Hefðarreglur ráða för IV

Þetta er fjórði og síðasti hluti bloggfærslunnar Ráðherrasamanburður: Þingreynsla sem var birtur hér á þessu bloggi 4. desember sl. Eða sama dag og Bjarni Benediktsson tilkynnti um það hvern hann hefði valið til að leysa Hönnu Birnu Kristjánsdóttur af í Innanríkisráðuneytinu. Í beinu framhaldi þess var ráðist í að endurbirta þá færslu í fjórum hlutum þar sem þingreynslu Ólafar Nordal var bætt við það sem þegar var komið.

Meiningin er svo að gera hlé á þessu verkefni fram yfir jólahátíðirnar. Þá verður þráðurinn tekinn upp aftur og verkefnið klárað. Þar verður fjallað betur um nefndarreynslu ráðherrahópsins sem hér hefur verið borinn saman og litið aftur í tímann til eldri ráðherra til enn frekari samanburðar.

Þessi ýtarlega umfjöllun um þing- og nefndarreynslu núverandi og fyrrverandi ráðherra hefur margþættan tilgang. Megintilgangurinn er þó sá að freista þess að finna út úr því út frá hvaða forsendum formenn stjórnmálaflokkanna skipa til ráðherraembætta. Hér hefur það nokkrum sinnum verið tekið fram að það eru ekki faglegar forsendur sem þeir hafa að leiðarljósi heldur óskráðar hefðarreglur sem virðast einkum taka mið af flokkshollustu þeirra sem verða fyrir valinu og svo geðþótta þeirra formanna sem viðkomandi “heyrir undir“.

Það sagði í inngangi að síðustu færslu að „formenn stjórnmálaflokkanna láta sem þetta sé vinnuregla sem lýðræðið hafi látið þeim í hendur. M.ö.o.að það sé þeirra að deila og drottna hvort sem um nefndar- eða ráðherrasæti er að ræða.“ (sjá hér) Þar var líka vikið að ábyrgð kjósenda og svo fjölmiðla. Það er meiningin að fara ýtarlegar í þessa þætti síðar en það þykir ástæða til að undirstrika það hér að það eru ekki bara formenn stjórnmálaflokkanna sem bera ábyrgð á þeirri pólitísku kreppu sem hamlar lýðræðinu.

Þar bera kjósendur allstóra ábyrgð og þó ekki síst fjölmiðlar og pennar þeirra. Hingað til hefur verið litið svo á að eitt merki þess að lýðræðið virki sé það að borgararnir hafi kosningarétt og fjölmiðlar veiti virkt aðhald með gagnrýninni umfjöllun um það sem miður fer. Kannski höfðu þeir sem settu fram þessar staðhæfingar ekki hugmyndaflug til að láta sér detta það í hug að stjórnmálaflokkarnir sæju þannig við lýðræðinu að þeir kæmu sér upp formönnum með alræðisvald yfir þingmönnunum sem kjósendur gæfu atkvæði sitt.

Það hefur líka komið betur og betur í ljós að fjölmiðlar þjóna ekki almannahagsmunum heldur veita þeir virkt aðhald til að verja forréttindi eigenda sinna. Eigenda sem oft og tíðum eru þeir sömu og halda stjórnmálaflokkunum og jafnvel stjórnmálamönnum uppi með styrkjum og öðrum “vinargreiðum“. Áttunda bindi Rannsóknarskýrslu Alþingis um orsakir efnahagshrunsins er býsna góð heimild um styrkveitingar af þessu tagi (sjá t.d. hér). Það sem þar kemur fram var nokkuð í umræðunni fram til haustsins 2010 en svo var eins og hún fjaraði út.

Það er alveg ljóst að lýðræðið kostar heilmikla vinnu. Það kann líka að kosta óvinsældir og einangrun. Kannski er það þess vegna sem hérlendir stjórnmálaflokkar líta á hlutverk sitt sem það að vera við völd í stað þess að hylla það mikilvæga hlutverk sem málefnaleg og skynsamleg stjórnarandstaða er virku lýðræði.

Það er útlit fyrir að margir kjósendur og stærstur hluti þeirra sem hafa aðgang að því að koma skoðunum sínum á framfæri í fjölmiðlum séu á þessari sömu skoðun. Það er kannski þess vegna sem stjórnmál nútímans líkjast æ meira íþróttakappleik þar sem tvö andstæð lið keppa við hvert annað eins og andstæðingar. Í þannig aðstæðum er það auðvitað borin von að fulltrúar stjórnmálaflokkanna horfi hver til annars sem kollega sem voru valdir til þess hlutverks að vinna að heill samfélags sem er ætlað að standa og þjóna öllum sem það byggja.

