Án réttlætisins verður útkoman alltaf kolröng!

Mér þykir það sannast sagna undarlegt hve mörgum bleklítrum er eytt í það sem mér þykja tilgangslausar fréttir um Icesave. Kjarni málsins í mínum augum er sá hvort Íslendingum ber að taka á sig Icesave-skuldina eða ekki. Á meðan úr þeim vafa hefur ekki fengist skorið er tómt mál að velta fyrir sér hvort ný tilboð eru í einhverjum atriðum hagstæðari þeim eldri. Á meðan það ríkir enn réttarfarslegt óvissa um greiðsluskyldu þjóðarinnar þá er augljóst að öll tilboð um greiðslu eru út í hött.

Það er auðvitað enn undarlegra að á meðan þjóðaratkvæðagreiðslan hefur enn ekki farið fram þá skuli enn ein samningalotan standa yfir. (Ég fjallaði um þá hlið málanna hér). Öll framvinda þessa máls þykir mér undirstrika það að það hangir eitthvað meira á spýtunni en látið er líta út fyrir. Ég er sannfærð um að það eru sameiginlegt markmið ríkisstjórna landanna þriggja um að vernda fjármálakerfið eins og það er. Kerfi sem hefur miðað að því að þeir sem hafa komið sér best fyrir í fjármála- og valdaheiminum haldi þeirri stöðu sem þeir búa að nú.
Í þessari frétt sem birtist á Eyjunni fyrr í þessari viku er haft eftir hagfræðingunum John Kay:

Ef þjóðaratkvæðagreiðslan 6. mars fer fram fær almenningur í fyrsta skipti tækifæri til að hafna því að hann skuli ætíð bera fjárhagslega ábyrgð á mistökum banka og bankamanna. Þá hefur leikreglunum [í fjármálaheiminum] verið breytt og þess vegna vilja Bretar og Hollendingar semja.

Allur sá ruglingslegi fréttaflutningur sem hefur viðgengis hér á landi hefur ruglað dómgreind alltof margra meðal þjóðarinnar. Umfjöllunin hér á landi hefur líka verið afar einsleit og að mestu merkt þeim meðvirka hugsunarhætti að Íslendingum beri að borga. Rökin eru flest siðferðislegs eðlis og í versta falli afar lituð af sjúklegri refsiáráttu þess sem trúir því að hann eigi ekkert réttlæti skilið.

Þeir sem halda því fram að það beri að ljúka þessu máli með því að samþykkja samningsskilyrði Breta og Hollendinga hið fyrsta vísa helst til þess að íslenska ríkisstjórnin hafi lofað stjórnvöldum þessara þjóða því að borga skuldina. Allur dráttur á því að skrifa undir samningstilboð þeirra kalli bara yfir okkur enn meiri kostnað ofan á Icesave-skuldina. Þeir útiloka með öðrum orðum álit allra þeirra innlendu og erlendu sérfræðinga sem hafa bent á að það sé bara alls ekki víst að Íslendingum beri að borga samkvæmt lögum.

Á meðan það ríkir einhver minnsti vafi á því hvort okkur beri að borga eða ekki þá ætti það að vera forgangsatriði að láta á það reyna fyrir dómstólum. Það er í hæsta máta undarlegt að íslensk stjórnvöld láti það ekki vera forgangsverkefni sitt að láta skera úr um þessa réttarfarslegu óvissu í stað þess að eyða heilu ári í að lappa upp á svívirðilegan nauðungarsamning. Nauðungarsamning sem lítur svo sannarlega út fyrir það að vera ætlað að knésetja smáríki sem býr yfir verðmætum náttúruauðlindum sem það kann ekki að fara með.

Það er sennilega minnimáttarkennd íslenskra stjórnvalda og nokkurra „fjármálahverúlanta“ sem hafa sett okkur í þá stöðu sem við erum í nú. Í stað þess að setja kraftinn í það að hlúa að og vinna með það sem skapar okkur sérstöðu tóku þessir sig saman í að ryðjast í glórulausa bankaútrás sem endaði í mislukkuðustu fjármálaáhættu síðari tíma ef ekki allra tíma!

Það var minnimáttarkenndin sem knúði þá fram í samkeppninni við fjármálarisa með áratuga reynslu á fjármálmörkuðum heimsins. Í reynd var þetta jafnvonlaust útspil eins og það að ætla sér að tefla knattspyrnuliðinu Völsungi á Húsavík á móti Manchester United...

Í fréttinni á Eyjunni, sem ég vísaði í hér að framan, er þetta líka haft eftir John Kay:

Fjölmiðlar um allan heim beina vaxandi athygli að þjóðaratkvæðagreiðslunni hér um Icesave-málið 6. mars. Er víða lítið svo á að með því að hafna samkomulaginu við Breta og Hollendinga séu Íslendingar að senda táknræn skilaboð um heimsbyggðina alla, að ekki verði við það unað að almenningur sé látinn taka á sig byrðar af óreiðuskuldum fjármálakerfisins. 

John Kay er einn af fremstu hagfræðingum Breta. Það ætti að liggja í augum uppi að hann væri ekki að stefna ferli sínum í hættu með því að styðja þjóðaratkvæðagreiðslu og um leið málstað Íslendinga í Icesave-deilunni með svo afgerandi hætti nema vegna þess að honum er fúlasta alvara! Ég minni líka á það að John Kay er langt frá því að vera sá eini sem hefur fagnað þjóðaratkvæðagreiðslunni og það á sömu forsendum.

Bæði leikir og lærðir um allan heim líta á þær sem þáttaskil í misbeitingu fjármálakerfisins gagnvart kjörum almennings. Þess vegna þykir mér það í hæsta máta undarlegt að heyra í venjulegum íslenskum borgunum sem eiga ekkert undir sér sem segjast annaðhvort vilja láta „blása þjóðaratkvæðagreiðsluna af“ eða ætla að segja já við því að Íslendingar gangi að þeim samningi sem samþykktur var á Alþingi undir lok síðasta árs.

Þeir eru enn nokkrir sem hafa ekki áttað sig á því að það skiptir ekki máli hver fjórflokkanna situr í stjórn. Þeir eru allir í hagsmunagæslu fyrir sama fjármálakerfið. Það skiptir engu máli hvort það er Sjálfstæðisflokkur eða Samfylking sem leiðir stjórnarsamstarfið og hvorir, Framsókn eða Vinstri grænir, sitji með þeim í því samstarfi. Þeir vilja allir viðhalda því kerfi sem byggir á því að almenningur borgi þær skuldir sem til verða inni í núverandi fjármálakerfi.
M.ö.o. er það markmið þeirra að viðhalda því kerfi sem hefur viðgengist í aldaraðir og byggir á þægum þegnum eða undirgefnum almenningi. Íslenskur almenningur hefur ekki verið skikkaður til þess af stjórnvöldum að taka þátt í hefðbundnum styrjöldum. A.m.k. ekki enn en þau gera ekkert til að verja hann fyrir afleiðingum þess efnahagsstríðs sem Joseph Stiglitz, sem er m.a. Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði, lýsir hér. Afleiðingar þess eru m.a. þær að gróði fjármálaheimsins er einkavæddur en tapið er ríkisvætt.

Ég trúi því ekki að nokkur meðal almennings sé í alvöru tilbúinn til að láta hafa sig að slíkum ginningarfíflum áfram! Því miður virðist þó vera útlit fyrir það að sumir séu ekki enn búnir að átta sig á því að það er einmitt það sem stendur til. Ég hvet því fólk til að byrja á því að líta til baka og átta sig á því að við hrunið 2008 þá var það ekki aðeins efnahagur Íslands sem hrundi. Það var svo miklu, miklu fleira!

