Ráðherrasamanburður: Sveitarstjórnarreynsla

Það hefur ýmsu verið haldið fram um pólitík og pólitíkusa. Kjarninn í slíkum staðhæfingum snýr gjarnan að eðli hvoru tveggja en minna hefur farið fyrir umræðu um tilgang og hlutverk. Það má auðvitað halda því fram að tilgangur og hlutverk hvoru tveggja sé það sama en þegar betur er að gáð er líklegra að flestir séu sammála um að hlutverk pólitíkunnar svo og pólitíkusa sé það að þjóna hagsmunum samfélagsins.

Hins vegar bendir samfélagsumræðan til þess að ekki séu allir jafn sannfærðir um að tilgangur stjórnmálaflokka og flokksfélaga þeirra snúist einlæglega um samfélagshagsmuni. Sumir virðast þvert á móti vera sannfærðir um að tilgangur pólitíkusa snúist um hagsmuni flokksins og þeirra sem vilja koma sér áfram í pólitíkinni án þess að þessir hafi neinar sérstakar hugmyndir um það hvort það þjóni fleirum en þeirra eigin metnaði.

Á næstunni er ætlunin að skoða stöðu þeirra, sem gegna ráðherraembættum í núverandi ríkisstjórn og þeirra ráðherra sem voru leystir frá störfum vorið 2013, innan viðkomandi flokka. Í þessari og næstu færslu verður pólitísk starfsreynsla þessara dregin saman. Með pólitískri starfsreynslu er átt við reynslu af sveitarstjórnarmálum annars vegar en hins vegar reynslu af ráðgjöf eða öðrum trúnaðarstörfum á vegum eldri ríkisstjórna. Hér er það reynsla af sveitarstjórnarmálum sem verður í brennidepli.

Reynsla af sveitarstjórnarmálum

Það hlýtur að teljast líklegt að þeir sem setjast inn á Alþingi leyti í aðra sambærilega reynslu sem þeir hafa aflað sér. Reynsla af öðru stjórnmálastarfi eins og sveitarstjórnarmálum hlýtur þar af leiðandi að teljast nokkuð dýrmæt reynsla þó það hljóti að teljast hæpið að hún dugi ein og sér þegar kemur að því að stýra heilu ráðuneyti. Margir þeirra sem gegndu embætti ráðherra á síðasta kjörtímabili svo og þeir sem eru ráðherrar nú höfðu aflað sér reynslu af þessu sviði áður en þeir settust inn á þing og tóku við skipun til ráðherraembættis. Þeir sem þetta á við um verða taldir hér.

Það er rétt að taka það fram að hér eru aðeins talin upp helstu störf. Þannig eru taldar nefndir þeirra sem störfuðu eingöngu innan nefnda á vegum borgar-, bæjar- og sveitastjórna. Þeir sem áttu sæti í slíkum -stjórnum eða -ráðum eru að sjálfsögðu taldir en eingöngu nefndirnar sem hafa einhver tengsl við þá málaflokka sem heyra til þeim ráðherraembættum sem viðkomandi var skipaður til síðar. Þær nefndir sem óvefengjanlegast tengjast málaflokkum ráðuneytanna sem viðkomandi ráðherra var skipaður yfir eru feitletraðir.

Þess ber að geta að reynsla eftirtaldra af sveitarstjórnarmálum er á nokkuð mismunandi sviði og þar af leiðandi mjög mismunandi hversu yfirgripsmikil hún er. Samantektin í töflunum hér að neðan gefur væntanlega einhverja hugmynd en árafjöldinn sem hver og einn kom að sveitarstjórnarmálum er tekinn saman í undir nafni og embættisheiti í vinstra dálkinum. Þar er líka tekið fram frá hvaða ári viðkomandi hefur setið inni á þingi.

Eins og áður er hægt að fylgja krækju sem er undir nöfnum fyrrverandi og núverandi ráðherra til að komast inn á ferilsskrár hvers og eins. Þeir sem vilja átta sig enn frekar á því hversu víðtæk reynsla þeirra, sem eiga sér langan feril á sviði sveitarstjórnarmála, er, er bent á þessa leið til þess en svo má minna á að ferilskrár allra var tekin saman í þessari færslu. 

Ráherrar síðustu ríkisstjórnar	helstu ábyrgðarstöður
Guðbjartur Hannesson,  velferðarráðherra  26 ár í bæjarmálum á Akranesi  Á þingi frá 2007	Í bæjarstjórn Akraness 1986-1998. Í bæjarráði 1986-1998, formaður þess 1986-1989 og 1995-1997. Forseti bæjarstjórnar 1988-1989, 1994-1995 og 1997-1998. Í stjórn Sjúkrahúss og heilsugæslu-stöðvar Akraness 1996-1998. Fulltrúi skólastjóra í skólanefnd Akranesbæjar 1981-2007.
Katrín Jakobsdóttir,  mennta- og menningarmála-  ráðherra  4 ár í borgarmálunum  Á þingi frá 2007	Varaborgarfulltrúi fyrir Reykjavíkurlistann 2002-2006. Fulltrúi í fræðsluráði, síðar menntaráði, Reykjavíkur 2002–2005.
Svandís Svavarsdóttir,  umhverfis- og auðlindaráðherra  5 ár í borgarmálunum  Á þingi frá 2009	Í borgarráði Reykjavíkur 2007-2009. Í stjórn Orkuveitu Reykjavíkur 2007-2009.

Þrjú af þeim átta sem sem létu af ráðherraembætti vorið 2013 höfðu reynslu af borgar- og bæjarstjórnarmálum áður en þau settust inn á Alþingi. Þetta eru þau Guðbjartur Hannesson, fyrrverandi heilbrigðisráðherra, Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi mennta og menningarmálaráðherra og Svandís Svavarsdóttir, fyrrverandi umhverfis- og auðlindaráðherra.