Það verður ekki annað sagt en nútímastjórnmál einkennist af ráða- og metnaðarleysi fyrir því hlutverki kjörinna fulltrúa að viðhalda lýðræðislegu og sjálfstæðu þjóðfélagi þar sem málfrelsi og skoðanafrelsi fær að þrífast jafn inni í stjórnmálaflokkunum sem og annars staðar. Hins vegar blómstra óbilgjarnar persónuárásir og pólitísk millifótaspörk fá óskipta athygli á meðan málefni sem varða samfélagsheildina fá lítil önnur viðbrögð en einstaka upphrópanir. Upphrópanirnar beinast í langflestum tilvikum frekar að málshefjendum en málefninu sjálfu. Því miður er ekki líklegt að samfélagið komist út úr þeirri stjórnmálakreppu, sem opinberaðist öllum við bankahrunið, með þessari aðferðafræði.

Á því eina og hálfa ári sem er liðið frá því að ég setti mér það verkefni að kafa virkilega niður í það verkefni, að draga fram hvað það er sem ræður því hverjir komast til valda, þá hef ég nokkrum sinnum talað um að birta niðurstöðu/-ur. Eins og ég hef látið koma fram í þessum innskotsflokki sem ég hef einfaldlega kallað: Hefðarreglur ráða för þá hef ég sett þeim inngang sem vísa í niðurstöður sem hafa legið fyrir frá upphafi og voru hvatinn af þessum skrifum.

Það er því væntanlega mat einhverra að þetta sé ótrúlega langur og jafnvel óþarfur aðdragandi að því sem hefur legið í augum uppi frá upphafi. Ég er hins vegar ekki svo viss um það því það getur oft og tíðum verið stór munur á því að vita og skilja. Mitt mat var því það að fara rækilega í gegnum þær staðreyndir sem standa í ferilskrám þeirra sem hafa verið skipaðir ráðherrar frá og með vorinu 2009 til að draga það fram hvort þar mætti sjá vísbendingar um það hvers vegna þau voru valin.

Að mínu viti er það ákveðinn byrjunarpunktur til að átta sig á því hvort það er ástæða til að breyta núverandi fyrirkomulagi og þá hverju. Þessi vinna er ekki fullkomlega búin en það fer að draga að lokum hennar og vissulega hefur hún leitt ýmislegt í ljós um það hverju má breyta en svo er það alltaf spurning hvernig það skal gert. Það verður ekki farið lengra út í þá sálma að þessu sinni en hér er lokakafli kaflans Ráðherrasamanburður: Þingreynsla þar sem efni þeirrar færslu er dregið saman í texta og töflum.

Samdráttur

Hér verður skerpt á nokkrum þeirra atriða, sem komu fram í köflunum á undan, með því að setja þau fram í töflum. Fyrst eru það töflur sem sýna árið sem viðkomandi kom inn á þing, árafjöldann sem hann hafði setið inni á þingi áður en að kom að skipun hans í ráðherraembætti og svo árafjöldann sem hann hafði setið í þingnefnd/-um. Ef við á þá er árafjöldinn sem viðkomandi hafði verið formaður í þingnefnd/-um talinn líka. Síðast er svo tafla sem dregur það enn skýrar fram í hvað nefnd/nefndum viðkomandi hafði setið sem heyra málefnalega undir ráðuneytið sem sá situr/sat yfir.

Það hefur komið fram að allir innan beggja ráðherrahópanna höfðu einhverja reynslu innan úr nefndum sem viðkomu þeim málaflokkum sem heyrðu/heyra undir ráðuneytið sem þeir voru skipaðir yfir. Það er að segja allir nema þær Svandís Svavarsdóttir og Hanna Birna Kristjánsdóttir, en þær tvær voru nýjar inni á þingi þegar þær voru skipaðar ráðherrar, og svo Kristján Þór Júlíusson. Aðrir höfðu sannarlega mislangan reynslualdur; allt frá einu ári upp í átta.

Það hefur líka verið drepið á það að það er því miður ekkert sérstaklega einfalt að stilla þeim atriðum, sem hér hafa verið til skoðunar, þannig upp að þau gefi nægilega skýra mynd til að draga af henni ályktanir um það hvort eða hvernig þessir þættir grundvalla skipun til ráðherraembættis. Fyrir því eru nokkrar ástæður sem skipta máli. Mikilvægasta ástæðan er sú að hvergi hefur verið gefið út opinberlega eftir hverju er farið við val þeirra sem eru skipaðir. Reyndar er útlit fyrir að það séu engar skráðar reglur heldur ákveði bara hver flokksformaður þetta fyrir sig (sjá hér).

Önnur praktísk atriði sem flækja málin líka snúa að vinnu- og/eða hefðarreglum varðandi aðferðarfræðina við að skipa í nefndir Alþingis. Sumt er vissulega bundið í lög en annað í flokksreglur þannig að það er ekki víst að sömu “reglur“ gildi innan allra stjórnmálaflokkanna við úthlutun nefndarsæta. Það er heldur ekki útilokað að einhver nefndarsæti séu bundin “heiðursmannasamkomulögum“ á milli einstaklinga og/eða þingflokka.  

Það sem gerir þennan samanburð svo enn torsóttari er afar flókinn ráðherrakapall síðasta kjörtímabils og tíðar breytingar á heitum fastanefnda þingsins frá því þær voru settar á stofn fyrir rétt rúmum tuttugu árum. Það liggur því væntanlega í augum uppi að það er hæpið að draga of víðtækar ályktanir um samhengi þing- og nefndarreynslu við skipun í ráðherraembætti með því að bera eingöngu saman ferilskrár ráðherra í tveimur ríkisstjórnum.

Hér á undan hefur verið fjallað um þingreynslu, breytingar á nefndarskipan útskýrð og svo ferla nokkurra sem eiga sér langan og/eða óvenjulegan þingferil ásamt því að telja fram þær nefndir sem samanburðarhópurinn hafði verið þátttakandi í á þingferlinum. Í næstu færslu verður þráðurinn tekinn upp þar sem frá verður horfið hér.

Þar verður þess freistað að ná betur utan um nefndarreynslu núverandi og fyrrverandi ráðherra með því að setja nefndarreynslu þeirra niður undir núverandi heitum þeirra. Auk þess verður fjallað um nefndirnar út frá því hvort hægt sé að greina einhvern nefndarferil sem er líklegri til að skila ráðherraembætti. Þetta verður gert með einhverjum samanburði við ferilskrár ráðherra fyrri ríkisstjórna.

Áður en kemur að töflum með tölulegum upplýsingum, þar sem þing- og nefndarvera þeirra sem hér hafa verið til umfjöllunar er dregin saman, er rétt að vekja athygli á því að meðaltalstölurnar sem þeim fylgja eru í langflestum tilvikum námundaðar. Þegar hefur verið bent á að það er væntanlega svolítið hæpið að setja fram meðaltöl af því tagi sem hér hefur verið gert en þau eru þó höfð með til að gera samanburðinn ögn aðgengilegri.

Í framhaldinu hér að neðan eru fyrst allir taldir sem voru ráðherrar við þinglok vorið 2013. Það skal tekið fram að þingveran er reiknuð frá því eftirtaldir voru kosnir inn á þing og þar til þeir voru skipaðir ráðherrar í seinna ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur. Nefndarveran er sá tími sem þessir höfðu setið í þingnefndum óháð því hvort um var að ræða nefndir sem voru taldar með fastanefndum eða sérnefndum hér að ofan.

	þingár	þingvera	nefndarvera	formennska
Jóhanna Sigurðardóttir	1978	31	21	4
Steingrímur J. Sigfússon	1983	26	22	3
Össur Skarphéðinsson	1991	18	14	5
Ögmundur Jónasson	1995	14	14
Katrín Júlíusdóttir	2003	6	6	2
Guðbjartur Hannesson	2007	3	3	1
Katrín Jakobsdóttir	2007	2	2
Svandís Svavarsdóttir	2009
Meðaltalstölur	(1997)	12	10	2

Það vekur væntanlega athygli að tölurnar yfir þingreynslu og nefndarveru þeirra þriggja, sem hafa setið lengst á Alþingi, skuli ekki stemma saman eins og hjá hinum sem eru taldir. Ástæðurnar fyrir þessu eru í meginatriðum tvær. Í fyrsta lagi sú að nefndarskipanin var með öðrum hætti fram til ársins 1991 en hin er sú að þau þrjú, sem hafa lengstu þingreynsluna, höfðu verið ráðherrar áður. Eins og áður hefur komið fram þá sitja ráðherrar ekki í þingnefndum.

