson	Kaupþing	141.786.672	310.321.280	822.697.408	811.961.856	458.917.504
Ingólfur Helgason	Kaupþing	55.391.704	139.805.184	126.805.760	129.493.760	77.966.984
Sigurjón Þ. Árnason	Landsbanki	42.089.283	112.820.768	218.169.279	234.332.638	355.180.856
Halldór J. Kristjánsson	Landsbanki	33.775.376	262.887.573	143.907.850	105.839.025	133.628.686

Þetta eru svo stjarnfræðilegar tölur að einstaklingur af mínu kaliberi nær tæpast utan um þær. Ég ætla þó að freista þess að fjalla frekar um þær upplýsingar sem er að finna í þessari töflu. Fyrst skulum við skoða samanlögð heildarlaun þessara bankastjóra fyrir árin 2004-2008 og meðalmánaðarlaun yfir þetta sama tímabil:

	Samtals	Meðallaun á mán.
Hreiðar Már Sigurðsson	2.545.684.720	42.428.078
Bjarni Ármannsson	1.030.400.172	17.173.336
Sigurjón Þ. Árnason	962.592.824	16.043.213
Halldór J. Kristjánsson	680.038.510	11.333.975
Ingólfur Helgason	529.463.392	8.824.389
Lárus Welding	423.458.004	17.644.083

Ég ætla að byrja á því að vekja athygli á því að ástæðan fyrir því að Lárus Welding er með lægstu heildarlaunin er sú að hann tók ekki við sem bankastjóri í Glitnis-banka fyrr en árið 2007. Hann hefur því verið annar hæst launaðasti bankastjórinn ef miðað er við meðallaun á mánuði.

Mér þykir líka ástæða til að vekja sérstaka athygli á launum Hreiðars Más Sigurðssonar. Heildarlaun hans eru til dæmis meira en tvöfalt hærri en laun Bjarna Ármannssonar á þessu tímabili og vekur það upp spurningar hvort þögn Hreiðars Más sé dýrmætari en hinna eða hvort leyndarmálin sem honum er ætlað að þegja yfir séu dýrari en þeirra?

Þegar meðalmánaðarlaun þessara bankastjóra eru skoðuð kemur það líka í ljós að laun Hreiðars Más eru margfalt hærri en meðalmánaðarlaun þeirra sem eru með lægstu mánaðarlaunin á þessu tímabili. Þessi samanburður kemur fram hér:

	2004	2005	2006	2007	2008
Hreiðar Már Sigurðsson	11.815.556	25.860.106	68.558.117	67.663.488	38.243.125
Halldór J. Kristjánsson	2.814.614			8.819.918
Sigurjón Þ. Árnason		9.401.730
Ingólfur Helgason			10.567.146
Bjarni Ármannson					929.156

Eins og kemur fram í þessari töflu er Hreiðar Már með tæplega fimm sinnum hærri laun árið 2004 en Halldór sem er með lægstu meðallaunin á mánuði það ár. Næsta ár á eftir er lægst launaðasti bankastjórinn, af þessum sex, tæplega þrefalt lægra launaður en Hreiðar Már. Árin 2006 og 2007 verður munurinn enn meiri enda minnir heildarmánaðarlaunasumma Hreiðars Más meira á heildarveltu stórs fyrirtækis en mánaðarhýru eins launamanns.

Árið 2006 eru mánaðarlaun Hreiðars Más nær því tífalt hærri en lægst launaðasti bankastjórinn í þessum samanburði hefur í mánaðarlaun en mánaðarlaun Ingólfs Helgasonar fara samt töluvert yfir árstekjur býsna margra, sem teljast til almennra launþega, það árið. Munurinn dregst eitthvað saman næsta ár á eftir en er þó áttfaldur.

Árið 2008 dragast laun Hreiðars Más svo umtalsvert saman (þó þau séu enn stjarnfræðilega há á minn mælikvarða a.m.k.) og Bjarna Ármannssyni skýtur upp með lægstu meðalmánaðarlaunin fyrir þetta ár. Í þessu sambandi er rétt að hafa það í huga að hann lét af störfum sem bankastjóri vorið 2007 þannig að samanburðurinn er tæplega marktækur.

Ástæðurnar sem gefnar voru upp fyrir háum launum í bankakerfinu voru einkum samanburður við önnur lönd en laun í fjármálakerfinu fóru verulega hækkandi á þessum tíma. „Við erum í samkeppni um starfsmenn á sumum stöðvunum þar sem við erum að borga mjög lág laun þó að þau, í samhengi hér heima, þættu alveg óheyrilega há. Þau laun  sem ég hef verið með hjá þessum banka síðan 2003 hafa í öllum samanburði við þá sem ég ber mig saman við verið óheyrilega lág. [...]“ segir Sigurður Einarsson, stjórnarformaður Kaupþings.  (8. bindi Skýrslunnar bls. 43)

Að lokum er sennilega forvitnilegt að skoða hver heildarlaunasumma bankastjóranna var á þeim árum sem hér hafa verið til skoðunar. Á milli ára lítur hún þannig út:

Heildarlaun bankastjóranna fyrir hvert ár	2004	2005	2006	2007	2008
	353.100.115	963.302.117	1.542.461.657	2.240.133.615	1.072.667.118

Þegar þessar tölur eru lagðar saman í eina þá kemur út talan: 6.171.664.622,-

Ef kenningin sem sett er fram í hér að framan á við rök að styðjast þá er ljóst að þögnin er dýrkeypt! En það er líka ljóst að það eru þeir sem hafa ekki einu sinni hugmyndaflug til þeirrar ósvífni sem þessir menn gerðu sig seka um sem bera kostnaðinn!!

Mikið mæðir á Kaupþingstoppum