Af þessum þremur hefur Guðbjartur Hannesson langlengstu og fjölbreytilegustu reynsluna. Hann hóf þátttöku í bæjarmálunum á Akranesi árið 1981 þá rétt rúmlega þrítugur. Upphafið var seta í nefndum sem sneru að æskulýðs- og bæjarmálum en fimm árum síðar var hann kominn í bæjarstjórn Akraness þar sem hann átti sæti í 12 ár. Hins vegar átti hann sæti í skólanefnd Akranessbæjar, sem fulltrúi skólastjóra, í 26 ár.

Katrín Jakobsdóttir og Guðbjartur Hannesson komu bæði inn á þing vorið 2007. Katrín hafði verið varaborgarfulltrúi fyrir Reykjavíkurlistann í fjögur ár þegar hún var kjörin inn á þing fyrir Vinstri græna. Svandís Svarsdóttir var hins vegar ný inni á þingi þegar hún var skipuð ráðherra vorið 2009 en hafði verið viðloðandi borgarmálin í fimm ár þegar hún var kosin þingmaður Vinstri grænna í þar síðustu alþingiskosningum.

Þó tími Katrínar og Svandísar sé áþekkur í árum talið þá er reynsla Svandísar nokkru meiri en Katrínar. Svandís sat í borgarráði í tvö ár áður en hún tók sæti á þingi. Töluvert meiri sögum fór líka af þátttöku Svandísar í borgarstjórnarmálunum og olli þar mestu barátta hennar í REI-málinu svokallaða. Svandís Svavarsdóttir var 40 ára þegar hún hóf afskipti af borgarmálum. Katrín Jakobsdóttir aðeins 26.

Ráðherrar núverandi stjórnar	helstu ábyrgðarstöður
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson,  forsætisráðherra  1 ár í borgarmálunum  Á þingi frá 2009	Fulltrúi í skipulagsráði Reykjavíkurborgar 2008-2010.
Bjarni Benediktsson,  fjármála- og efnahagsráðherra  5 ár í bæjarmálunum í Garðabæ  Á þingi frá 2003	Í stjórn Heilsugæslu Garðabæjar 1998-2002. Í skipulagsnefnd Garðabæjar 2002-2010.
Kristján Þór Júlíusson,  heilbrigðisráðherra  20 ár í bæjarmálum þriggja kaup-  staða  Á þingi frá 2007	Bæjarstjóri Dalvíkur 1986-1994. Bæjarstjóri Ísafjarðar 1994-1997.  Bæjarstjóri Akureyrar 1998-2006. Í bæjarstjórn Akureyrar 1998-2009.
Eygló Harðardóttir,  félags- og húsnæðisráðherra  2 ár í bæjarmálum Vestmannaeyja  Á þingi frá 2008	Í skólamálaráði Vestmannaeyja 2003-2004. Varamaður í félagsmálaráði Vestmannaeyja 2003-2005.
Sigurður Ingi Jóhannsson,  sjávarútvegs- og landbúnaðar-  ráðherra  umhverfis- og auðlindaráðherra  15 ár í sveitarmálum  Hrunamannahrepps  Á þingi frá 2009	Oddviti Hrunamannahrepps 2002-2009. Í sveitarstjórn Hrunamannahrepps 1994-2010, varaoddviti 1994-1998. Í stjórn Atvinnuþróunarsjóðs Suðurlands 2002-2007, varaformaður 2006-2007. Formaður stjórnar skipulags- og byggingafulltrúaembættis uppsveita Árnessýslu og Flóahrepps 2008-2009. Formaður skipulags- og bygginganefndar uppsveita Árnessýslu 2006-2008. Í samgöngunefnd Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga 2003-2006.
Gunnar Bragi Sveinsson,  utanríkisráðherra  7 ár í sveitarmálum Skagafjarðar  Á þingi frá 2009	Annar varaforseti sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2002-2006, varaforseti 2006-2009.
Hanna Birna Kristjánsdóttir,  innanríkisráðherra  11 ár í borgarmálunum  Á þingi frá 2013	Borgarfulltrúi 2002-2013. Forseti borgarstjórnar og formaður skipulagsráðs Reykjavíkur 2006–2008. Borgarstjóri í Reykjavík 2008-2010. Í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga 2006-2013. Í stjórn Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu 2008–2010.

Sjö af níu ráðherrum núverandi ríkisstjórnar hafa einhverja reynslu af sveitar-, bæjar- og borgarstjórnarmálum. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Bjarni Benediktsson og Eygló Harðardóttir sátu í nefndum á vegum sinna flokka áður en þau gengu til þingmennsku en reynsla þeirra Kristjáns Þórs Júlíussonar, Sigurðar Inga Jóhannssonar, Gunnars Braga Sveinssonar og Hönnu Birnu Kristjánsdóttur er ívið meiri. 

Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, forsætisráðherra, var með eins árs reynslu af setu í skipulagsráði Reykjavíkurborgar þegar hann var kosinn inn á þing fyrir Framsóknarflokkinn vorið 2009. Hann átti sæti í ráðinu í eitt ár eftir að hann var kosinn inn á þing.

Eygló Harðardóttir, félags- og húsnæðisráðherra átti viðlíka reynslu að baki af bæjarmálum í Vestmannaeyjum en hún átti sæti í skólamálaráði Vestmannaeyja í eitt ár og var varamaður í félagsmálaráði á sama tíma og einu ári betur áður en hún kom fyrst inn á þing sem varaþingmaður sama flokks. Hún tók sæti Guðna Ágústssonar þegar hann sagði af sér þingmennsku haustið 2008.

Sigmundur Davíð var 33ja ára þegar hann hóf afskipti af borgarmálum og Eygló 31s þegar hún tók sæti í skólamálaráði Vestmannaeyja. Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra, var hins vegar aðeins 28 ára þegar hann hóf að beita sér á pólitískum vettvangi sinnar heimabyggðar. Hann var í stjórn Heilsugæslu Garðabæjar í fjögur ár og hafði verið í skipulagsnefnd sama bæjarfélags í eitt ár þegar hann var kosinn inn á þing. Hann sat þar áfram í sjö ár samhliða þingmennsku eða til ársins 2010.