Fjármálakerfið hrundi vissulega en það stendur til að reisa það á sama grunni með sama efniviði og áður. Það erum við almenningur sem eigum að mynda grunnstoðirnar en efst munu þeir tróna áfram sem settu kerfið á hliðina. Þeir hafa ekkert lært enda hentar fyrirkomulagið þeim prýðilega. En hvað með okkur sem þurfum að halda því uppi með enn tilfinningalegri hætti en áður? Erum við þess umkomin að læra eitthvað?

En það var fleira en fjármálakerfið sem hrundi. Það er ljóst að traust íslensks almennings á helstu stofnunum samfélagsins hrundi líka. (Sjá hér) Margir hafa þegar áttað sig á því að það er hvorki hægt að tala um mismunandi litróf eða stefnur í íslenskri pólitík lengur. Við verðum að taka upp nýja mælikvarða þar. Við verðum að átta okkur á því að gömlu flokkarnir standa allir vörð um það ranglæti sem við horfum upp á í dag. Ranglæti sem endurspeglast best í því að helstu stefnumál fyrri ríkisstjórna og þeirrar sem situr núna eru nákvæmlega þau sömu.
M.ö.o. þau standa öll vörð um fjármálaheiminn og sína eigin hagsmuni. Til að tryggja sameiginlega hagsmuni sína og fjármálaheimsins, sem eru þau að völdin færist ekki yfir á annarra hendur eða yfirráðin í fjármálaheiminum renni ekki fyrrverandi fjármagnseigendum úr greipum, þá vinna þau saman að því að þrautpína almenning og rugla hann í ríminu með öllum tiltækum meðulum.

M.a. með því að höfða til samkenndar, ábyrgðarkenndar, samvisku o.s.frv. o.s.frv. Þau setja fram klisjur sem innihalda boðskap eins og þann að: Almenningur verði að standa saman. Leggja harðar að sér. Færa fórnir. Honum er talinn trú um að það sé hans hlutverk að vinna að þessu öllu saman svo allt komist í fyrra horf. Á meðan njóta þau góðs af enda leikurinn til þess gerður.

Tilfinnanlegasta hrunið haustið 2008 var því hvorki efnahagslegt eða pólitískt það var siðferðislegt. Alvarlegasta hrunið var það siðrof sem íslenskir stjórnmálamenn og umsvifamestu einstaklingarnir innan íslensks fjármálalífs urðu berir af. Það hefur tekið íslensku þjóðina mislangan tíma að átta sig á þessu en því miður finnast þeir enn sem neita að horfast í augu við þessa staðreynd. Þess vegna eru enn þó nokkrir sem telja að vandamálið felist fyrst og fremst í því hvort við höfnum Icesave-samningum og hvort hér fari fram þjóðaratkvæðagreiðsla.

Þeir sjá ekki hið stórkostlega lýðræðisskref sem felst í þjóðaratkvæðagreiðslunni þar sem við erum fyrsta þjóðin í heiminum sem fær tækifæri til að taka ákvörðun um svo mikilsvert mál sem Icesave í rauninni er. Við fáum tækifæri til að segja nei við því ósvífna óréttlæti sem það er að við, íslenska þjóðin, greiðum óreiðuskuldir óábyrgra stjórnenda einkafyrirtækis. Við fáum tækifæri til að endurheimta mannorð okkar. Mannorðið sem þessir sömu óreiðumenn sviptu okkur haustið 2008. Mannorðið sem íslensk stjórnvöld hafa síðan, hægt en örugglega, grafið sex fet niður í jörðina síðan!

Þeir sem eru búnir að átta sig á þessu segja að sjálfsögðu NEI í þjóðaratkvæðagreiðslunni og ég hvet hina sem eru ekki enn búnir að átta sig á þessu að minnast þess að allir lýðræðisþenkjandi íbúar heimsins treysta á að við, Íslendingar, mörkum þýðingarmikið spor í sögu lýðræðis og réttlætis í heiminum. Þeir treysta m.ö.o. á að þú standir með sjálfum þér svo og bræðrum þínum og systrum um allan heim sem eru að kikna undan ógnarbyrðum fjármálaheimsins. 

Þjóðaratkvæðagreiðslan framundan gæti orðið jafn söguleg og þýðingarmikil og franska byltingin á sínum tíma. Þjóðaratkvæðagreiðslan gæti markað spor í sögu mannréttinda og lýðræðis. Ekki aðeins hér á landi heldur um heim allan. Hugsaðu út í það og nýttu atkvæðisrétt þinn í samræmi við það! Kjóstu! og ef þú heldur að þjóðaratkvæðagreiðslan verði tekin af okkur láttu það þá verða þér að hvatningu til að kjósa utankjörstaða.

Ég ætla að enda þetta með enn einni tilvitnuninni í breska hagfræðinginn, John Kay, sem er tekin úr grein hans „The cause of our crises has not gone away“. Greinina er að birtist í Financial Times þ. 5. janúar sl. Þar segir John Kay m.a:

The citizens of that most placid of countries, Iceland, now backed by their president, have found a characteristically polite and restrained way of disputing an obligation to stump up large sums of cash to pay for the arrogance and greed of other people. They are right. We should listen to them before the same message is conveyed in much more violent form, in another place and at another time. But it seems unlikely that we will.

Frekari fundir ekki ákveðnir

Algerlega glórulaust feigðarflan!

Á meðan jakkafataklæddir hagfræðiheimspekingar bora með strokleðruðum blýöntum upp undir nasavængina og reikna út kúlulagaðan rosahagnað af hátæknisjúkrahúsum í námunda við alþjóðaflugvöllinn þá þarf fólk að bíta á jaxlinn á meðan það er keyrt gegnum djúpa dali og fyrir langa firði, yfir heiðar og skörð í fljúgandi hálku...

Slíkar eru afleiðingar niðurskurðarstefnu sem miðar að því að skera niður heilbrigðisþjónustuna við fólkið í landinu til að búa til hagnað fyrir endurbætur og/eða byggingu á glerspíruðum milljónasjúkrahúsum sem glansa svo ákaft að glampinn blindar m.a. sjúklinga í öðrum efnahagslögsögum! Okkur má öllum vera ljóst þvílíkt glóruleysi og feigðarflan hlýst af þessu ef við leyfum því að viðgangast!

Afskipta- og tilfinningaleysi samúðarlausrar græðgishyggjunnar hugsar aldrei um fólk heldur tölur sem er hægt að setja upp í formúlur sem sýna útkomur upp á a.m.k. tíu stafa tölu. Tölur sem við hin sem búum enn yfir tilfinningum, samkennd, gæsku náum engu sambandi við frekar en handanheiminn enda við af holdi og blóði og varðveitum mennskuna í okkur!

Spurning hvenær heitt og kalt mætast. Spurning hvenær þeim sem búa enn yfir eðlilegu tilfinningalegu hitastigi sjóða upp úr gagnvart þeim sem hafa glatað sínum langt niður fyrir frostmark í einhverri gróðalíkindaformúlunni!

Langar að benda ykkur á þessa færslu  Þorsteins Vals Baldvinssonar Hjelms og þessa færslu Jóns Halldórs Guðmundssonar við þessa sömu frétt.

Níu fluttir á sjúkrahús

Get ekki á mér setið þar sem fréttin er frá Akureyri!

Það er bara ekki hægt að láta þetta sjaldgæfa tækifæri sér úr greipum ganga. Þess vegna ætla ég að leyfa mér að vekja athygli á næsta borgarafundi hér á Akureyri þó fréttin tengist þeim ekki að neinu öðru leyti...

Í kjölfar efnahagshrunsins haustið 2008 urðu borgarafundirnir á Akureyri til. Sigurbjörg Árnadóttir bar hitann og þungann af fundunum til að byrja með en upp úr áramótunum 2009 bættist henni liðsauki og verulegt líf hljóp í fundarsókn Akureyringa og nærsveitunga um tíma.

Borgarafundanefndin sem taldi fimm meðlimi vorið 2009 tók sér frí síðastliðið sumar en tók upp þráðinn aftur í haust. Frá því í haust hefur þeim sem standa að fundunum farið fækkandi. Um þessar mundir sér Rakel Sigurgeirsdóttir ein um að undirbúa og halda utan um borgarafundina eins og Sigurbjörg í upphafi. Markmið fundanna hefur alla tíð verið það að vekja lýðræðislegar umræður um ýmis samfélagsleg málefni.
Fundarsókn hefur alla tíð verið nokkuð góð. Náði hámarki upp úr áramótum í fyrra þar sem fundargestir fóru vel yfir 100 á fundum sem fjölluðu um niðurskurðinn í heilbrigðismálum (hér) og spurninguna um það hvort það mætti tengja efnahagshrunið við glæpsamlegt athæfi á við landráð (hér). Það sem af er vetri hefur fundargestum farið fjölgandi eftir því sem liðið hefur á veturinn. Voru flestir á síðasta fundi sem fjallaði um sálarástand þjóðarinnar á krepputímum (hér) en gestir á þeim fundi voru einhvers staðar á milli 40 og 50.

Form fundanna hefur frá upphafi verið með þeim hætti að tveir til þrír framsögumenn hafa lagt inn stutt erindi varðandi viðfangsefni fundarins. Framsögumenn koma bæði úr hópi leikra og lærðra en það fer mjög eftir viðfangsefni fundarins hverjir sitja í pallborði. Í nokkur skipti höfum við fengið þingmenn kjördæmisins til að taka sæti þar en oftast eru það fulltrúar sem starfa að þeim málum sem eru til umræðu hverju sinni í bæjarfélaginu hér. Pallborðið situr fyrir svörum fundargesta og tekur gjarnan við ábendingum líka.

Næsti borgarafundur á Akureyri verður haldinn fimmtudaginn 25. febrúar n.k. og hefst kl. 20:00. Hann fer fram í Deiglunni. Yfirskrift fundarins er: „Eitthvað jákvætt?“ Þar upplýsa fulltrúar ýmissa stofnanna, nefnda og samtaka bæjarbúa um þá grasrótarstarfsemi sem fram fer á Akureyri, hvernig er hlúð að atvinnulausum á svæðinu, segja frá nýsköpun og horfum varðandi ný atvinnutækifæri í Eyjafirðinum ásamt væntanlega fleiru.

Fulltrúarnir sem um ræðir koma frá eftirtöldum:

• Byltingu fíflanna
• Borgarafundanefnd Akureyrar
• Grasrót: Iðngarða og nýsköpunar
• Almannaheillanefnd
• Starfsendurhæfingu Norðurlands
• Ungt fólk til athafna
• Rósenborg: Möguleikamiðstöð
• Atvinnuþróunarfélagi Eyjafjarðar

Vert er að vekja athygli á því að áheyrendum gefst tækifæri til að koma með fyrirspurnir og ábendingar í lok hverrar kynningar.

Allt á kafi í snjó á Akureyri

Með risahnút í maganum!

... og það ekki að ástæðulausu!

Miðað við stöðu mála er útlit fyrir það að nú eigi að binda öll sitjandi stjórnmálaöfl saman í einum samsektarpytti. Það á með öðrum orðum að múlbinda stjórnar- andstöðuna við samning sem gerir ráð fyrir að íslenskur almenningur skuli greiða upp skuldir einkarekinna fyrirtækja. Þetta er auðvitað alveg eitursnjallt útspil, hver sem á hugmyndina, enda veikir það alla von um að það verði nokkuð hægt að hrófla við Icesave-málinu eftir að slíkur samningur er kominn í höfn.
Miðað við það sem við vitum núna um þessa samninga er ekki að sjá að það eigi nokkuð að velta fyrir sér grundvallarforsendum samningsins. Grundvallaratriðum eins og þeim að það var ekki íslenskur almenningur sem stofnaði til skuldanna, sem um ræðir, heldur ákveðnir einstaklingar sem áttu og ráku Landsbankann og Kaupþing. Svo eru það stóru spurningarnar varðandi lagalegar forsendur þess að fámenn þjóð skuli knésett fyrir kerfishrun sem má að einhverju leyti rekja til ágalla í fjármagnseftirliti allra landanna þriggja, þ.e: Bretlands, Íslands og Hollands, og gildandi regluverki evrópska efnahagssvæðisins. 

Það vekur mér líka virkilega áleitnar spurningar hvernig ríkisstjórnin ver tíma sínum og ekki síður að stjórnarandstaðan skuli verja þær áherslur sem nú eru uppi. Frá mínum bæjardyrum séð er það reyndar fáránlegt að nota tímann fram að þjóðaratkvæðagreiðslunni í það að leggja allt undir til að ná fram enn einum samningnum! Það gegndi hins vegar allt öðru máli ef þessum tíma væri varið í að fá óháð verðmat á þeim eignum sem hefur verið talað um að gengju upp í Icesave-skuldirnar og undirbúning á því að fá skorið úr þeim lagalegu vafaatriðum varðandi skuldbindingarábyrgð Íslendinga sem bent hefur verið á
Hins vegar er haugur af brýnum málum sem er orðið virkilega aðkallandi að leysa en í stað þess að leggja alla sína krafta og vitsmuni í það geigvænlega ástand sem blasir við innanlands þá ver ríkisstjórnin dýrmætum tíma í að landa enn einum samningnum. Ekki nóg með það heldur tekur stjórnarandstaðan þátt í leikritinu með þeim!

Kvíðahnúturinn sem hefur sest að í maganum á mér yfir þessu öllu saman stafar af illum grun. Grunur minn byggir á því hver tilgangurinn með þessari arfavitlausu stjórnvaldsákvörðun kann að vera. Ég velti því fyrir mér hvort Icesave-málið sé ríkisstjórninni nauðsynlegt felutjald því það er ekki eins og vandamálin hafi hlaupið frá okkur á því eina ári sem þetta mál hefur nær yfirskyggt allt sviðið. Það er heldur ekki eins og lausn þessarar mála hafi verið sett á fullkomna bið á meðan Icesave drekkur í sig meginstyrkinn úr kastljósinu.

Felutjaldið er kannski nauðsynlegt til að fela getuleysi ríkisstjórnarinnar gagnvart því sem fram fer. Því að á meðan öll athyglin liggur á Icesave þá fer fram niðurskurður í menntakerfinu og heilbrigðiskerfinu, fólki er sagt upp vinnunni, eignir þeirra eru boðnar upp á nauðungaruppboðum, lánastofnanir raka til sín húseigengum, atvinnutækjum og fyrirtækjum, stærstu hluthafar í gömlu bönkunum og stærstu skuldararnir fá hvítþvott og heilbrigðisvottorð upp á að setjast að í sama hreiðrinu og þeir spilltu áður o.s.frv. o.s.frv.

Ekkert að þessu getur farið fram nema með blessun stjórnvalda. Hér ber að hafa í huga að afskipta- og/eða hirðuleysi felur líka í sér ákveðna viðurkenningu valdhafanna varðandi það sem fram fer.

Það að einhver ofantalinna mála hafi ekki fengið forgang, nú í vari biðtímans fram að þjóðaratkvæða- greiðslunni, segir mér að það er enginn vilji til að fara ofan í saum- ana á þessum málum fyrir opnum tjöldum. Það liggur alltaf berar og berar fyrir að það er engan ásetning að finna varðandi við- unandi lausnir fyrir alla þegna þessa lands. Þeir sem þessi ríkisstjórn er að vinna fyrir eru þeir hinir sömu og ríkisstjórnin sem sat á undan henni settu í forgang. Það eru þeir sjálfir og kostunaraðilar þeirra.

Þetta kemur best fram í því hvað er metið sem forgangsmál nú. Af því má draga þá ályktun að það sé lífsspursmál ríkisstjórnarinnar að koma í veg fyrir það að niðurstöður þjóðaratkvæðagreiðslunnar hafi skaðleg áhrif á núverandi fyrirkomulag í fjármálaheiminum. M.ö.o. þá eru íslenskir stjórnmálamenn að vinna að því, ásamt Bretum og Holllendingum, að koma í veg fyrir það að það megi túlka höfnun þjóðarinnar sem svo að hún komist upp með það að segja nei við því að vera tannhjól í auðvaldsmaskínu heimsins!

Icesave-samningi III er ætlað að vera tilbúinn áður en slík niðurstaða liggur fyrir. Hlutverk hans er þá að vera klæði á slíkt vopn! Stjórnmálamennirnir vinna með öðrum orðum að því að draga bitið úr þjóðaratkvæðagreiðslunni. Þeir eru að koma í veg fyrir það að fjármálaveldi Evrópu, og heimsins um leið, bíði tjón af því að íslenskur almenningur fékk tækifæri til að hafna því að bera það á herðum sér. Ef bitið fengi að halda sér gæti slík niðurstaða úr þjóðaratkvæðagreiðslunni orðið mikilvægt brautryðjendaskref í baráttunni fyrir auknu jafnræði um leið og þjóðaratkvæðagreiðslan er auðvitað mikilvægt frumkvöðlaskref varðandi virkt lýðræði.

Það að leggja tíma og orku ríkisstjórnarinnar og stjórnarandstöðunnar undir samningsgerð fullvissar mig því ekki aðeins um það að það skortir verulega á raunveruleikatengsl þessara aðila heldur annað sem mér þykir enn þá alvarlega. Þeir óttast áhrif alvöru lýðræðis!

Það má líka vel sjá þennan ótta í afstöðu nokkurra sjálfstæðismanna svo og formanns Framsóknarflokksins í úrklippunni hér að neðan sem er tekin úr Fréttablaðinu.

Held í vonina um samstöðu

Texti sem segir svo margt

Það voru dætur mínar sem kynntu mig fyrir hljómsveitinni Muse fyrir nokkrum árum. Ég kolféll á fyrsta tóni og hef verið ástfangin af tónlistinni þeirra síðan. Það eru ekki bara lögin þeirra sem eru mér sem unaðslegt sálarfóður heldur orka textarnir þeirra ekki síður á mig sem endurnærandi orkubitar fyrir huga og sál. Vissulega er það svo heildin sem gerir það að verkum að ég get hlustað á lögin þeirra aftur og aftur og aftur án þess að fá nokkurn tímann leið á þeim.

Þannig er það líka með eitt af þeirra nýjustu lögum; Upprising. Lagið sjálft er frábært og fullkomnast með innihaldi textans. Textinn segir líka svo margt! Hann er afsprengi þeirrar þrúgandi yfirþyrmingar sem er að kæfa svo marga nú á tímum. Yfirþyrmingin verður stöðugt meira og meira áþreifanleg í þeirri efnisveröld sem við búum í. Veröld sem hefur útilokað svo margt sem skiptir máli fyrir þá einkennilegu stefnu að hámarka gróða sem er mældur í peningum. Peningar eru reyndar orðnir jafnósýnilegir veraldlegum eignamyndunarfíklum eins og guð er trúarlífi heittrúarmannsins.

Textinn fjallar um það hvernig peningavaldið hefur lagt líf almennings undir sig. Bent er á afleiðingarnar og almenningi bent á að eina von hans felist í upprisu hans. Textinn talar þannig beint inn í veruleika vestrænnar nýfrjálshyggjustefnu þar sem ríkisstjórnir Vesturveldanna standa vörð um fjármálastofnanir og auðmagnseigendur á kostnað almennings. Íslenskur veruleiki er gott dæmi um það hvað kemur upp úr þeim kraumandi potti þegar upp úr honum sýður. Það er e.t.v. þess vegna sem mér finnst eins og söngvari sveitarinnar, Matthew James Bellamy, sé að tala til okkar í þessum texta:

The paranoia is in bloom, the PR
The transmissions will resume
They'll try to push drugs
Keep us all dumbed down and hope that
We will never see the truth around
(So come on!)

Another promise, another scene, another
A package not to keep us trapped in greed
With all the green belts wrapped around our minds
And endless red tape to keep the truth confined
(So come on!)

They will not force us
They will stop degrading us
They will not control us
We will be victorious

Interchanging mind control
Come let the revolution take its toll if you could
Flick the switch and open your third eye, you'd see that
We should never be afraid to die
(So come on!)

Rise up and take the power back, it's time that
The fat cats had a heart attack, you know that
Their time is coming to an end
We have to unify and watch our flag ascend

They will not force us
They will stop degrading us
They will not control us
We will be victorious

Hey .. hey ... hey .. hey!

They will not force us
They will stop degrading us
They will not control us
We will be victorious

Hey .. hey ... hey .. hey!

Hér er svo myndband við flutning þessa magnaða texta:

Vörnin í orðræðunni

Ég hef lengi velt alvarlega fyrir mér þeirri undarlegu þróun sem hefur orðið á allri pólitískri orðræðu á undanförnum árum. Hér á ég ekki síst við merkingarfræðilegan viðsnúning ýmissa hugtaka og hið skipulega undanhald sem einkennir málflutning margra stjórnmálamanna. Framsetning stjórnmálamannanna á því sem þeir hafa til málanna að leggja er að mörgu leyti farin að minna á það sem fram fer í boltaíþróttunum því málflutningur þeirra snýst orðið um hraðar skiptingar á mill varnar- og sóknarleiks.

Steingrímur J. Sigfússon er alls ekki einn um þess háttar framsetningu en svör hans, eða öllu heldur ekki svör hans, endurspegla mjög vel það sem ég á við í þessu sambandi. Lítum á dæmi:

Það er jákvæður tónn í þessari frétt Financial Times. Hann er til marks um samningsvilja af hálfu Breta og að sjálfsögðu er hann til staðar hjá báðum þjóðunum. Við værum ekki að tala saman nema vegna þess að það er vilji til þess að láta á það reyna hvort að menn finni einhverjar sameiginlegar lausnir. Það má heldur ekki oftúlka það og ég get ekki farið að tjá mig eða staðfesta efnisatriðin sem þarna er komið inn á.

Það er verið að reyna að ræða þetta í trúnaði og það er lögð mikil áhersla á það af báðum aðilum, öllum aðilum, en það eru ekki síst Hollendingar sem vilja stíga afar varlega til jarðar. Þar er uppi viðkvæm staða og flókin.

Þetta er dálítið heitt mál í pólitískri umræðu í Hollandi. Þannig að það má segja að pólitíska staðan sé flókin í þessu máli, bæði heima fyrir og að heiman.

Þetta er svar Steingríms við spurningu blaðamannsins, sem tekur viðtalið við hann í tengdri frétt, um það hvort frétt í Finacial Times merki það að fundir íslensku samninganefndarinnar með Bretum og Hollendingum muni skila nýjum samningum. Í frétt FT er því m.a. haldið fram að Bretar séu hugsanlega tilbúnir til eftirgjafar í málinu. Eins og öllum má vera ljóst eftir lestur svarsins hér að ofan þá svarar Steingrímur aldrei spurningunni en setur mál sitt þannig fram að hann slær ekki á neinar væntingar en gefur heldur engin alvöru fyrirheit.

Hann talar um „samningsvilja af hálfu Breta“, „sameiginlegar lausnir“, „viðkvæma stöðu og flókna“ og „pólitíkst flókna stöðu“. Hann notar með öðrum orðum orð sem orka vonarvekjandi en undirstrikar það líka að þessi mál séu of flókin til að þau verði útskýrð á einfaldan hátt. Með því að undirstrika það hvað málin eru flókin gefur hann það í skyn að „venjulegt fólk“ eins og blaðamenn og lesendur þeirra séu þess ekki umkomnir að skilja umfang málsins eða um hvað snýst í öllum atriðum.

Aftur og aftur víkur Steingrímur sér undan því að svara óvenju gagnvirkum spurningum blaðamannsin. Í stað þess að svara raðar Steingrímur saman fjálglegri varnarræðu með litlu efnislegu innihaldi. Orðræða hans er m.ö.o. hlaðin orðum en þegar betur er að gáð þá er lítið bitastætt í orðaflaumnum. Ef hann kveður úr um eitt atriði, dregur hann úr vægi þess í því næsta sem hann hefur til málanna að leggja. Þannig má e.t.v. segja að hann tali í endalausa hringi. En meginniðurstaðan er þó sú að hann segir lítið sem ekkert með ótrúlegum fjölda orða.

Það litla sem hald er í er þó greinileg vörn. Hann er þó ekki að halda uppi vörnum fyrir íslenska lýðræðið eða almenning í landinu heldur sjálfan sig og þá sem hingað til hafa klúrað málum varðandi þá samingsendaleysu sem Icesave er nú orðið. Hann talar líka nær eingöngu í núinu. Hann talar t.d. aldrei um það hvað þeir sem hafa komið að samingsgerðinni fyrir Íslands hönd hafi valdið þjóðinni miklu tjóni. Þvert á móti reynir hann að verja störf þeirra og heldur því m.a. blákalt fram að öll möguleg tækifæri til að kynna málstað Íslendinga varðandi Icesave hafi verið nýtt.

Þetta kemur fram í svari hans þar sem blaðamaður spyr eftirfarandi spurningar: „Telurðu að þín ríkisstjórn hefði hugsanlega átt að koma meira á framfæri hversu þungur baggi þetta væri fyrir Ísland, þetta dvergríki í Norður-Atlantshafi?“

Ég held að maður hafi nú reynt það við öll möguleg tækifæri og alls staðar þar sem aðstæður hafa boðist. Þetta mál hvarf dálítið út úr umræðu eftir fyrstu mánuði haustsins 2008 og það er svo ekki fyrr en þetta fer að dragast svona lengi og verða svona erfitt í meðförum á Alþingi sem að þetta fer að fá á sig athygli aftur.

Það var ekki mikil athygli á þessu í sjálfu sér framan af ári 2009. Þá voru menn einfaldlega að reyna að þoka því í rétta átt eftir því sem vígstaðan þá bauð upp á.

Og ég endurtek að ég tel að þá hafi verið unnið gott verk, þegar menn færðu þetta úr þeim farvegi að við tækjum á okkur eitt risastórt lán og greiddum það til baka á 10 árum með 6,7% vöxtum yfir í að eignir Landsbankans yrðu látnar ganga upp í þetta í byrjun og að við fengjum langt vaxta- og afborgunarleysi sem er tvímælalaust hagstætt fyrir Ísland.

Þannig að í grunninn hefur orðið þróun sem hefur verið í rétta átt í þessu máli og ef við getum náð einhverju betra fram núna þá væri það gleðilegt.

Það er eftirtektarvert hvernig Steingrímur dregur úr vigtinni á því að málstaður Íslendinga hafi verið kynntur erlendis með vafaorðinu „held“. Með þessu verður hann ekki eins ber að lyginni sem í staðhæfingunni liggur. Allir sem vilja vita það vita það nefnilega að íslensk stjórvöld hafa einvörðungu kynnt málstað þjóðarinnar í þröngum hópi hagsmunaaðila. Sú kynning sem þau hafa viðhaft hefur heldur ekki haldið aðalatriðum Icesaves-málapakkans neitt á lofti.

Það er líka ákveðið háð í svari Steingríms varðandi þetta atriði hann segir nefnilega: „Ég held að maður hafi nú reynt það við öll möguleg tækifæri og alls staðar þar sem aðstæður hafa boðist.“ M.ö.o. þá er eins og hann sé að hæðast að blaðamanninum fyrir það að láta sér detta það í hug að spyrja spurningarinnar. Um leið og hann baktryggir sig með orðinu „held“ svona ef hann þarf að svara fyrir það síðar að hann hafi fullyrt of mikið varðandi kynningarmálin í þessu svari þá reynir hann að benda blaðamanninum á það með lævíslegri hæðni að hann geri sér greinilega ekki góða grein fyrir vettvangi stjórnmálanna og milliríkjasamskiptum ef hann telji að hann hafi ekkert þarfara að gera en grenja inn miskunnsömum skilningi hjá aðilum málsins yfir aðstæðum okkar.

Það er svo hreint og beint grátlegt hvernig Steingrímur afvegaleiðir ýmsar staðtreyndir málsins í aðdraganda kosninganna þegar nokkrar vísbendingar hafa þegar komið fram um það að Icesave-málið var hreinlega þaggað niður þeirra vegna m.a. fyrir atbeina hans helsta ráðgjafa. Það vita það líka allir sem vilja vita það að það hefur varla skapast svigrúm fyrir neitt annað á verkefnalista íslenska þingsins en einmitt þetta mál. Það er því beinlínis lítilsvirðing að tala um allt það tímabil, sem Icesave hefur yfirskyggt önnur ekki síður brýn mál, sem eitthvert rólyndistímabil sem samningurinn hefur þurft á að halda til að þróast í rétta átt!

Áður en ég slæ botninn í þessar vangaveltur um orðræðu Steingríms og fleiri stjórnmálamanna, sem er greinilega ætlað að leiða bæði viðmælendur og svo lesendur/áheyrendur á villigötur, langar mig til að bæta hér einu við. Ég vakti athygli á þessu viðtali inni á Fésbókinni minni. Út úr því kom mjög athyglisverður ábending í sambandi við orðaval Steingríms sem mig langar til að vekja athygli á.

Ein ágæt vinkona mín, sem býr yfir óvenju skörpum gáfum auk sjaldgæfri innsýn inn í hið pólitíska landslang hérlendis, bætti við þar nokkrum athyglisverðum punktum varðandi tungutak núverandi fjármálaráðherra. Það sem hún benti á er eftirfarandi:

• „Þannig að ráðamenn í þessum löndum, ekki síst fjármálaráðherrarnir, eru önnum kafnir og það LOGA ELDAR víða."
• „[...] ef þetta fer ekki að leysast, að það er ávísun á frekari erfiðleika hér í þjóðarbúskapnum, ekki síst hvað varðar afkomu ríkissjóð sem þá aftur kallar á enn þá sársaukafyllri aðgerðir á þeim VÍGSTÖÐVUM."
• „Þá voru menn einfaldlega að reyna að þoka því í rétta átt eftir því sem VÍGSTAÐAN þá bauð upp á."

Í framhaldinu benti hún á hvað það væri „einkennilegt hvað tungutak mannsins er hervætt!

Merkilegast af öllu þykir mér að sjá að hvergi í viðtalinu glittir í lýðræðislega sýn á málið hjá fjármálaráðherranum (eða ætti ég kannski frekar að segja hershöfðingjanum, með skírskotun til tungutaks mannsins).“

Ég ætla að láta staðar numið í bili en hyggst halda áfram að skoða þá orðræðu sem mér þykir vera einkennandi meðal íslenskra ráðamanna og gera tilraun til að rekja hana saman við tungutak annars hóps sem hefur ekki síður verið áberandi í íslenskum fjölmiðlum undanfarin ár.

Ver samningaleið stjórnarinnar

Blind hagsmunagæsla

Ég skil ekki lengur upp eða niður í málflutningi þeirra sem standa vörð um úreltan hugsunarhátt. Mér finnst það a.m.k. úreltur hugsunarháttur að setja réttindi og hag fjármálastofnana ávallt í fyrsta sæti eins og Gylfi Magnússon gerði í ræðu sinni á Alþingi í gær (sjá hér). Hann segir m.a.s. að hann ætli ekki að snúa út úr en gerir það samt!

Marinó G. Njálsson svarar máflutningi viðskiptaráðherra á þinginu í gær hér. Svar Marinós er skýrt og afdráttarlaust og engu við það að bæta. Það sem mig langar hins vegar að gera að umtalsefni hér er sú blinda hagsmunagæsla sem litar bæði málflutning og aðgerðir þeirra sem hafa tækifæri til að láta til sín taka í samfélaginu.
Þeir sem hafa barist frá haustinu 2008 með réttlætið að leiðarljósi hafa reyndar ítrekað bent á að öll viðbrögð íslenskra stjórnvalda, hvort sem við erum að tala um fyrrverandi eða núverandi ríkisstjórn, miða að því að verja hagsmuni fjármálastofnananna og um leið gerenda hrunsins. Viðbrögð ráðamanna við hruninu miða að því að bjarga gerendum hrunsins á kostnað almennings. Orð Gylfa Magnússonar, viðskiptaráðherra, í innleggi hans um gengistryggðu lánin á Alþingi í gær eru ágætis dæmi um það hvaða aðferðum er beitt í þeim tilgangi.

Í hvert skipti sem einhver, hvort sem um er að ræða málsmetandi sérfræðing eða einhvern minna þekktan spekúlant, bera þjóðinni einhverja bjartsýnisögn úr brunni réttlætisins þá tala sitjandi stjórnmálamenn eða talsmenn þeirra álit þessara einstaklinga á bólakaf. Ef grannt er skoðað er málflutningur þeirra, sem virðast hafa það að markmiði að kæfa rödd réttlætisins, ákaflega loðinn og oftar en ekki margvísandi.

Þeir tala eins og sá sem valdið hefur. Þeir klæða málflutning sinn í dularbúning kurteisi og málefnalegrar umræðu en í reynd býr vígtenntur hræðsluáróður undir í öllu því sem þeir segja. Þeir dylgja og vefengja um ágæti þess og þeirra sem ógna stöðu þeirra sjálfra og skjólstæðinga þeirra. Ef einhver þarf að fara í grafgötur með það hverjir þessir skjólstæðingar þeirra eru þá er rétt að undirstrika að það er berlega ekki allur almenningur í landinu heldur örfáir útvaldir sem fylltu flokk útrásarliðsins svokallaða.

Þessir útvöldu hafa svo sannarlega verið að opinberast okkur á undanförnum dögum, vikum og mánuðum. Þetta eru einstaklingar sem þrátt fyrir vafasama fjármálafortíð hafa verið að koma sér fyrir í íslensku efnahagslífi að nýju með nákvæmlega sömu aðferðunum og kom landinu á hausinn fyrir rétt um einu og hálfu ári síðan. Þessir einstaklingar fá alls kyns fyrirgreiðslu hjá bæði stjórnsýslunni og bönkunum til að eignast jafnvel sömu fyrirtækin og þeir keyrðu gersamlega á bólakaf með þeim afleiðingum að efnahags- og atvinnulíf landsins er því sem næst lamað.
Á sama tíma eiga þeir, sem treystu bönkunum og öðrum fjármálastofnunum til að styðja kaup sín á húsnæði og/eða ökutækjum með lánum á sinni persónulegu kennitölu, að standa við skuldbindingar sínar upp í rjáfur þrátt fyrir augljósan forsendubrest. Það er auðvitað óskiljanlegt að nokkur geti varið annan eins viðsnúning á því sem getur talist jafnrétti gagnvart lögum um eðlilega viðskiptahætti.

Ráðamenn þjóðarinnar virðast ekki víla það fyrir sér að verja það að almenningur sé blóðmjólkaður; að hann þurfi að þola atvinnuleysi, eignamissi og flýi jafnvel land á meðan gerendur hrunsins fá afskrifaðar himinháar skuldir í bönkunum, halda ógreiddum eignum og snúa sér aftur að því að stýra innlendum fyrirtækjum og fjármálaumsvifum. Maður spyr sig eðlilega hvað veldur þessari siðblindu?!

Svarið sem virðist liggja beinast við er það að sameiginlegir hagsmunir bindi stjórnmálamennina og svonefnda útrásarvíkinga saman. Þeir eru líka margir sem hafa reynt að draga þennan ósýnilega hagsmunasamning fram í dagsljósið með misjöfnum árangri. Þó held ég að vel flestir séu farnir að átta sig á því að slík tengsl eru fyrir hendi.

Þetta kemur auðvitað ekki síst fram í oft og tíðum óskiljanlegum orðum og gjörðum stjórnsýslunnar varðandi þau mál sem miða að því að taka á hinum raunverulega vanda sem við blasir. Ráðamenn þjóðarinnar hafa m.a.s. beinlínis tryggt að grunaðir ábyrgðarmenn hérlends kreppuástands komist yfir gróðavænlega vonarpeninga íslensks efnahags- og atvinnulífs.
Öll sú siðblinda ósvífni sem þessi hagsmunaklíka opinberar okkur, hversdagslegum skuldaþrælum, í sleitulausum brimsköflum ójafnaðar og óréttlætis! Þessi hrokafulla fyrirlitning fjármagns- og valdaaðalsins veldur almenningi ekki aðeins fjárhagslegu tjóni heldur andlegu líka. Fyrstu viðbrögðin eru depurð og doði en undir kraumar sú sterka kennd að engum sé treystandi. Að ef ekkert verði að gert þá verði hver að bjarga sér sjálfur líkt og átti sér stað í frönsku byltingunni. 

Franskur almenningur reis upp og gerði byltingu gegn þeim sem höfðu komið ár sinni þannig fyrir borð að þeir þurftu ekki að hafa fyrir neinu sjálfir en lifðu á verkalýðnum. Verkalýðurinn naut ekki nema brotabrots af því sem hann lagði til samfélagsins með vinnuframlagi sínu því bróðurparturinn fór í að halda uppi sístækkandi valda- og eignastétt. 

Ég velti því óneitanlega fyrir mér hvort sú siðblinda græðgismafía sem stýrði útrásinni og strengjabrúður þeirra innan stjórnsýslunnar beri virkilega ekkert skynbragð á þær alvarlegu afleiðingar sem yfirgangur þeirra hefur á íslenskan almenning. Það má vera að við búum yfir þolinmæði snigilsins. Það má vera að við búum yfir þolgæði sjávarhamranna úti við nyrstu höf en langlundargeð okkar er ekki endalaust! 

Ráðmenn þjóðarinnar verða að snúa baki við þjónkun sína við peningavaldið og snúa sér þess í stað að því að vinna fyrir atkvæðin sem komu þeim inn á þing. Það er eina meðalið sem mun koma í veg fyrir það sem nú er í uppsiglingu. Þ.e. landflótta þeirra sem gefast upp og sprengigos þeirra sem vilja ekki gefast upp á því að búa hér á landi fyrr en í fulla hnefana!

Gætu lent í verri stöðu

Síðustu forvöð...

Mig langar til að vekja athygli á því að það eru síðustu forvöð fyrir þá sem eru á móti því að lífeyrissparnaður landsmanna verði nýttur í að fjármagna þá atvinnustarfsemi sem hér um ræðir til að skrifa undir á kjosa.is Ef tækifæri verður til munum við sem stöndum að þessari undirskriftarsöfnun annað hvort finna henni annað lén eða setja hana aftur inn á núverandi lén ef það losnar.

Ástæða þess að þessi undirskriftarsöfnun verður tekin út af kjosa.is, tímabundið a.m.k., er sú að eigandi lénsins þarf að nota það sjálfur. Við sem fengum það lánað drögum okkur að sjálfsögðu í hlé.

Atvinnumálin í forgangi

Vitlaus aðferð!

Mér þykir það afar vanhugsað að telja það að stórframkvæmdir séu það sem komi efnahag landsins upp úr núverandi vanda. Ég hef reyndar bent á það áður að við bætum ekki skaðann með sömu meðulum og ollu honum. Þeir sem reyna að halda öðru fram eru blindaðir af skammtímasjónarmiðum. 

Reyndar þeim sömu og áttu þátt í því að stefna efnahag landsins í þann voða sem hann er staddur í núna. Með stórframkvæmdum væri hægt að keyra hagtölurnar upp um tíma eða á meðan á framkvæmdunum stæði en hvað svo:
Það kemur reyndar ekkert fram í þessari frétt um það hvaðan fjármagnið til að keyra þessar framkvæmdir á að koma en það vita það sennilega flestir að það var samið um það í samningnum með „fallega“ nafninu að lífeyrissjóðirnir myndu kosta þær. Mér hefur alla tíð fundist það stórvarhugavert að lífeyrissjóðssparnaður landsmanna verði notaðar í svo óarðbærar skammtímalausnir. 

Þess vegna átti ég þátt í því að koma af stað undirskriftarsöfnun á kjosa.is þar sem þessum hugmyndum er mótmælt. Textinn yfirlýsingarinnar þar er svohljóðandi:

Við undirritaðir sjóðsfélagar í lífeyrissjóðunum skorum á ríkisstjórn Íslands að hverfa þegar frá þeirri hugmynd stöðugleikasáttmálans að nota skylduframlag okkar til fjármögnunar fyrirhugaðar uppbyggingar vegum og stóriðju. Slíkar framkvæmdir hafa ekki sýnt sig í að skila miklum raunverulegum verðmætum til þjóðarbúsins. Þess vegna er umtalsverð hætta á því að lífeyrissjóðeign okkar skerðist enn frekar en orðið er.

Við viljum einnig benda á það ójafnrétti sem verkefnalisti aðgerðaráætlunar stöðugleikasáttmálans endurspeglar þegar mið er tekið af landfræðilegri staðsetningu verkefnanna, hvaða atvinnufyrirtæki hafa tækifæri til að koma þar að og hvaða hópur atvinnubærra einstaklinga hafa möguleika á að vinna að þeim. Það er líka full ástæða til að minna á að það er alls ekki öruggt að það verði innlend fyrirtæki og/eða Íslendingar sem verði tryggð afkoma með þessum stórframkvæmdum þar sem það er skylt að bjóða svo umfangsmiklar framkvæmdir út á evrópska efnahagssvæðinu.

Auk þessa drögum við undirrituð það mjög í efa að sama hugsun og kom efnahag landsins í þann vanda sem hann er í núna dugi honum til uppbyggingar. Við viljum því mótmæla því að sparnaðurinn sem við höfum lagt frá til eftirlaunaáranna verði lánaður til svo vafasamrar atvinnuuppbyggingar eins og verkefnalisti aðgerðaráætlunar stöðugleikasáttmálans gerir ráð fyrir.

Ef þú ert þessu sammála þá skora ég á þig að skrifa undir þessa yfirlýsingu hér. Mig langar líka til að biðja þig að vekja athygli á þessari undirskriftarsöfnun.

Það er e.t.v. ástæða til að taka það fram að við sem erum ábyrgðarmenn þessarar yfirlýsingar erum ekki að þvertaka fyrir það að lífeyrissjóðirnir geti með einhverjum hætti komið að uppbyggingu atvinnuveganna. Við höfum þó fulla ástæðu til að efast um að sama stórframkvæmdastefnan og kom okkur í núverandi efnahagskreppu dugi til að leysa hana. 

Þess vegna viljum við mótmæla því að sú glannalega áhætta verði tekin með lífeyrissjóðina okkar og stefnt er að með tilliti til stöðugleikasáttmálanum. Lausnin felst ekki í skammtímasjónarmiðum sem eru bundinn við malbik og steypu. Hún flest í raunverulegri verðmætasköpun eins og matvælaframleiðslu og öðrum iðnaði sem einbeitir sér að framleiðslu á vörum sem nýtast okkur í daglegu lífi.

Við erum lítið land og fámenn þjóð við höfum þess vegna ekki efni á því að „greiða götu stórframkvæmda“ án þess að fórna einhverju mikilvægara í staðinn. Við ættum að hafa áttað okkur á því!

Verður að greiða götu stórframkvæmda

Fyrst þarf að leggja grunn að því að skapa hér traust

Vandamálin sem íslenska þjóðin stendur frammi fyrir núna eru margvísleg en ef grannt er skoðað grundvallast þau sennilega flest á spurningum sem varða traust. Þ.e. hverjum er treystandi? og hvaða afleiðingar hefur það að treysta? Þessar spurningar varða ekki aðeins einstaklingana sem byggja íslenskt samfélag heldur ekki síður opinberar stofnanir. Stofnanir sem standa frammi fyrir því stóra verkefni að byggja upp glatað traust!
Í hruninu, haustið 2008, opinberaðist það allri þjóðinni að þeir sem fóru með peningavaldið í landinu höfðu misnotað aðstöðu sína og lagt skyldur sínar til hliðar. M.ö.o. þeir höfðu brugðist þeim sem byggðu afkomu sína á því að það mætti treysta eigendum banka og annarra fjármálastofnana í landinu til að fara með sparifé þeirra ekki síður en lánaskuldbindingar.

Þær stofnanir sem áttu að hafa eftirlit með bönkunum brugðust líka! Þeir sem stýrðu þessum stofnunum brugðust gjörsamlega trúnaðinum við íslenskan almenning. Það þarf því ekki að koma neinum á óvart að afleiðingarnar urðu algert hrun...

Tölurnar i töflunni hér að ofan eru prósentutölur. Þær eru fengnar úr könnun Capacent sem var gerð á tímabilinu 23. apríl - 4. maí 2008 og 10. - 24. júní 2009. Spurningin var hversu mikið eða lítið traust berð þú almennt til... (Sjá gæru nr. 4 í glærupakkanum sem er að finna hér. Ég bendi líka á þessa slóð Edelman's Trust Barometer til að fá einhvern samanburð við önnur lönd varðandi einhverjar af niðurstöðunum hér að ofan)

 

Það sem vekur sérstaka athygli við þessar niðurstöður er hið algera gengishrun sem hefur orðið á trausti til fjölmiðla, stjórnvalda og viðskiptalífs! Þegar forsendurnar eru skoðaðar ætti þetta þó ekki að koma neinum á óvart. En þó þessar tölur komi e.t.v. fáum að óvörum þá sýna þær þróun sem er ástæða til að taka til mjög alvarlegrar athugunar!

 

Niðurstöðurnar sýna ekki bara þverrandi traust á stofnanir samfélagsins. Þær bera fyrst og fremst vitni um þann alvarlega trúnaðarbrest sem hefur orðið í íslensku samfélagi. Hrunið leiddi það nefni- lega í ljós að það var ekki aðeins viðskiptalífið og stjórnvöld sem brást heldur fjölmiðlarnir líka. Í reynd stóðu margir frammi fyrir því að hafa verið hafðir að fíflum með vel skipulögðum blekkingarleik allra þriggja!

 

Í tæplega eitt og hálft ár höfum við öll, á einn eða annan hátt, verið að takast á við staðreyndirnar sem hrunið leiddi í ljós ekki síður en afleiðingar þess. Á stórmerkilegum fyrirlestri sem ég var viðstödd á dögunum sá ég þessa glímu þjóðarinnar í nýju ljósi.

 

Fyrirlesturinn fjallaði þó aðeins óbeint um afleiðingar efnahagshrunsins. Yfirskrift hans var Samskipti á krossgötum. Fyrirlesarinn var Ægir Már Þórisson sem er mannauðsstjóri hjá Capacent og framkvæmdastjóri ráðjafjasviðs þess líka. (Glærur hans frá þessum fyrirlestri má nálgast hér).

Ægir byrjaði á að benda á það að við erum ekki bara vitsmunaverur heldur tilfinningaverur líka! Þegar við stöndum frammi fyrir erfiðleikum eins og þeim sem steðja að okkur núna þá má þetta ekki gleymast! Mörg okkar hafa eflaust reynt að glíma við allar þær spurningar sem helltust yfir þjóðina haustið 2008 með afar misjöfnum árangri.

 

Enn þá fleiri hafa þurft að takast á við tilfinngar vonbrigða og svika sem uppgötvuðust þegar við hrunið en það hefur því miður ekki orðið neitt lát á upplýsingum sem ýta undir tilfinngar um  ósann- girni og grafa enn frekar undan trausti til margra mikilvægustu stofnana samfélagsins.

 

Tilfinningarnar sem Ægir Már Þórisson sagði að afleiðingar efnahagshrunsins kölluðu fram í fólki eru þessar:

• ótti og óöryggi 
• reiði og pirringur.
• doði og depurð.
• ósanngirni, svik og vantraust (sjá glæru nr. 3 hér)

Þetta hefur ekki aðeins afleiðingar inni á vinnustöðum, sem var það sem fyrirlestur Ægis snerist um, heldur ekki síður úti í samfélaginu og síðast en ekki síst á samvinnu og samskipti almennings gagnvart þeim opinberu stofnunum sem glötuðu trausti þjóðarinnar við hrunið fyrir rúmu ári síðan.

Þegar traustið er hrunið tekur langan tíma að byggja það upp aftur. Íslenskt samfélag stendur frammi fyrir umfangsmiklu endurreisnarverkefni og til að takast á við það þarf samvinnu. Grundvallarforsenda hennar er traust! Traust er nefnilega lykillinn að samvinnu og heilbrigðum samskiptum.
Er verkefnið sem þjóðin stendur frammi fyrir framkvæmanlegt? Ríkir ekki alltof mikil tortryggni og ágreiningur á milli andstæðra sjónarmiða til að það sé hægt að leysa það? Hafa stofnanir samfélagsins ekki brugðist okkur almenningi svo gjörsamlega að það er tómt mál að tala um samvinnu við þær? Ég ætla að halda áfram að yfirfæra það sem kom fram í fyrirlestri Ægis Más Þórissonar yfir á þær aðstæður sem blasa við í íslensku samfélagi um þessar mundir. Hún leiðir reyndar líka að mikilvægum punkti varðandi það að svara spurningunum hér á undan.

 

Ægir sagði að uppbyggilegur ágreiningur snerist um það að gera skil á milli málefnis og tilfinninga. Hann sagði jafnframt að óttinn við persónuleg átök mætti ekki koma í veg fyrir það að rýnt sé niður í málin þar sem slíkt væri nauðsynlegt. Það gæti hins vegar reynst hollt að setja mörk um það hvernig ætti að eiga við þann ágreining sem þyrfti að leysa.

 

Í þessu sambandi benti hann á að til að ná samstöðu eða komast að sameiginlegri niðurstöðu skiptu viðhorfin höfuðmáli. Til að skýra betur það sem hann átti við brá hann upp eftirfarandi mynd:
(Sjá glæru hans nr. 7 hér)

 

Mér fanst sérstaklega athyglisvert það sem kom fram í máli Ægis varðandi hliðrunina. Samskipti sem einkennast að hliðrun lýsa sér þannig að aðilar forðast að takast á við það sem ágreiningurinn snýst um. Þetta viðhorf til samskipta einkennast að því að finna sér aðrar leiðir til að „díla“ við málin og því að láta aðra um að taka á málunum. 

 

Þegar upp er staðið er samvinna árangursríkasta samskiptaaðferðin en hún er líka tímafrekust. Grundvöllur allrar samvinnu er auðvitað traust en hugarfarið skiptir líka miklu máli. Til að ná sem bestum árangri getur verið gagnlegt að aðilar byrji á því að setja niður fyrir sér sameiginleg markmið. Þeir þurfa líka að koma sér niður á  það: Hvað skiptir raunverulega máli og hvaða hagsmunir mega víkja í þeim tilgangi að ná fram þeim sem skipta meira máli?

 

Þegar ég horfi á íslenskt samfélag er ég ekki viss að þeir séu nægilega margir sem hafa áttað sig á því hvar á að byrja áður en hafist er handa. Það liggur auðvitað í augum uppi að þær stofnanir sem hafa glatað trausti almennings ættu fyrir löngu að vera búnar að setja það niður fyrir sér hvað eru nauðsynlegar aðgerðir til að ávinna sér það aftur.

 

Þeir einstaklingar sem sækjast eftir völdum geta ekki búist við að ná árangri nema með samvinnu við almenning. Þeir þurfa þess vegna að byrja að átta sig á því að sameiginlegt markmið hlýtur að vera það að byggja hér upp traust svo samvinnan við lausn þeirra brýnu verkefna sem liggja fyrir geti hafist! 

Verður að ná niður hallarekstri ríkisins