Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun

Eins og heiti þessa bloggs ber með sér verður framhald af þessu. Niðurstaðan varð sem sagt sú að draga sama helstu þætti þess samanburðar á ferilskrám ráðherranna í núverandi og fyrrverandi ríkisstjórn, sem fram hefur farið á þessu bloggi, saman í nokkrum bloggum. Í framhaldinu verða svo væntanlega tvær færslur með niðurstöðum og væntanlega einhverjum frekari vangaveltum

Þeir þættir sem verður horft til í næstu bloggum er aldur við skipun í embættið, menntun, starfs- og þingreynsla ásamt reynslu af annarri stjórnmálaþátttöku og svo stöðu innan þess stjórnmálaflokks sem viðkomandi starfar fyrir. Í þessu bloggi verður dregið saman á hvaða aldri einstaklingarnir voru við skipun til ráðherraembættis í síðustu - og núverandi ríkisstjórn.

Ráðherrarnir sem sitja í núverandi ríkisstjórn og þeir sem sátu í þeirri síðustu hafa verið skoðaðir hér að undanförnu í þeim tilgangi að varpa ljósi á það hvaða aðferðir hafa orðið ofan á við skipun ráðherra í íslenskum stjórnmálum. Undanfara þeirrar samantektar sem hófst með síðustu færslu er að að finna í eftirtöldum færslum:  Forsætisráðuneytið, Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Heilbrigðisráðuneytið, Mennta- og menningamálaráðuneytið, Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið, Félags- og húsnæðisráðuneytið, Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, Umhverfis- og auðlindaráðuneytið, Utanríkisráðuneytið og Innanríkisráðuneytið.

Á undan færslunum um Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, Utanríkisráðuneytið og Innanríkisráðuneytið voru settar sérstakar færslur sem má kalla aðdraganda þar sem gjarnan var litið til þess hverjir voru fyrstir til að gegna ráðherraembættum ráðuneytanna og hverjir hafa setið lengst yfir þeim auk þess sem einhver þeirra embættisverka sem tilheyra fortíðinni en hafa haft afgerandi áhrif á núverandi samfélagsstöðu voru dregin fram. Af þessum ástæðum er hætt við að sá samanburður sem verður dregin saman til niðurstaðna hér hafi átt það til að drukkna í öðru efni.

Það er ekki síst þess vegna sem sú ákvörðun var tekin að að draga saman ferilskrá allra, ráðherra í núverandi ríkisstjórn og þeirri síðustu, saman í síðustu færslu en rýna vandlegar í einstök atriði í öðrum afmarkaðri færslum til að auðvelda yfirsýnina. Í framhaldinu er ætlunin að fjalla um það sem sú átta mánaða vinna sem liggur nú þegar að baki hefur skilað af niðurstöðum um þá hefð sem hefur orðið ofan á við skipun í ráðherraembætti.

Þar verður líka gerð tilraun til að setja saman einhverja niðurstöðu um það hvaðan núverandi aðferð er upprunnin ásamt því að vekja athygli á afleiðingunum sem hún hefur haft á núverandi samfélagsaðstæður. Tilgangur alls þessa er sá að freista þess að fá lesendur til að „velta því fyrir sér hvort ekki megi gera betur með annarri aðferð“ (sjá hér). 

Skipunaraldur

Eins og hefur komið rækilega fram hér í undanfara þá voru ráðherraskiptin í síðustu ríkisstjórn afar tíð. Eins og kemur fram hér voru ástæðurnar nokkrar en hafa verður í huga að samkvæmt samstarfsyfirlýsingu síðustu ríkisstjórnar þá var eitt af verkefnum hennar að fækka ráðuneytunum til að ná fram sparnaði í ríkisrekstrinum. Það hefur ekki verið sýnt fram á það enn þá að sparnaðarmarkmiðið hafi náðst en ráðuneytunum var fækkað úr tólf í átta og ráðherrunum þar með. Þessi árangur var reyndar einu ráðherraembætti betur en stjórnarsáttmáli síðustu ríkisstjórnar kvað á um.

Í þeim samanburði sem hefur farið fram hér á undan og verður byrjað að draga saman hér er fyrst og fremst horft til þeirra átta sem gegndu ráðherraembættum við lok síðasta kjörtímabils og þeir bornir saman við ráðherra núverandi ríkisstjórnar. Á myndinni hér að neðan eru þeir taldir sem sátu í ráðherrastólum í lok síðasta kjörtímabils.

Í meðfylgjandi töflu er svo yfirlit yfir það á hvaða aldri ofantalin voru þegar þau voru skipuð til ráðherraembættis í tíð síðustu ríkisstjórnar:

Ráðherrar Samfylkingar og Vinstri grænna	Aldur við skipun
Jóhanna Sigurðardóttir	67 ára
Katrín Júlíusdóttir	35 ára
Guðbjartur Hannesson	60 ára
Katrín Jakobsdóttir	33 ára
Steingrímur J. Sigfússon	54 ára
Svandís Svavarsdóttir	45 ára
Össur Skarphéðinsson	56 ára
Ögmundur Jónasson	61 árs
Meðalaldur við skipun	51 árs

Af þeim sem sátu enn á ráðherrastólum við lok síðasta kjörtímabils höfðu þrjú gengt öðrum ráðherraembættum fyrr á þingferli sínum. Þetta eru þau Jóhanna Sigurðardóttir, Steingrímur J. Sigfússon og Össur Skarphéðinsson.

Jóhanna Sigurðardóttir hafði verið ráðherra tvisvar sinnum áður. Hún var félagsmálaráðherra á árunum 1987-1994 (sjá hér) og 2007-2008 og síðast félags- og tryggingamálaráðherra frá 2008 til 2009 (sjá hér). Jóhanna var því 45 ára þegar hún var skipuð til ráðherraembættis í fyrsta skipti og hafði verði ráðherra í tæp níu ár þegar hún tók við Forsætisráðuneytinu árið 2009.

Steingrímur J. Sigfússon var áður landbúnaðar- og samgönguráðherra á árunum 1988-1991 (sjá hér). Hann var því aðeins 26 ára þegar hann var skipaður ráðherra í fyrsta skipti. Embættinu hélt hann í þrjú ár. Þennan tíma sátu hann og Jóhanna saman í ríkisráði sitt í hvorum flokki ásamt Framsóknarflokknum undir forsæti Steingríms Hermannssonar.

Össur Skarphéðinsson hafði setið á ráðherrastóli tvisvar sinnum áður en hann varð utanríkisráðherra í ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur. Hann var umhverfisráðherra á árunum 1993-1995 (sjá hér) og iðnaðarráðherra frá 2007 til 2009 (sjá hér). Auk þess var hann samstarfsráðherra Norðurlanda á árunum 2007-2008. Þennan tíma sátu þau Jóhanna saman í ríkisstjórn fyrir sama flokkinn.

Fyrst í ríkisstjórnarsamstarfi Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Davíðs Oddssonar en síðar í samstarfi Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Geirs H. Haarde. Össur var fertugur þegar hann varð ráðherra í fyrsta skipti (sjá hér).

Enginn þeirra sem gegnir ráðherraembætti nú hefur verið ráðherra áður en núverandi ríkisstjórn er þannig skipuð:

Hér að neðan má sjá á hvaða aldri þessi voru við skipun til ráðherraembætta í upphafi yfirstandandi kjörtímabils.

Ráðherrar Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks	Aldur við skipun
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson	38 ára
Bjarni Benediktsson	43 ára
Kristján Þór Júlíusson	55 ára
Illugi Gunnarsson	45 ára
Ragnheiður Elín Árnadóttir	45 ára
Eygló Harðardóttir	40 ára
Sigurður Ingi Jóhannsson	51 árs
Gunnar Bragi Sveinsson	44 ára
Hanna Birna Kristjánsdóttir	46 árs
Meðalaldur við skipun	45 ára

Það munar sex árum á meðalaldri skipaðra ráðherra í núverandi ríkisstjórn og þeirra sem sátu á ráðherrastólum undir lok síðasta kjörtímabils. Það vekur þó athygli að þrátt fyrir að meðalaldur þeirra sem gegndu ráðherraembættum undir lok kjörtímabils síðustu ríkisstjórnar sé sex árum hærri en meðalaldur þeirra sem sitja nú þá er aðeins einn ráðherra sem er undir fertugu í núverandi ríkisstjórn en þeir voru tveir í fyrrverandi ríkisstjórn. Þrír þeirra sem gegndu embættum ráðherra við lok síðasta kjörtímabils voru hins vegar sextugir eða eldri en enginn þeirra sem situr á ráðherrastóli nú hefur náð þeim aldri.

Aldursdreifing þeirra sem voru skipaðir ráðherrar eftir síðustu alþingiskosningar er frá 38 ára til 55 ára. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson var 38 ára þegar hann tók við Forsætisráðuneytinu síðastliðið vor en Kristján Þór Júlíusson 55 ára þegar hann tók við Heilbrigðisráðuneytinu.

Sambærileg aldursdreifing þeirra ráðherra sem létu af störfum, þegar núverandi ríkisstjórn tók við, var frá 33 ára til 67 ára. Jóhanna Sigurðardóttir var elst þeirra ráðherra sem tóku við völdum vorið 2009 eða 67 ára en Katrín Jakobsdóttir yngst eða ekki nema 33 ára þegar hún tók við Mennta- og menningarmálaráðuneytinu við upphaf síðasta kjörtímabils.

Að lokum kann að vera forvitnilegt að skoða hvernig aldursdreifingin kemur nákvæmlega út á milli flokka með því að setja hana þannig upp:

Aldursdreifing eftir flokkum	30-40	40-50	50-60	60-70	Meðalaldur
Framsóknarflokkur	1	2	1		43 ára
Sjálfstæðisflokkur		4	1		47 ára
Samfylkingin	1		1	2	54 ára
Vinstri grænir	1	1	1	1	48 ára
	1/2	6/1	2/2	0/3	***

Til aðgreiningar þá er það sem á við um núverandi stjórnarflokka haft blátt en það sem á við um stjórnarflokka fyrrverandi ríkisstjórnar er haft rautt. Eins og kemur fram þá er meðalaldurinn við skipun í ráðherraembætti langhæstur hjá Samfylkingunni en lægstur hjá Framsóknarflokki. Meðalaldurinn er hins vegar mjög líkur hjá Sjálfstæðisflokki og Vinstri grænum þó aldursdreifingin hafi verið mun meiri hjá Vinstri grænum.

Það vekur væntanlega líka athygli að tveir þriðju þeirra sem eiga sæti á ráðherrastóli í núverandi ríkisstjórn eru á aldrinum fertugs til fimmtugs en aðeins einn ráðherra þeirrar ríkisstjórnar sem var leyst frá störfum síðastliðið vor var á þeim aldri þegar hann var skipaður. Hins vegar voru þrír sextugir eða eldri en tveir vel innan við fertugt.

Lífaldur segir væntanlega ekki mikið um það hvort viðkomandi einstaklingur sé í stakk búinn til að ráða við jafn umfangsmikið starf og æðsta valdastaða innan hvers ráðuneytis er. Þó er ekki útilokað að gera ráð fyrir því að þeir sem gefa kost á sér eða koma til álita við skipun í slíkar stöðu hafi aflað sér meiri og fjölbreyttari þekkingar og reynslu í einhverju hlutfalli við hækkandi lífaldur.

Þessir þættir verða dregnir fram í næstu bloggum en í þeirri sem fer út í kjölfar þessarar færslu verður meginefnið menntun þess hóps sem er talinn hér að framan, þá starfsreynsla af almennum launamarkaði, því næst starfsreynsla af sveitarstjórnarsviðinu og í framhaldinu önnur stjórnmálareynsla en síðast þingreynsla.