Sá sem hefur lengstu stjórnmálareynsluna af þessu tagi er Kristján Þór Júlíusson, heilbrigðisráðherra, en hann var bæjarstjóri í þremur bæjarfélögum í alls 19 ár, og var í bæjarstjórn Akureyrar einu ári betur, áður en hann var kosinn inn á þing fyrir Sjálfstæðisflokkinn vorið 2007. Kristján Þór var aðeins 29 ára þegar hann varð bæjarstjóri Dalvíkur i fyrsta skipti. Á bæjarstjórnarferlinum átti hann sæti í fjölda stjórna, ráða og nefnda þó þau séu ekki talin hér þar sem flest snerta stjórnsýsluleg málefni, efnahags- og sjávarútvegsmál (sjá hér).

Næstur á eftir Kristjáni Þór, hvað reynslu af þessu tagi varðar, er Sigurður Ingi Kristjánsson en hann sat í sveitarstjórn Hrunamannahrepps í alls 16 ár. Þar af var hann oddviti sveitarstjórnarinnar í sjö ár eða þar til hann var kosinn inn á þing fyrir Framsóknarflokkinn vorið 2009 en hann sat í sveitastjórninni í eitt ár eftir að hann kom inn á þing. Sigurður var 32ja ára þegar hann hóf afskipti af sveitarstjórnarmálum sinnar heimabyggðar.

Hanna Birna Kristjánsdóttir átti ellefu ára setu í borgarráði Reykjavíkur að baki þegar hún kom ný inn á þing síðastliðið vor. Hún var borgarstjóri í tvö ár. Gunnar Bragi Sveinsson átti sæti í sveitarstjórn Skagafjarðar í sjö ár áður en hann var kosinn þingmaður Framsóknarflokksins vorið 2009. Hanna Birna og Gunnar Bragi voru jafngömul þegar þau hófu pólitísk afskipti af málefnum sinnar heimabyggðar.

Hér að neðan er myndræn samantekt sem dregur fram á hvaða aldri ofantalin voru þegar þau hófu afskipti af sveitarstjórnarmálum og hversu langan starfsaldur þau áttu að baki áður en þau voru kjörin inn á þing. Það ber að hafa í huga að starfsaldur í þessu tilviki segir þó afar takmarkaða sögu þar sem reynsla þeirra sem er talin hér er afar mismunandi eða allt frá því að hafa aðeins átt sæti í einni nefnd á vegum bæjar- eða borgarráðs til 19 ára embættisferlis sem bæjarstjóri.

Þó það beri að taka upplýsingum um starfsaldur af sveitarstjórnarsviðinu með fyrirvara hlýtur það að vekja nokkra athygli hversu margir þeirra sem eru ráðherrar sitjandi ríkisstjórnar hafa einhverja reynslu af pólitísku starfi á sviði sveitarstjórnarmála miðað við þann ráðherrahóp sem var leystur frá störfum síðastliðið vor.

Í þessu samhengi er rétt að taka það fram að fjórir af þeim sjö sem gegndu ráðherraembættum tímabundið á síðasta kjörtímabili höfðu umfangsmeiri reynslu af þessu sviði en þau Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, Eygló Harðardóttir og Bjarni Benediktsson. Þau verða talin hér á eftir en fyrst verða þau úr ofantöldum hópi, sem gegndu embættum í samtökum sveitarfélaganna, dregin fram.

Nafn ráðherra	Staða innan samtaka og Sambands ísl. sveitarfélaga
Guðbjartur Hannesson	Í fulltrúaráði Sambands ísl. sveitarfélaga 1994-1998
Gunnar Bragi Sveinsson	Formaður stjórnar Samtaka sveitarfél. á Norðurl. vestra 2006-2009
Hanna Birna Kristjánsdóttir	Í stjórn Sambands ísl. sveitarfélaga 2006-2013  Í stjórn Samtaka sveitarfél. á höfuðborgarsv. 2008-2010
Kristján Þór Júlíusson	Í stjórn Sambands ísl. sveitarfél. 1998-2007
Sigurður Ingi Jóhannsson	Í stjórn Samtaka sunnlenskra sveitarfél. 2007-2009
Svandís Svavarsdóttir	Varaformaður Sambands ísl. sveitarfélaga 2007-2009

Það ætti að vera óhætt að gera ráð fyrir að þau sex sem eru talin hér að ofan hafi víðtækustu reynsluna af sveitarstjórnarsviðinu enda stendur sú ályktun í ágætu samhengi við bæði starfsaldur þeirra og hlutverk innan þeirra sveitarstjórna þar sem þau áttu sæti.

Eins og tekið var fram hér litlu fyrr þá eiga fjórir af þeim sjö sem gegndu ráðherraembættum tímabundið á síðasta kjörtímabilið einhverja starfsreynslu af sveitarstjórnarsviðinu að baki. Þau verða talin hér.

Það var bent á það í síðustu færslu að Kristján L. Möller varð æskulýðs- og íþróttafulltrúi Siglufjarðar aðeins 17 ára gamall. Embættinu gegndi hann, með fjögurra ára hléi, í alls 14 ár. Kristján var  líka bæjarfulltrúi á Siglufirði frá 1986 til 1998 og gegndi ýmsum ábyrgðar- og trúnaðarstörfum á vegum bæjarstjórnarinnar þar á þeim tíma. Kristján var 33ja ára þegar hann hóf afskipti af bæjarmálunum á Siglufirði en  46 ára þegar hann var kjörinn inn á þing.

Oddný Harðardóttir var bæjarstjóri sveitarfélagsins Garðs frá árinu 2006 til 2009 eða þar til hún var kjörin inn á þing 52ja ára gömul. Þau þrjú ár sem hún var bæjarstjóri var hún í stjórn Sambands sveitarfélaga á Suðurnesjum auk þess að gegna ýmsum ábyrgðar- og trúnaðarstörfum svæðisins.

Jón Bjarnason var oddviti Helgafellssveitar frá árinu 1978 til 1982 eða um fimm ára skeið. Hann var 35 ára þegar hann tók við oddvitaembættinu en hann hefur setið á þingi frá árinu 1999. Á sama tíma og hann var oddviti í Helgafellssveit var hann fulltrúi sveitarinnar á aðalfundum Stéttarsambands bænda.

Álheiður Ingadóttir hóf sína stjórnmálaþátttöku sama ár og Jón Bjarnason en hún var varaborgarfulltrúi í átta ár. Á þessum tíma átti hún sæti í umhverfisráði og jafnréttisnefnd um fjögurra ára skeið. Í framhaldinu gegndi hún ýmsum ábyrgðar- og trúnaðarstörfum á vegum borgarinnar. Álfheiður var 27 ára þegar hún hóf afskipti af borgarstjórnarmálum en 56 ára þegar hún var kjörin inn á þing vorið 2007.

Að lokum má taka það fram að það kemur fram í ferilskrá Árna Páls Árnasonar  að hann hafi verið í yfirkjörstjórn Reykjavíkurkjördæmis norður árin 2000 til 2007 eða fram til þess að hann settist inn á þing á sama tíma og Álfheiður. Árni Páll var 41s árs þegar hann tók sæti á þingi fyrir Samfylkinguna.

Samdráttur og niðurlag

Í eftirfarandi töflu er gerð tilraun til að draga saman það sem hefur verið í brennidepli hér að ofan. Starfsaldur þeirra ráðherra sem eru í sama flokki hefur verið lagður saman ásamt því sem fjöldi þeirra sem hafa reynslu af sveitarstjórnarmálum er tilgreindur. Aftast er meðalstarfsaldur á ráðherrahópinn eftir flokkum.

Þær upplýsingar sem eiga við um núverandi ríkisstjórn eru bláar en rauðar fyrir þá fyrrverandi. Þar er fyrst tilgreindur fjöldi þeirra sem sátu í ráðherraembættum við lok síðasta kjörtímabils ásamt samanlögðum starfsaldri þeirra af sveitarstjórnarsviðinu og svo þeir sem gegndu slíkum embættum einhvern tímann á kjörtímabilinu. Rauðu tölurnar eru svo samtalan ásamt meðaltalsstarfsaldrinum.   

Reynsla af sveitarstjórnarsviðinu	fj	ár	fj	ár	hfj	samtals	Meðaltal
Framsóknarflokkur	4	25					6,25
Sjálfstæðisflokkur	3	33					11
Samfylkingin	1	26	3	23	4	49	12,25
Vinstri grænir	2	9	1	5	3	14	4,67

Ég reikna með að einhverjum þyki þetta sérkennilegir útreikningar en geri þó ráð fyrir að það megi fallast á að með þessum hætti þarf ekki að efast um það hvernig starfsreynsla af sveitarstjórnarstiginu dreifist á milli flokkanna og ráðherrahópanna sem hér eru til samanburðar. Þegar allt er talið er munurinn ekki eins mikill á milli ráðherra núverandi - og fyrrverandi ríkisstjórnar og kann að virðast í fyrstu.

Það má reyndar gera ráð fyrir því að það sé afar mismunandi á milli ríkisstjórna hvort skipaðir ráðherrar hafi reynslu af pólitísku starfi í sinni heimabyggð áður en þeir eru kjörnir inn á þing en í tilviki þeirra sem sitja á ráðherrastóli nú eru sjö af níu sem hafa einhverja slíka reynslu. Af þeim 15 sem voru ráðherrar á síðasta kjörtímabili eru þeir sjö sem hafa mismikla reynslu af sveitarstjórnarmálum. Þrjú þeirra voru ráðherrar þegar ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttir var leyst frá störfum þegar sú sem Sigmundur Davíð Gunnlaugsson tók við síðastliðið vor.

Eins og kom fram hér í upphafi er líklegt að þeir sem setjast inn á Alþingi leyti í aðra sambærilega reynslu sem þeir hafa aflað sér. Reynsla af öðru stjórnmálastarfi eins og sveitarstjórnarmálum hlýtur þar af leiðandi að teljast nokkuð dýrmæt. Það er þó hæpið að hún dugi ein og sér þegar kemur að því að stýra heilu ráðuneyti.

Sú reynsla, sem þeir sem hafa verið taldir hér, búa að er líka mjög mismunandi eða allt frá því að hafa setið í einni nefnd fyrir sína heimabyggð upp í það að stýra borginni eða fleiri en einu bæjarfélagi. Það er líklegt að slík reynsla skili ómetanlegri reynslu hvað varðar vinnubrögð og skipulag en það er óvíst að hún skili þeirri þekkingu eða yfirsýn yfir einstaka málaflokka sem hlýtur að teljast æskileg í einstökum ráðuneytum.

Það er því vissulega hægt að halda því fram að haldgóð reynsla af sveitarstjórnarstiginu getur talist til ómetanlegs undirbúnings undir ábyrgðarhlutverk eins og ráðherraembætti en það er óvíst að slík reynsla geri viðkomandi hæfari í að þjóna hagsmunum heildarinnar. Það er líka útilokað að borgarstjórn í Reykjavík eða bæjarstjórn í minni bæjarfélögum grundvalli þá þekkingu að viðkomandi sé óyggjandi best til þess fallinn að stýra ráðuneytum sem fara með jafn yfirgripsmikil mál eins og fjármál ríkisins, heilbrigðiskerfið, dómsmálin eða samgöngukerfið svo eitthvað sé talið.

Tveggja til þriggja ára seta í fræðsluráði borgarinnar eða félagsmálaráði minna bæjarfélags gefur vafalaust einhverja hugmynd um það hvaða efni heyra til þessum málaflokkum en byggja ekki upp þann þekkingargrunn sem réttlætir það að viðkomandi sé skipaður yfir jafnviðamikla og viðkvæma málaflokka og mennta- eða félagsmál alls samfélagsins eru.

Í stuttu máli er niðurstaða þessa yfirlits sú að reynsla af sveitarstjórnarstiginu sé líkleg til að skapa reynslu og þekkingu á vinnubrögðum innan stjórnsýslunnar. Það er líka óhætt að gera ráð fyrir að slík reynsla gefi einhverja innsýn í þá málaflokka sem er á hendi stjórnsýslunnar en það er væntanlega ljóst að hún leggur til takmarkaðan þekkingargrunn á einstökum málefnasviðum. Reynsla af þessu tagi getur þar af leiðandi ekki gefið tilefni til að álykta að fyrrverandi borgar- eða bæjarstjórnarfulltrúi sé hæfastur til að fara með t.d. með Umhverfis- og auðlindaráðuneytið eða Innanríkisráðuneytið.

Hér var ætlunin að halda áfram og draga fram þá sem hafa reynslu af ábyrgðar- eða trúnaðarstörfum á vegum fyrri ríkisstjórna. Þar sem þetta er allt saman væntanlega bæði þungur og torsóttur lestur þá var horfið frá þeirri hugmynd og ákveðið að setja það fram í sérstakri færslu. Í framhaldi hennar verður dregin saman yfirlit yfir sambærileg störf inan stjórnmálaflokka og þá þingreynslu þeirra sem gegna ráðherraembættum nú og hinna sem fengu lausn frá sömu embættum í kjölfar alþingiskosninganna vorið 2013.

Aðrar færslur í þessum sama flokki:
Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun
Ráðherrasamanburður: Menntun
Ráðherrasamanburður: Starfsreynsla

Heimildir um skipun ráðuneyta:
Ráðuneyti 1917-2013

Ferilskrá ráðherra núverandi og fyrrverandi ríkisstjórnar:
Menntunar- og hæfniskröfur til ráðherraembætta

Ráherrasamanburður: Starfsreynsla

Það hefur margt gáfulegt verið sagt um gildi menntunar en svo eru aðrir sem snúast öndverðir og telja að of mikið sé gert úr vægi hennar og benda á að menntun kemur aldrei í stað góðrar eðlisgreindar og/eða almennrar skynsemi. Þeir eru m.a.s. til sem virðast beinlínis óttast það að með því að viðurkenna gildi menntunar þá verði þeir útilokaðir sem búa yfir áralangri starfs- og lífsreynslu en eiga engin prófskírteini til að færa sönnur á þekkingu sína.

Úti á vinnumarkaðinum eru störfin fjölbreytt og krefjast þar af leiðandi mismunandi hæfileika og færni. Þegar rennt er yfir atvinnuauglýsingar snúast flestar auglýsingarnar um störf þar sem eru gerðar miklar kröfur til menntunar og að viðkomandi menntun nýtist í því starfi sem er verið að auglýsa laust til umsóknar.

Sum þeirra fyrirtækja sem auglýsa þannig eftir starfskröftum þykir það eftirsóknarvert að ráða þá sem eru nýútskrifaðir út úr námi þannig að þeir sem eru ráðnir inn í fyrirtækið komi ekki inn í starfið með fyrirfram ákveðnar hugmyndir um það hvernig það eigi að ganga fyrir sig heldur mótist og aðlagist að vinnuaðferðum fyrirtækisins á sem stystum tíma án teljandi árekstra eða skoðanaágreinings um hugmyndafræði, vinnulag og aðferðir. 

Það er ekki útilokað að einhverjum starfsmönnum ráðuneytanna þyki ofantalið eftirsóknarverðir eiginleikar þeirra sem koma sem nýir ráðherrar inn í ráðuneytin en það er ólíklegt að það séu slíkir aðlögunarhæfileikar sem þjóna hagsmunum samfélagins best. Þess vegna hlýtur það að teljast æskilegt að þeir sem veljast til ráðherraembætta hafi einhverja reynslu af hinum almenna vinnumarkaði og helst þó nokkra af þeim sviðum sem heyra undir þá málaflokka sem viðkomandi ráðuneyti sýslar með.

Hér á eftir verður starfsreynsla þeirra sem sátu á ráðherrastóli í lok síðasta kjörtímabils og þeirra sem sitja þá nú dregin saman. Rétt er að taka það fram að hér verður þó eingöngu fjallað um þá starfsreynslu sem stendur utan stjórnmálanna. Reynsla af sveitarstjórnarmálum svo og starfsreynsla sem þessi hafa aflað sér með trúnaðarstörfum á vegum fyrrum ríkisstjórna verður tekin fyrir í sérstakri færslu. 

Samantektin hér á eftir er sett þannig saman að það er ekki allt nákvæmlega talið. Sumarvinnu með námi og hlutastörfum er almennt sleppt nema þau snerti það málefnasvið, sem viðkomandi hafði eða hefur með að gera, í embætti sem ráðherra. Það er rétt að taka það fram að í einhverjum tilfellum er líklegra að um hlutastörf hafi verið að ræða, þó það sé ekki tekið fram, þar sem sumir hafa gegnt mörgum hlutverkum á sama tíma. Hér verður ekki lagst í að reyna að skera úr um slíkt heldur það talið sem fram kemur á ferilskrám þeirra sem hér eru til athugunar.
Í yfirlitinu yfir starfsreynslu núverandi og fyrrverandi ráðherra eru ártölin, sem hver og einn var í viðkomandi starfi, ekki tilgreind heldur árafjöldinn tekinn saman innan sviga í þeirra stað. Bent er á að í einhverjum tilfellum ber að taka þessum tölum með fyrirvara þar sem ferilskrá sumra ber það greinilega með sér að þeir hafa ekki verið í fullu starfi þar sem þeir hafa verið skráðir í nám eða fleiri störf á sama tíma.

Það að taka saman árafjöldann felur líka í sér ákveðna námundum. Niðurstaðan varð þó sú að þessi aðferð gæfi bestu yfirsýnina yfir heildarstarfsreynslu hópsins. Þeir sem vilja skoða starfsferil eftirtaldra nákvæmar er bent á að eins og í síðustu færslu má nota krækjur, sem eru undir nöfnum hvers og eins, til að komast inn á æviágrip þeirra inni á alþingisveggnum.

Svo er rétt að taka fram að í dálkinum með nöfnum ráðherranna kemur fram hvenær viðkomandi er fædd/-ur og hvenær hann kom inn á þing. Í dálkinum hægra megin eru krækjur á öll fyrirtæki sem má gera ráð fyrir að séu ekki þjóðþekkt. Í einhverjum tilvikum eru fyrirtækin ekki til lengur en þá leiðir krækjan á frétt sem varðar afdrif fyrirtækisins.

Ráherrar síðustu ríkisstjórnar	starfsreynsla
Jóhanna Sigurðardóttir,  forsætisráðherra  fædd 1942. Á þingi frá 1978	flugfreyja Loftleiðir (9 ár) skrifstofumaður Kassagerð Reykjavíkur (7 ár)
Katrín Júlíusdóttir,  fjármála- og efnahagsráðherra  fædd 1974. Á þingi frá 2003	framkvæmdastjóri stúdentaráðs HÍ (1 ár) innkaupastjóri hjá G. Einarsson & co. ehf. og síðar framkvæmdastjóri (4+1 ár) verkefnastjóri/ráðgjafi Innn hf (1 ár)
Guðbjartur Hannesson,  velferðarráðherra  fæddur 1950. Á þingi frá 2007	grunnskólakennari á Akranesi og í Kaupmannahöfn (4+1 ár) erindreki Bandalags ísl. skáta (2 ár) skólastjóri Grundaskóla Akranesi (26 ár)
Katrín Jakobsdóttir,  mennta- og menningarmála-  ráðherra  fædd 1976. Á þingi frá 2007	málfarsráðunautur í hlutastarfi hjá RÚV (4 ár) ýmis hlutastörf í sambandi við fjölmiðlastörf, ritstjórn og kennslu auk  stundakennslu í HÍ og MR (3 ár)
Steingrímur J. Sigfússon,  atvinnuvega- og nýsköpunar-  ráðherra  fæddur 1955. Á þingi frá 1983	jarðfræðistörf og íþróttafréttamaður hjá sjónvarpi (1 ár)
Svandís Svavarsdóttir,  umhverfis- og auðlindaráðherra  fædd 1964. Á þingi frá 2009	stundakennari með námi við HÍ (4 ár) rannsóknir, ráðgjöf og stjórnun Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra (2+7 ár) kennslustjóri í táknmálsfræði og táknmálstúlkun við HÍ (4 ár)
Össur Skarphéðinsson,  utanríkisráðherra  fæddur 1953. Á þingi frá 1991	ritstjóri Þjóðviljans (3 ár) lektor við HÍ (1 ár) aðstoðarforstjóri Reykvískrar endurtryggingar (2 ár) ritstjóri Alþýðublaðsins og DV (1+1 ár)
Ögmundur Jónasson,  innanríkisráðherra  fæddur 1948. Á þingi frá 1995	grunnskólakennari í Reykjavík (1 ár) og stundakennsla við HÍ frá 1979. rannsóknir við Edinborgarháskóla (4 ár) fréttamaður hjá RUV (10 ár) verkalýðsleiðtogi BSRB (11 ár)

Af þeim, sem sátu á ráðherrastóli í lok síðasta kjörtímabils, er Guðbjartur Hannesson með langlengstu starfsreynsluna af almennum vinnumarkaði. Hann var kennari og skólastjórnandi í 31 ár áður en hann var kosinn inn á þing. Ögmundur Jónasson átti 26 ára starfaldur að baki þegar hann tók sæti á þingi. Þar af var hann fréttamaður hjá RUV í einn áratug en þó var hann mörgum eftirminnilegri sem leiðtogi BSRB til ellefu ára.

Jóhanna Sigurðardóttir og Svandís Svavarsdóttir áttu álíka langan starfsaldur þegar þær voru kjörnar inn á þing en þess ber að geta að það er ekki líklegt að Svandís hafi verið í fullu starfi þann tíma sem hún tók þátt á vinnumarkaðinum. Þessi ályktun hangir saman við það að fyrstu ár Svandísar á vinnumarkaði var hún enn við nám en síðustu sex árin, áður en hún tók sæti á þingi, var hún komin inn í borgarpólitíkina.

Sömu sögu er að segja af Katrínu Jakobsdóttur en samkvæmt ferilskrá hennar var hún aldrei í föstu starfi þau þrjú ár sem liðu frá því að hún lauk háskólanámi þar til hún var kosin inn á þing vorið 2007. Þennan tíma vann hún ýmis hlutastörf meðfram þátttöku í pólitísku starfi. 

Ráðherrar núverandi stjórnar	starfsreynsla
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson,  forsætisráðherra  fæddur 1975. Á þingi frá 2009	hlutastarf hjá RUV sem þáttastjórnandi og fréttamaður (7 ár)
Bjarni Benediktsson,  fjármála- og efnahagsráðherra  fæddur 1970. Á þingi frá 2003	fulltrúi sýslumannsins í Keflavík 1995. lögfræðingur hjá Eimskip (2 ár) lögmaður Lex lögmannsstofa (4 ár)
Kristján Þór Júlíusson,  heilbrigðisráðherra  fæddur 1957. Á þingi frá 2007	stýrimaður og skipstjóri (4 ár) grunn- og framhaldskólakennari á Dalvík (5 ár) bæjarstjóri Dalvíkur, Ísafjarðar og Akureyrar (8+3+8 ár)
Illugi Gunnarsson,  mennta- og menningarmála-  ráðherra  fæddur 1967. Á þingi frá 2007	grunnskólakennsla Flateyri (1 ár) organisti Flateyrarkirkju (1 ár) skrifstofumaður Vestfirskur skelfiskur (2 ár) rannsóknir í fiskihagfræði við HÍ (1 ár) aðstoðarmaður ráðherra (5 ár)
Ragnheiður Elín Árnadóttir,  iðnaðar- og viðskiptaráðherra  fædd 1967. Á þingi frá 2007	starfsmaður, verkefnisstjóri, aðstoðar- og viðskiptafulltrúi Útflutningsráðs Íslands (3+1+1+1 ár) aðstoðarmaður ráðherra í þremur ráðuneytum (7+1+1 ár)
Eygló Harðardóttir,  félags- og húsnæðisráðherra  fædd 1972. Á þingi frá 2008 (kom upphaflega inn á þing sem varamaður Guðna Ágústssonar)	framkvæmdastjóri Þorskur á þurru landi ehf (8 ár) skrifstofustjóri Hlíðardalur ehf (1 ár) viðskiptastjóri Tok hjá Ax hugbúnaðar- húsi hf (2 ár) framkvæmdastjóri Nínukot ehf (2 ár) verkefnastjóri Atvinnuþróunarfélag Suðurlands 2008.
Sigurður Ingi Jóhannsson,  sjávarútvegs- og landbúnaðar-  ráðherra  umhverfis- og auðlindaráðherra  fæddur 1962. Á þingi frá 2009	landbúnaðarstörf samhliða námi afgreiðslu- og verkamannastörf Mjólkursamsalan í Reykjavík (1 ár) bóndi í Hrunamannahreppi (7 ár) dýralæknir í sveitum Árnes- og Vestur-Barðastrandasýslu og síðast Dýralækna-þjónustu Suðurlands ehf (5+13 ár)
Gunnar Bragi Sveinsson,  utanríkisráðherra  fæddur 1968. Á þingi frá 2009	verslunar- og framkvæmdastjóri Ábær, Sauðárkróki (5+4 ár) verka- og gæslumaður  Steinullar-verksmiðjan hf (2 ár) ritstjóri Einherja (1 ár) sölu- og verslunarstjóri Skeljungur hf (1 ár) aðstoðarmaður ráðherra (1 ár) markaðsráðgjafi Íslenska auglýsinga-stofan 1999. verslunarstjórn Kaupfélag Skagfirðinga (2 ár)
Hanna Birna Kristjánsdóttir,  innanríkisráðherra  fædd 1966. Á þingi frá 2013	starfsmaður Öryggismálanefndar (1 ár) deildarsérfræðingur í Menntamála-ráðuneytinu (1 ár) borgarstjóri í Reykjavík (2 ár)

Af þeim sem gegna ráðherraembættum nú er Sigurður Ingi með langlengsta starfsaldurinn af almennum vinnumarkaði eða 22 ár. Hann var bóndi í sjö ár að að Dalbæ í Hrunamannahreppi. Meðfram búskapnum var hann sjálfstætt starfandi dýralæknir og héraðsdýralæknir síðustu fjögur árin. Sigurður Ingi starfaði sem dýralæknir samfleytt í 18 ár.

Gunnar Bragi Sveinsson á næstlengsta starfsaldurinn eða 15 ár. Hann á það sameiginlegt með Eygló Harðardóttur að hafa lengst af unnið að stjórnun. Stjórnunarreynsla hans er af ýmsum stjórnunarstörfum í veitingaskála- og verslunarrekstri en Eygló hefur m.a. gegnt stjórnunarstörfum  innan nýsköpunarfyrirtækja í fiskiðnaði sem er útlit fyrir að hafi ekki farið gæfulega fyrir.

Af ferilskrá Illuga Gunnarssonar má ráða að hann hafi haft áhuga á að hasla sér völl á svipuðum starfsvettvangi og Eygló en hann var skrifstofumaður í tvö ár hjá nýsköpunarfyrirtæki í fiskiðnaði á Flateyri sem er ekki lengur í rekstri. Það sem er þó athyglisverðast við starfsferilskrá Illuga er það hvað störfin sem þar eru talin eru sundurleit.

Á meðan hann var í námi vann hann í fiski, þá var hann leiðbeinandi í grunnskóla, næst organisti í sóknarkirkju Flateyringa og síðan skrifstofumaður hjá Vestfirskum skelfiski. Eftir að ekki reyndist lengur rekstrargrundvöllur fyrir því fyrirtæki (sjá hér) sneri hann sér að rannsóknum í fiskihagfræði við Háskólann í eitt ár en gerðist svo aðstoðarmaður Davíðs Oddssonar í Forsætisráðuneytinu í fimm ár.

Eins og áður hefur komið fram verður farið sérstaklega yfir reynslu, núverandi og fyrrverandi ráðherra, af pólitísku starfi í næstu færslum. Þar af leiðandi verður ekkert farið í þessa starfsreynslu hér þó einhver þessara starfa séu talin hér að ofan. Eins og þar er talið hefur Kristján Þór verið bæjarstjóri í þremur bæjarfélögum í alls 19 ár og Hanna Birna Kristjánsdóttir var borgarstjóri í tvö ár. Ólíkt Hönnu Birnu, sem hefur allan sinn starfsferil unnið á vettvangi stjórnmála, þá átti Kristján Þór níu ára starfsferil af almennum vinnumarkaði áður en hann sneri sér að pólitík.

Reynsla af sviði skólamála

Áður en Kristján Þór varð bæjarstjóri í fyrsta skipti var hann kennari við Stýrimannaskólann á Dalvík  í fimm ár ásamt því að kenna við grunnskólann þar í tvö ár. Það vekur reyndar athygli hversu margir þeirra sem voru ráðherrar í síðustu ríkisstjórn hafa starfað á sviði skólamála. Í núverandi ríkisstjórn eru það Kristján Þór og Illugi sem eiga þetta sameiginlegt. Þegar rýnt er í starfsferil þeirra, sem voru leystir frá ráðherraembættum vorið 2013, kemur hins vegar í ljós að helsta samkenni þeirra er  starfsreynsla af sviði skólamála.

Þrír ofantaldra eru með kennararéttindi. Það er Guðbjartur Hannesson, fyrrverandi velferðarráðherra, Steingrímur J. Sigfússon, fyrrverandi atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra, og Kristján Þór Júlíusson, núverandi heilbrigðisráðherra. Guðbjartur er með grunnskólakennararéttindi en þeir Steingrímur og Kristján Þór með framhaldskólaréttindi. Ólíkt Kristjáni hefur Steingrímur þó aldrei starfað við kennslu.

Kristján L. Möller, sem var skipaður samgönguráðherra vorið 2009 en leystur frá störfum haustið 2010, er líka með íþróttakennarapróf. Það er reyndar eina framhaldsmenntun hans að undanskildu prófi frá Iðnskólanum á Siglufirði sem hann lauk þegar hann var 18 ára. Kristján var íþróttakennari í tvo vetur í Bolungarvík en sneri þá aftur heim á Siglufjörð þar sem tók aftur við starfi íþróttafulltrúa. Hann var skipaður æskulýðs- og íþróttafulltrúi bæjarins í fyrsta skipti aðeins 17 ára gamall.

Katrín Jakobsdóttir, Svandís Svavarsdóttir, Ögmundur Jónasson og Össur Skarphéðinsson eiga það sameiginlegt að hafa kennt við Háskóla Íslands. Þau þrjú fyrstnefndu sem stundakennarar en Össur Skarphéðinsson sem lektor í eitt ár.

Það vekur líka athygli að allir þeir, sem voru skipaðir ráðherrar á síðasta kjörtímabili en leystir frá störfum fyrir lok þess, höfðu annaðhvort menntun eða reynslu sem tengist skólastarfi. Kristján L Möller hefur þegar verið talinn en Oddný Harðardóttir, sem var skipuð fjármála- og efnahagsráðherra á gamlársdag 2011 en leyst frá störfum haustið 2012, er einnig með menntun og réttindi til kennslu. Hún hefur lokið við kennsluréttindanám til grunnskólakennslu og kennslu í stærðfræði í framhaldsskóla. Hún er reyndar líka með meistaragráðu í uppeldis- og menntunarfræði.

Oddný er með 14 ára starfsferil sem kennari; fimm ár í grunnskóla og níu ár í framhaldsskólum. Auk þess var hún aðstoðarskólameistari Fjölbrautaskóla Suðurnesja í níu ár og eitt ár skólameistari hans. Guðbjartur og Oddný eru þar af leiðandi með álíka langa starfsreynslu af skólamálum; sitt af hvoru skólastiginu.

Jón Bjarnason, sem var skipaður sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra vorið 2009 en leystur frá störfum í lok árs 2011,  er með viðlíka starfsreynslu og þessi tvö en hann hóf starfsferil sinn sem grunnskólakennari í Hafnarfirði þar sem hann kennd í eitt ár. Þá var hann kennari við Bændaskólann á Hvanneyri í fjögur ár og síðan stundakennari við Grunnskóla Stykkishólms í fimm ár og loks skólastjóri Bændaskólans á Hólum í Hjaltadal. Þeirri stöðu gegndi hann í 18 ár eða þar til hann var kosinn inn á þing vorið 1999.

Gylfi Magnússon, sem var skipaður  viðskiptaráðherra vorið 2009 en leystur frá störfum rétt rúmu ári síðar, á mestan sinn starfsferil af skólastarfi þó upphaf hans liggi í vegarvinnu hjá Vegagerð ríkisins þar sem Gylfi vann á sumrin með námi í menntaskóla. Með námi í Háskólanum var hann svo á Morgunblaðinu. Með háskólanáminu var hann líka stundakennari við Menntaskólann við Sund 1988-1990. Á meðan hann var við háskólanám erlendis var hann aðstoðarkennari við Yale University en hann er með tvær meistaragráður frá þeim skóla svo og doktorspróf í hagfræði.

Starfsferill Gylfa við Háskólann hófst árið 1996 en þá var hann ráðinn sérfræðingur á Hagfræðistofnun en á sama tíma var hann stundakennari við viðskipta- og hagfræðideild Háskólans. Hann hefur verið dósent við viðskiptafræðideild Háskólans frá árinu 1998.

Árni Páll Árnason og Ragna Árnadóttir hafa bæði verið stundakennarar við Háskólann í Reykjavík. Árni Páll í Evrópurétti en Ragna við lagadeild skólans. Hann starfaði líka sem stundakennari við Menntaskólann í Hamrahlíð meðfram háskólanáminu. Árni Páll var skipaður félags- og tryggingamálaráðherra vorið 2009 en tók við ráðuneyti Gylfa Magnússonar, sem á þeim tíma hafði verið aukið í Efnahags- og viðskiptaráðuneytið,  þegar hann var leystur frá störfum haustið 2010. Árni Páll var leystur frá embætti efnahags- og viðskiptaráðherra á gamlársdag árið 2011. Ragna Árnadóttir var skipuð dóms- og kirkjumálaráðherra vorið 2009 en leyst frá embætti haustið 2010.

Loks á Álfheiður Ingadóttir, sem tók við Heilbrigðisráðuneytinu haustið 2009 en var leyst frá störfum ári síðar, það sameiginlegt með bæði Svandísi og Gylfa að hafa starfað við stundakennslu með háskólanámi. Hún kenndi líffræði við Menntaskólann í Hamrahlíð og Menntaskólann í Reykjavík.

Það er ekki útilokað að reynsla af kennslu og skólastjórnun nýtist í starfi sem þingmaður en sennilega er langsóttara að sjá að reynsla af kennslu nýtist beinlínis innan ráðuneytanna fyrir utan Mennta- og menningarmálaráðuneytið. Hins vegar er það frekar sennilegt að reynsla af skólastjórnun komi sér ágætlega í einhverjum praktískum atriðum sem snúa að embættisskyldum ráðherra.

Katrín Jakobsdóttir sem var yfir Mennta- og menningarmálaráðuneytinu á síðasta kjörtímabili hafði starfað sem stundakennari við Menntaskólann í Reykjavík og Háskóla Íslands í eitt ár áður en hún var kjörin inn á þing auk þess sem hún hafði kennt á námskeiðum á vegum Endurmenntunar og Mímis-símenntunar frá 2004. Illugi Gunnarsson, núverandi mennta- og menningarmálaráðherra, starfaði í eitt ár sem leiðbeinandi við Grunnskóla Flateyrar. Það er ekki líklegt að svo stuttur ferill beggja hafi skilað þeim mikilli innsýn inn í veruleika skóla- og menntamála.

Miðað við það hversu margir þeirra, sem gegndu ráðherraembættum í tíð síðustu ríkisstjórnar, hafa reynslu af kennslu og/eða öðrum verkefnum á sviði menntunar og skóla þá vekur það athygli að málefni skólanna í landinu hafi ekki notið meiri athygli og alúðar á þeim tíma sem hún sat að völdum. