Lífið er ekki einstaklingsframtak

Íslenskir kjósendur eru sannarlega ekki öfundsverðir af því vali sem þeir standa frammi fyrir í alþingiskosningunum í dag. Í flestum kjördæmum hafa þeir 11 möguleika, 12 í Norðvestur, 13 í Reykjavík norður en 14 í Reykjavík suður.

Auk fjórflokksins svokallaða, þ.e. Framsóknarflokks, Samfylkingar, Sjálfstæðisflokks og Vinstri grænna, sem bjóða fram í öllum kjördæmum, eru það eftirtalin framboð: Björt framtíð, Dögun, Flokkur heimilanna, Hægri grænir Lýðræðisvaktin, Píratar og Regnboginn. Alþýðufylkingin og Húmanistaflokkurinn bjóða auk þess fram í báðum Reykjavíkur-kjördæmunum, K-listi Sturlu Jónssonar í Reykjavík suður og Landsbyggðarflokkurinn í Norðvesturkjördæmi.

Framboðin sem eru umfram fjórflokkinn eru því alls 11 og má heita með ólíkindum að í samfélagi sem telur ekki nema 236.944 kosningabæra einstaklinga skuli vera 1.512 sem eru reiðubúnir að taka sæti á 72 framboðslistum 15 stjórnmálaflokka! Þetta vekur ekki síst undrun þeirra sem hafa meira og minna lifað og hrærst í grasrótinni sem flest þessara framboða eru grundvölluð á en enn frekar þeirra sem unnu að því í heilt ár að koma fótunum undir framboð eins og SAMSTÖÐU.

Sundur og saman

Af einhverjum ástæðum fer lítið fyrir þeim spurningum sem mætti ætla að vakni frammi fyrir því að 11 ný framboð hafa komið fram fyrir þessar alþingiskosningar. Húmanista-flokkurinn er elstur, Hægri grænir halda upp á þriggja afmælið sitt í byrjun sumars en hinir níu eru allir í kringum eins árs gamlir eða yngri. 

Björt framtíð er elst, stofnuð 5. febrúar. Þá er Dögun, stofnuð 18, mars. Önnur eru yngri og ótrúlega mörg aeins örfárra mánaða. Frá stofnfundi Dögunar hefur sá stjórnmálaflokkur klofnað í þrennt. Klofningarnir eru Píratar stofnaðir 24. nóvember og Lýðræðisvaktin 17. febrúar.

Það hlýtur að vekja sérstaka athygli að á þeim tveimur mánuðum sem eru liðnir frá stofnun Lýðræðisvaktarinnar hafa verið gerðar nokkrar tilraunir til samstarfs sem er útlit fyrir að snúist um það að atkvæði greidd klofningum Dögunar eða flokkunum sem mætti kalla þríburaframboðið (þ.e. Dögun, Píratar og Lýðræðisvakt) verði talin sameiginlega.

Myndin hér að ofan er tekin af frétt sem birtist á dv.is í gærmorgun en hún var síðan tekin út af einhverjum ástæðum. Áður hafði athugasemdakerfið þó leitt ýmislegt athyglisvert í ljós.

Þegar það er haft í huga að þetta er langt frá því fyrsta fréttin sem birtist um sambands-togstreitu þeirra einstaklinga sem koma við sögu framboðs Dögunar, Pírata og Lýðræðisflokks getur ekki hjá því farið að maður velti fyrir sér uppruna þeirra og tengslum sem að þessum framboðum koma.

Þegar að er gáð

Dögun varð til í framhaldi þess að þrír stjórnmálaflokkar tóku sig saman við leigu húsnæðis sem stendur við Brautarholti 4. Húsnæðinu var gefið heitið Grasrótarmiðstöðin enda var yfirlýstur tilgangur þessa framtaks sá að skjóta skjólshúsi yfir þá grasrót sem hafði staðið að ýmis konar viðspyrnuverkefnum eins og tveimur þjóðaratkvæðagreiðslum um Icesave og Tunnumótmælum sem knúði ríkisstjórnina m.a. til að setja saman samráðsnefnd um skuldaúrræði húsnæðislánagreiðenda.

Hér eru ótalin grasrótarsamtök eins og Heimavarnarliðið og Hagsmunasamtök heimilanna sem hvort með sínum hætti hafði sýnt skuldugum heimilum ómetanlegan stuðning. Hagsmunasamtök heimilanna komu aldrei að Grasrótarmiðstöðinni en Heimavarnarliðið hélt reglulega fundi þar. Þeir sem tóku húsið á leigu höfðu þó afar takmarkaðan áhuga á grasrótinni sem slíkri heldur heltu sér í það að stofna stjórnmálaflokk.

Eftir á að hyggja er útlit fyrir að megintilgangurinn hafi verið sá að tryggja ákveðnum einstaklingum innan Hreyfingar, Frjálslyndra, Hagsmunasamtaka heimilanna og fyrr- verandi stjórnlagaráðs þingsæti. Einhvers staðar á leiðinni komu svo hagsmunaöfl frá Útvarpi Sögu og Fjölskylduhjálpinni inn í þetta og gerðu kröfu um það að oddvitar þeirra fengju örugg sæti. Niðurstaðan varð fjórir flokkar; þ.e: Dögun, Píratar, Lýðræðisvaktin og Flokkur heimilanna.

Þegar horft er til þess hverjir skipa fyrstu sæti þessara framboða er ljóst að Frjálslyndi flokkurinn hefur hvergi fengið athvarf. Hins vegar er einn Hreyfingarþingmaður í oddvitasæti á lista Dögunar og annar á lista Pírata. Tveir fulltrúar Hagsmunasamtaka heimilanna eru í oddvitasæti á lista Dögunar og einn á lista Flokks heimilanna.

Fulltrúar stjórnlagaráðs eiga oddvitasæti á öllum listunum fjórum ef undan er skilinn listi Pírata en Smári McCarthy bauð sig þó fram til stjórnlagaráðs. Jón Þór Ólafsson hefur verið mikill ákafamaður um framgang stjórnarskrárfrumvarpsins. Hann hefur líka verið mikilvirkur stuðningsmaður Hreyfingarþingmannanna. Aðalheiður Ámundadóttir var starfsmaður stjórnlaganefndar (sjá hér).

Útvarp Saga og Fjölskylduhjálpin hafa hvergi fengið athvarf nema á lista Flokks heimilanna. Rétt er að taka það fram að fulltrúi Fjölskylduhjálparinnar er í öðru sæti en ekki oddvitasæti þess lista þar sem hann á sæti eins og aðrir sem hér hafa verið taldir. Það er líka rétt að það komi fram að þeir fulltrúar Útvarps Sögu sem eiga oddvitasæti á lista Flokks heimilanna sátu stofnfund Lýðræðisvaktarinnar 15. febrúar. Formlegur stofnfundur Flokks heimilanna var haldinn 1. apríl.

	Hagsmunasamtök	Fulltrúar þeirra í 1. sæti
	Hagsmunasamtök heimilanna Þingflokkur Hreyfingarinnar Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Andrea J. Ólafsdóttir Gísli Tryggvason Margrét Tryggvadóttir Þórður Björn Sigurðsson
	Þingflokkur Hreyfingarinnar Kjarnahópur Hreyfingarinnar Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Aðalheiður Ámundadóttir Birgitta Jónsdóttir Jón Þór Ólafsson Smári McCarthy
	Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Eyþór Jóvinsson Lýður Árnason Þorvaldur Gylfason Þórhildur Þorleifsdóttir Örn Bárður Jónsson
	Hagsmunasamtök heimilanna Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði Útvarp Saga Fjölskylduhjálpin	Arnþrúður Karlsdóttir Ásgerður Jóna Flosadóttir (2.sæti) Pétur Gunnlaugsson Vilhjálmur Bjarnason

 
Fylgistregðan kann að byggja á vantrausti

Í draumi þessara nýju framboða er falið fall Borgarahreyfingarþingmannanna sem mun að öllum líkindum gera það að verkum að þeir verða tiltölulega fáir meðal kjósenda sem treysta sér til að kjósa nokkurt nýju framboðanna. Væntanlega eru þó þau framboð sem rekja uppruna sinn til sömu róta og Borgarahreyfingin útilokuðust frá því að njóta trausts meðal kjósenda.

Það er reyndar nánast útilokað að þeir sem hafa fylgst grannt með því hvernig þingmenn Borgarahreyfingarinnar hafa farið með traust 7,2% kjósenda geti hugsað sér að kjósa Dögun eða Pírata. Reyndar ekki ólíklegt að einhverjir þeirra sem kusu Borgarahreyfinguna fyrir fjórum árum veðji frekar á fjórflokkinn í þessum alþingiskosningum.

Kjósendur létu sig dreyma um breytingar í málefnaáherslum og nýjungar varðandi sambandið á milli þings og þjóðar. Draumarnir voru grundvallaðir á þeirri réttlætisást sem virtist búa undir amatörslegum málflutningi og framkomu þeirra hversdagslegu einstaklinga sem skipuðu sér í efstu sæti Borgarahreyfingarinnar. Kjósendur leyfðu sér að treysta því að þessi væru blásin sama eldmóði og þær þúsundir sem höfðu mótmælt víða um land og krafist réttlátra leiðréttinga á lífskjörum sínum ásamt uppgjöri við hrunið.