Jóhanna Sigurðardóttir hafði verið inni á þingi í 13 ár áður en núverandi nefndarskipulagi var komið á. Frá því að hún kom inn á þing var hún í tryggingaráði þar sem hún átti sæti næstu níu ár eða þar til hún var skipuð félagsmálaráðherra í fyrsta skipti árið 1987.

Fram að þeim tíma hafði Jóhanna Sigurðardóttir líka setið í tveimur stjórnarnefndum til endurskoðunar á lögum sem lutu að málefnum öryrkja og almannatrygginga. Hún var formaður annarrar þeirra í fjögur ár. Fyrsta árið var hún líka formaður í tryggingaráði. 

Fram til þess að Jóhanna varð forsætisráðherra árið 2009 hafði hún átt sæti í hinum ýmsu nefndum þingsins í alls 21 ár og verið ráðherra í alls níu ár. Árið sem stendur út af er árið sem hún klauf sig úr Alþýðuflokknum og stofnaði Þjóðvaka (sjá hér).

Steingrímur J. Sigfússon kom inn á þing átta árum áður en núverandi nefndarskipun var sett í lög. Hann var umsvifalaust settur í stjórnarnefnd Ríkisspítalanna en þar átti hann sæti í fjögur ár. Fimm árum síðar var hann skipaður landbúnaðarráðherra en hann gegndi því embætti í þrjú ár.

Miðað við ferilskrá Steingríms J. á alþingisvefnum þá er eins og það vanti eitt ár inn í nefndarferil hans en þegar kemur að þriðja hluta þessarar umfjöllunar, um þingreynslu þeirra sem voru ráðherrar í síðustu ríkisstjórn og þeirra sem eru það nú, kemur í ljós að á þessum tíma sat Steingrímur í Vestnorræna þingmannaráðinu. Þegar leitarvélin er sett af stað til að skoða hugsanleg hliðarverkefni hans sem tengjast veru hans þar kemur m.a. í ljós að hann átti sæti í utanríkismálanefnd Alþingis á árunum 1985 til 1986 án þess að það komi fram á ferilskrá hans á alþingisvefnum (sjá hér og síðan hér).

Þetta dæmi ætti að sýna að fyrir 1991 hafa bæði Steingrímur og Jóhanna eflaust átt sæti í forverum núverandi þingnefnda án þess að það komi fram í ferilskrám þeirra. Þetta takmarkar að sjálfsögðu allan samanburð á þeim sem voru kjörnir inn á þing fyrir 1991 við þá sem eiga þingferil eftir þann tíma.

Össur Skarphéðinsson kom nýr inn á þing sama ár og núverandi nefndarskipan var gerð að lögum. Hann hafði verið þrjú ár á þingi þegar hann var skipaður ráðherra í fyrsta skipti en alls hafði hann verið ráðherra í fjögur ár þegar Jóhanna Sigurðardóttir skipaði hann yfir Utanríkisráðuneytið. Samtals er nefndarvera hans og tíminn sem hann var ráðherra átján ár eða jafnlangur tími og hann hefur verið inni á þingi.

Af þeim ráðherrum sem sátu tímabundið á ráðherrastóli í ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttir var einn sem hafði verið ráðherra áður. Hér er átt við Kristján L. Möller en hann var eini ráðherrann sem sat áfram yfir sama ráðuneyti og hann stýrði í ríkisstjórnartíð Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar árin 2007 til 2009. Þetta skýrir þann tveggja ára mun sem er á þingveru hans og nefndarveru í töflunni hér að neðan.

	þingár	þingvera	nefndarvera	formennska
Jón Bjarnason	1999	10	10
Kristján L. Möller	1999	10	8
Árni Páll Árnason	2007	2	2	2 (vfm)
Álfheiður Ingadóttir	2007	2	2	0,5
Oddný G. Harðardóttir	2009	2	2	2
Meðaltalstölur	(2004)	5	5	1

Það eru þó nokkur atriði sem mætti staldra við hér og gera nánari grein fyrir en hér verður látið nægja að benda á tvö þeirra. Í fyrsta lagi þykir ástæða til að minnast á það að Árni Páll Árnason var formaður allsherjarnefndar í þá rúmu þrjá mánuði sem fyrra ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttir sat við völd. Það er þó ekki talið með hér en réttlætir vissulega námundun meðaltalstölunnar sem á við um formennsku þessa hóps í þingnefndum.

Það er líka vert að vekja athygli á því að hér eru allar tölur a.m.k. helmingi lægri en sambærilegar tölur í töflunni sem dregur fram sömu atriði varðandi þingferil þeirra sem sátu enn í ráðherraembætti við lok síðasta kjörtímabils. Það munar sjö árum á þingreynslualdrinum og munar að sjálfsögðu mestu um þann háa starfsaldur sem Jóhanna og Steingrímur höfðu á þingi.

Eins og við er að búast eru meðaltalstölur þeirra, sem sátu tímabundið á ráðherrastóli í seinna ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur, mun sambærilegri við reynslu ráðherranna sem stýra ráðuneytunum á núverandi kjörtímabili.

	þingár	þingvera	nefndarvera	formennska
Bjarni Benediktsson	2003	10	10	6
Kristján Þór Júlíusson	2007	6	6
Ragnheiður Elín Árnadóttir	2007	6	6
Illugi Gunnarsson	2007	6	6
Ólöf Nordal	2007	6	6
Eygló Harðardóttir	2008	5	5
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson	2009	4	4
Sigurður Ingi Jóhannsson	2009	4	4
Gunnar Bragi Sveinsson	2009	4	4
Ráherra tímabundið eða í tímabundnu hléi frá embætti
Hanna Birna Kristjánsdóttir	2013
Meðaltalstölur	(2008)	5	5

Eins og áður hefur komið fram hefur enginn núverandi ráðherra reynslu af formennsku í þingnefndum fyrir utan Bjarna. Hann hefur hins vegar sex ára reynslu sem er lengri reynsla en nokkur þeirra sem var ráðherra á síðasta kjörtímabili hafði að baki þegar hann var skipaður til embættis. Bjarni hafði verið formaður tveggja nefnda, allsherjar- og utanríkismálanefndar, frá því að hann kom inn á þing þar til ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna tók við völdum vorið 2009 (sjá hér).

Með því að nefndunum var fækkað á miðju ári 2011 hurfu mörg þeirra nefndarheita sem eru talin í þeim köflum sem eru teknir saman hér. Það þýðir að verkefni þeirra eru komin undir aðrar nefndir með nýjum heitum. Heiti tveggja nefnda standa þó óbreytt en það eru Fjárlaganefnd og Utanríkismálanefnd.

Samanburði eins og þeim sem er brugðið upp í töflunni hér að neðan verður að taka með þessum fyrirvara en hér er nefndarreynsla þeirra sem hafa verið ráðherrar frá 2009 sett niður eftir flokkum og núverandi fastanefndum Alþingis. Tilgangurinn er að reyna að átta sig á því hvort það megi greina einhverjar málefnaáherslur og/eða feril sem eykur líkur á ráðherraskipun síðar meir.

Það flækir vissulega þessa viðleitni hversu margir sátu tímabundið á ráðherrastóli á síðasta kjörtímabili. Þeir eru þó hafðir með en látnir standa innan sviga. Það er svo rétt að minna á það að hér er stuðst við þau nefndarheiti sem voru ákveðin með lögunum um þingsköp Alþingis árið 2011 (sjá yfirlit yfir heiti þeirra hér). Hér hefur nefndarreynslu Ólafar Nordal líka verið bætt við sem breytir töluverðu varðandi niðurstöðurnar.

Heiti fastanefndar	xS	xV	xB	xD	Samtals
Allsherjar- og menntamálanefnd	4 (2)	2 (1)	1	3	10 (3)
Atvinnuveganefnd	3 (1)	2 (2)	3	3	11 (3)
Efnahags- og viðskiptanefnd	2 (1)	3 (2)	1	3	9 (3)
Fjárlaganefnd	3 (1)	(1)		4	7 (2)
Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd	2	1 (1)		2	5 (1)
Umhverfis- og samgöngunefnd	2 (2)	1 (1)	1	3	7 (3)
Utanríkismálanefnd	2 (1)	2	2	3	9 (1)
Velferðarnefnd	4 (2)	2 (1)	1	1	8 (3)
Sætafjöldi eftir flokkum	22 (10)	13 (9)	9	22	61 (19)
Sætafjöldi eftir ríkisstjórnum	35 (19)		31

Varðandi samtölurnar sem standa neðst í töflunni hér að ofan ber að hafa í huga að þeir sem hafa átt ofantalin nefndarsæti hafa verið á þingi í mjög mislangan tíma. Mestur munurinn er á starfsaldri ráðherra fyrrverandi ríkisstjórnarflokka og ráðherra Framsóknarflokksins sem komu allir nýir inn á þing eftir bankahrunið haustið 2008. Þrátt fyrir að ráðherrar Framsóknar hafi styttri þing- og nefndarreynslu en ráðherrar annarra flokka munar samt ekki svo miklu á heildarfjölda nefndarsæta þeirra og ráðherra Vinstri grænna.

Mikilvægasti fyrirvarinn sem verður að hafa í huga þegar það sem kemur fram í töflunni hér að ofan er skoðað og metið er að undir sum núverandi nefndarheiti eru komin allt upp í þrjár nefndir. Sem dæmi má nefna að þau málefni sem eru nú undir Atvinuveganefnd voru áður í tveimur nefndum en þar áður í þremur. Í reynd eru það eingöngu tölurnar sem eiga við Fjárlaganefndina og Utanríkismálanefndina sem eru sæmilega marktækar þó hinar gefi væntanlega einhverjar vísbendingar samt um skiptingu nefndarsæta á milli stjórnmálaflokkanna sem hafa átt aðild að ríkisstjórnun síðustu sex ára.

Þess ber svo að geta í sambandi við tölurnar hér að ofan að það er á valdi þeirra stjórnmálaflokka, sem sitja í ríkisstjórn hverju sinni, hversu mörgum sætum stjórnarandstöðunni er úthlutað í nefndum og hvort einhverjir fulltrúar hennar eru skipaðir formenn eða varaformenn þeirra. Það eru síðan þingflokkarnir eða formenn stjórnmálaflokkanna sem deila nefndarsætunum á sína þingmenn. Vissulega væri forvitnilegt að vita eftir hverju er farið en það er líklegt að þar hafi virðingar- og/eða goggunarröð miklu meira að segja en góðu hófi gegnir. 

Þeir eru orðnir býsna margir fyrirvararnir sem hafa verið settir varðandi áreiðanleika þess samanburðar sem hér hefur verið settur fram. Það er þó líklegra að þeir sem hafa þol til að lesa svona mikinn texta velti innihaldinu fyrir sér áfram til þeirra spurninga sem þessum skrifum er ætlað að vekja. Þ.e. spurningum um það hvernig þingstörfum er háttað; hvar ákvarðanirnar eru teknar um það sem mestu máli skiptir; hverjir koma að þeim ákvörðunum og hvernig er staðið að þeim?

Síðasta tafla þessarar samantektar er fyrir þá allra áhugasömustu. Henni er skipt eftir ráðuneytum. Undir þeim eru taldir fulltrúar síðustu ríkisstjórnar vinstra megin en fulltrúar núverandi stjórnar hægra megin. Fyrir aftan nöfn þeirra er ártalið sem þessi komu inn á þing innan sviga. Ef embættisheiti þeirra voru/eru önnur en núverandi heiti ráðuneytanna kemur það fram fyrir neðan nöfn hlutaðeigandi. Ef viðkomandi sat ekki allt síðasta tímabil eða situr ekki lengur á þessu tímabili kemur tíminn sem hann var í ráðherraembætti þar á eftir.

Þá eru taldar nefndir sem viðkoma málefnum ráðuneytanna sem þau sátu/sitja yfir. Þingreynslualdurinn og árafjöldinn sem þessi sátu í viðkomandi nefndum eru svo í sérdálkum fyrir aftan framantaldar upplýsingar. Til að undirstrika það enn frekar sem er ætlað að vera aðalatriðið hér þá er árafjöldinn sem eftirtaldir sátu í viðkomandi nefndum hafður rauður fyrir ráðherra síðustu ríkisstjórnar en blár fyrir ráðherra núverandi ríkisstjórnar.

Taflan vekur væntanlega líka athygli á því hve samanburðurinn er flókinn fyrir tíðar mannahrókeringar síðasta kjörtímabils en auk þess var ráðuneytunum fækkað og málefni annarra aukin. Í lok töflunnar er tekið mið að því að Hanna Birna Kristjánsdóttir er ekki lengur í Innanríkisráðuneytinu og eftirmaður hennar hafður með.

Fyrrverandi ráðherrar	ár	Núverandi ráðherrar	ár
Forsætisráðuneytið
Jóhanna Sigurðardóttir (1978)	31	Sigmundur Davíð Gunnlaugsson (2009)	4
utanríkismálanefnd 1995-1996	1	utanríkismálanefnd 2009-2013	4
Fjármála- og efnahagsráðuneytið
Steingrímur J. Sigfússon (1983)  fjármálaráðherra 2009-2011	26	Bjarni Benediktsson (2003)	10
efnahags- og viðskiptanefnd  1991-1999	8	fjárlaganefnd 2003-2007	4
Oddný G. Harðardóttir (2009)  fjármálaráðherra 2011-2012	2	efnahags- og skattanefnd 2007-2009	2
fjárlaganefnd 2009-2011; formaður  2010-2011	2
Katrín Júlíusdóttir (2003)	6
fjárlaganefnd 2005-2007	2
Félags- og húsnæðisráðuneytið og Heilbrigðisráðuneytið
Ögmundur Jónasson (1995)  heilbrigðisráðherra 2009	14	Kristján Þór Júlíusson (2007)  heilbrigðisráðherra	6
heilbrigðis- og trygginganefnd  1995-1996	1
Árni Páll Árnason (2007)  félags- og tryggingamálráðherra  2009-2010	2	Eygló Harðardóttir (2008)  félags- og húsnæðismálaráðherra	5
heilbrigðisnefnd	2	velferðarnefnd 2011-2012	1
Álfheiður Ingadóttir (2007)  heilbrigðisráðherra 2009-2010	2	sérnefndir:  verðtrygginganefnd 2010-2011;  formaður  samráðshópur um húsnæðisstefnu  2011	1
heilbrigðisnefnd 2007-2009	2
Guðbjartur Hannesson (2009)  félags-, trygginga- og heilbrigðis-  ráðherra 2010  velferðaráðherra 2011-2013	1
félags- og tryggingamálanefnd  2007-2010; formaður 2009-2010	3
Mennta- og menningarmálaráðuneytið
Katrín Jakobsdóttir (2007)	2	Illugi Gunnarsson (2007)	6
menntamálanefnd 2007-2009	2	menntamálanefnd 2007-2009	2
Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið
Gylfi Magnússon  efnahags- og viðskiptaráðherra  2009-2010		Ragnheiður Elín Árnadóttir (2007)	6
		iðnaðarnefnd 2007-2009	2
Árni Páll Árnason (2007)  efnahags- og viðskiptaráðherra  2010-2011		viðskiptanefnd 2009-2010	1
viðskiptanefnd 2007-2009	2
Steingrímur J. Sigfússon (1983)  efnahags- og viðskiptaráðherra  2012
efnahags- og viðskiptanefnd  2001-2005	4
Katrín Júlíusdóttir (2003)  iðnaðarráðherra 2009-2012
iðnaðarefnd 2005-2009; formaður  2007-2009	4
Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið
Jón Bjarnason (1999)  sjávarútvegs- og landbúnaðar-  ráðherra 2009-2011	10	Sigurður Ingi Jóhannsson (2009)	4
landbúnaðarnefnd 2003-2007	4	sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd  2009-2011	2
sjávarútvegsnefnd 2006-2007	1	atvinnuveganefnd 2011-2013	2
Steingrímur J. Sigfússon (1983)  sjávarútvegs- og landbúnaðar-  ráðherra 2012  atvinnu- og nýsköpunarráðherra  2012-2013
landbúnaðarráðherra 1988-1991	3
sjávarútvegsnefnd 1991-1998;  formaður	7
Umhverfis- og auðlindaráðuneytið
Svandís Svavarsdóttir (2009)  umhverfisráðherra 2009-2012  umhverfis- og auðlindaráðherra  2012-2013		Sigurður Ingi Jóhannsson (2009)
Utanríkisráðuneytið
Össur Skarphéðinsson (1991)	18	Gunnar Bragi Sveinsson (2009)	4
utanríkismálanefnd 1995-1999 og  2005-2007	6	utanríkismálanefnd 2011-2013	2
Innanríkisráðuneytið
Ragna Árnadóttir  dómsmála- og mannréttinda-  ráðherra 2009-2010		Hanna Birna Kristjánsdóttir (2013)  2013-2014
Kristján L. Möller (1999)  samgöngu- og sveitarstjórnar-  ráðherra 2009-2010	10	Ólöf Nordal (2007-2013)  2014	6
samgönguráðherra 2007-2009	2	allsherjarnefnd 2007-2010	3
samgöngunefnd 1999-2003 og  2004-2007	7	samgöngunefnd 2007-2009	2
Ögmundur Jónasson (1995)  dómsmála- og mannréttinda-  ráðherra og samgöngu- og  sveitarstjórnarráðherra 2010  innanríkisráðherra 2011-2013		stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd  2011-2013	2
allsherjarnefnd 1995-1997,  1998-1999 og 2010	4
sérnefnd um stjórnarskrármál  1999-2003, 2004 og 2005-2007	7

Þrátt fyrir að störf þingmanna fari alltaf meira og meira fram í sérstökum nefndum þá er útilokað að gera ráð fyrir því að með því verði þeir að sérfræðingum í þeim málaflokkum sem heyra undir þær. Vissulega má gera ráð fyrir að þeir fái eitthvað betri innsýn inn í málefni þeirra nefnda sem þeir sitja í til lengri tíma en það er væntanlega öllum ljóst að vera í nefnd skilar engum, sem ekki kann, því sem upp á vantar.

Það ber svo líka að benda á það að þingmenn eru að jafnaði í fleiri en einni nefnd á sama tíma. Það er heldur ekki óalgengt að þeir séu í flokks- eða þingbundnum hlutverkum með því að sitja í a.m.k. einni nefnd, en oftar tveimur til þremur, á sama tímanum.

Í þessu sambandi er vert að taka það fram að ráðherrar fyrrverandi ríkisstjórnar höfðu að jafnaði verið í tveimur til þremur þingnefndum á sama tíma. Þetta er breytilegra meðal ráðherra núverandi ríkisstjórnar. Framsóknarþingmennirnir, sem eru ráðherrar nú, sátu aðeins í einni þingnefnd á hverjum tíma að Eygló Harðardóttur einni undanskilinni en ráðherrar Sjálfstæðisflokks að jafnaði í þremur.

Á sama tíma gegndu þeir sem um ræðir ýmsum öðrum verkefnum og hlutverkum eins og setu í erlendri/-um nefndum, þingflokksformennsku eða öðru hlutverki við stjórn stjórnmálaflokksins sem skilaði þeim inn á þing. Þegar þetta er haft í huga er útilokað að gera ráð fyrir því að þingmenn geti sett sig þannig inn í þau mál sem koma á borð nefndanna að það skili þeim þeirri sérfræðiþekkingu sem almennt er gerð krafa um þegar skipað/ráðið er í æðstu embætti bæði hér og annars staðar í heiminum.

Það er því áleitin spurning af hverju núverandi aðferð við skipun í ráðherraembætti hefur orðið að hefð þar sem það er nákvæmlega ekkert faglegt við hana. Í reynd er ekki annað að sjá en hún sé ekki bara flokkspólitíkinni og Alþingi hættuleg heldur lýðræðinu og þá samfélaginu líka þegar upp verður staðið.

Frekari niðurstöður hvað varðar nefndarreynslu þeirra sem voru ráðherrar í síðustu ríkisstjórn og þeirra sem eru það núna verða dregnar fram og útskýrðar í næstu færslu. Í framhaldi hennar verður svo fjallað um þann hluta þingreynslunnar sem fellur undir erlendar nefndir eða þátttöku Alþingis í alþjóðaþingum og -ráðum.

Heimildir

Aðrar færslur í þessum sama flokki:
Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun
Ráðherrasamanburður: Menntun
Ráðherrasamanburður: Starfsreynsla
Ráðherrasamanburður: Sveitarstjórnarreynsla
Ráðherrasamanburður: Önnur pólitísk reynsla
Ráðherrasamanburður: Flokksforysta
Ráðherrasamanburður: Önnur flokksreynsla
Ráðherrasamanburður: Þingreynsla

Innskotsfærslur þar sem þingreynslu Ólafar Nordal er bætt við:
Hefðarreglur ráða för I
Hefðarreglur ráða för II
Hefðarreglur ráða för III

Ferilskrá ráðherra núverandi og fyrrverandi ríkisstjórnar:
Menntunar- og hæfniskröfur til ráðherraembætta

Heimildir um þingsköp:
Lög um breytingu á lögum nr. 55/1991 um þingsköp Alþingis. lög nr. 84 23. júní 2011.
Lög um þingsköp Alþingis (setning þingnefnda) lög nr. 55. 31. maí 1991.

Heimildir um skipun ráðuneyta:
Ráðuneyti 1917-2013
Breytt skipan ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands (fækkun ráðuneyta). frá 30. mars til 11. apríl 2012.
Stjórnarráð Íslands (sameining ráðuneyta). frá 9. júní til 9. september 2010.

Ánægjukannanir Gallup frá síðasta kjörtímabili
Ánægja með störf ráðherra: 6. október 2009 (fyrsta könnun)
Ánægja með störf ráðherra: 9. apríl 2010
Ánægja með störf ráðherra og stjórnarandstöðu: 23. mars 2012
Ánægja með störf ráðherra: 10. janúar 2013