Þó vonbrigði kjósenda í síðustu kosningum hafi tæplega verið skoðuð af yfirvegun eða alvöru þá er greinilegt að það gera sér flestir grein fyrir því að fylgishrun Samfylkingar og Vinstri grænna í skoðanakönnunum að undanförnu stendur í beinum tengslum við framgöngu þessara flokka á kjörtímabilinu. Hins vegar virðast þeir vera fáir sem tengja lélegt fylgi offramboðsins við vonbrigðin sem Borgarahreyfingin olli sínum kjósendum á kjörtímabilinu.

Ein líklegasta skýringin á afar lélegu fylgi  langflestra meðal offramboðsins er að vonirnar sem voru bundnar við nýtt framboð í síðustu alþingiskosningum brugðust. Framganga Borgarahreyfingarþingmannanna hefur ekki aðeins grafið undan þeim sjálfum og framboðum þeirra heldur þora kjósendur ekki að treysta nýjum framboðum þar sem síðasta kjörtímabil sýndi það svart á hvítu að það eru ekki aðeins meðlimir eldri flokkanna sem bregðast.

Fulltrúar mótmælaframboðsins, sem 7,2% kjósenda treystu fyrir atkvæði sínu, stukku yfir í annan flokk, sneru baki við stuðningsmönnum sínum, grasrót og tóku eitthvert svig á stefnumálin. Þau hafa m.a.s. orðið ber að því að ljúga blákalt um staðreyndir.

Því miður virðist ekkert lát ætla að verða á óheiðarleikanum þó þingmennirnir hafi stofnað nýja flokka í kringum framboð sín. Þannig reynir Þór Saari, sem skipar 5. sæti á lista Dögunar í Suðurkjördæmi, að halda því fram að: „Því miður náðu egóin tökum á sumum upprunalegu félögum okkar og til urðu Lýðræðisvaktin, Píratar, Samstaða (sem svo hvarf), Hægri grænir og fleiri.“ (sjá hér)

Ég veit ekki hvort Guðmundur Franklín geti tekið undir það að hann hafi einhvern tímann verið félagi þingflokks Hreyfingarinnar. Það er hins vegar ljóst að eftir að Hreyfingar-þingmennirnir sviku bæði Lilju Mósesdóttur og Atla Gíslason haustið 2011 hafði þingflokkur Hreyfingarinnar opinberað svo þjónkun sína við ríkisstjórnina, sem Atli og Lilja höfðu sagt skilið við vorinu áður, að það var útilokað að þessi ættu frekari samleið (sjá hér).

Fráhrindandi óheilindi 

Það að að kenna SAMSTÖÐU  um lélegt gengi Dögunar ber ekki aðeins vitni um verulegan skort á pólitísku innsæi heldur er framsetningin bæði óheiðarleg og óforskömmuð afbökun á sannleikanum. En Þór virðist ekki vera einn um það meðal Dögunarfélaga að kunna ekki að fara rétt með staðreyndir heldur búa veruleikann til eftir aðstæðum. Gunnar Skúli Ármannsson, sem skipar heiðursætið á lista Dögunar í kjördæmi Margrétar Tryggvadóttur, heldur viðlíka fram um ástæður lélegs fylgis Dögunar:

Dögun var stofnuð til að sameina alla þá sem vildu gefa fjórflokknum frí. Meginástæðan er að fjórflokkurinn er verkfæri séhagsmunaaðila eða auðvalds eins og það hefur lengstum verið kallað. Tilraunin mistókst. Lilja Mósesdóttir vildi stofna sinn flokk, Birgitta vildi stofna sinn flokk og Lýður vildi stofna sinn flokk. Sturla vildi stofna sinn flokk, Halldór í Holti vildi stofna sinn flokk og svo framveigis. (sjá hér)

Hér er ástæða til að minna á að haustið 2011 tók Þór Saari nefndarsæti af Atla Gíslasyni í Íslandsdeild vestnorræna ráðsins (sjá hér og hér) meðvitaður um það hversu mikils virði sætið var Atla. Enginn Hreyfingarþingmannanna hafði heldur neitt við það að athuga að á sama tíma var Þuríður Bachman sett í sæti Lilju Mósesdóttur í Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins (sjá hér og hér). Þetta var gert þremur dögum áður en Lilja átti að fara til Strassborgar og flytja ræðu sem fulltrúi flokkahópsins hennar um skýrslu OECD um efnahagsmál (sjá hér).

Það er svo rétt að taka það fram að SAMSTAÐA flokkur lýðræðis og velferðar var stofnaður 15. janúar 2012, tæpum fjórum mánuðum eftir að Hreyfingarþingmennirnir höfðu opinberað þjónkun sína við ríkisstjórnina. Dögun var ekki stofnuð fyrr en tveimur mánuðum eftir að SAMSTAÐA var stofnuð eða 18. mars það sama ár.

Engin formleg beiðni um málefnasamstarf barst nokkurn tímann frá Dögun til stjórnar SAMSTÖÐU. Hins vegar er ljóst að einhverjir fulltrúar Dögunar lágu mjög í einstökum stjórnarfulltrúum SAMSTÖÐU. Flest bendir til að það hafi haft þann tilgang að freista þess að það næðist meirihlutafylgi innan stjórnar SAMSTÖÐU fyrir þeirri hugmynd að flokkarnir sameinuðust.

Hér verða þessi samskipti ekki rakin frekar í bili en það má þó minna á það að í alþingiskosningunum 2009 fór Borgarahreyfingin fram með efnahagsstefnu sem var að langmestu leyti byggð upp á hugmyndum sem Lilja Mósesdóttir hafði lagt fram á Opnum borgarafundum haustið 2008 og á Austurvelli í upphafi árs 2009.

Nú eru það fulltrúar Hagsmunasamtaka heimilanna sem sjá um að útskýra efnahagsstefnu Dögunar en hún er að langmestu leyti kóperuð upp úr stefnuskrá SAMSTÖÐU þó þessir fyrrum formenn Hagsmunasamtaka heimilanna falli gjarnan í þá freistni að tala um hana eins og sitt eigið sköpunarverk. (sjá t.d. hér)

Stolið og stælt eða sérstaða

Það er líklegra að allir þeir sem hafa tekið þátt í því að sópa upp flokkum og fólki á nýliðnu ári hafi verið meira haldnir af kappi en forsjá. Það vekur t.d. athygli að stefnumál langflestra er eins og sniðin að þeirri málefnadagskrá sem haldið hefur verið á lofti af eigendastýrðum fjölmiðlum. Viðhorf þessara skyndiflokka til mikilvægra mála eins og ESB-aðlögunarinnar er því í aðalatriðum eins og úrklippubók þeirra frasa sem hafa komið fram á RUV og 365-miðlum um þetta efni. 

Meðal nýju flokkanna er þó að finna tvær gleðilegar undantekningar. Annars vegar er það. Landsbyggðarflokkurinn sem er með algerlega sjálfstæða stefnu í málefnum landsbyggðarinnar. Viðhorf oddvita listans hafa líka komið spyrlum konsingastjónvarpsins á RUV oftar en einu sinni algerlega í opna skjöldu. Miðað við það litla vægi sem málefni landsbyggðarinnar hafa fengið að undaförnu, bæði í stjórnmálaumræðunni og í störfum þingsins, er það fagnaðarefni að hér sé kominn fram flokkur sem vill verja hagsmuni landsbyggðarinnar sérstaklega.

Annar flokkur sem nýtur töluverðar sérstöðu er Regnboginn sem varð ekki síst að veruleika fyrir þá staðreynd að enginn hina flokkanna var reiðubúinn til að leggja upp í kosningabaráttuna með aðildarviðræðurnar við ESB að aðalmáli. Regnboginn er eini flokkurinn sem er afdráttarlaust á móti því að aðildarviðræðunum verði framhaldið án þess að þjóðin fái tækifæri til að segja sitt álit áður en aðlögunarferlinu lýkur.

Ef litið er til fjölda flokka eingöngu, fyrir þessar alþingiskosningar, er ljóst að kjósendur eru ekki öfundsverðir. Það er nefnilega ekkert áhlaupaverk að kynna sér öll þessi framboð og reyna að gera upp hug sinn. Væntanlega fallast mörgum hendur þegar þeir horfa framan í það að margir flokkanna bjóða líka upp á stefnuskrár sem eru eins og afrit hver af annarri eða klippimyndir héðan og þaðan.

Einhverjir bjóða upp á stefnur í málaflokkum sem enginn í oddvitasætunum hefur menntun eða beina reynslu af. Sumir bjóða m.a.s. fram með efnahagsstefnu SAMSTÖÐU án þess að nokkur innan flokksins sé með þá sérfræðimenntun sem til þarf til að hrinda í framkvæmd efnahagsáætlun til að byggja upp efnahagsstöðugleika í kjölfar þess sem hefur átt sér stað á íslenskum fjármálamarkaði eftir bankahrunið 2008.

Þegar 15 flokkar bjóða fram til þings með 1.512 frambjóðendum alls er ljóst að einhverjir verða fyrir vonbrigðum. Það er hætt við að kjósendur verði líka fyrir vonbrigðum... Ég hef satt að segja mestar áhyggjur af þeim. Ég vona samt að þeir séu fáir sem eru í sömu standandi vandræðum og ég með að kjósa!

Kannski að ég rölti bara þarna austur eftir og skili auðu...

Rólegt í Laugardalshöllinni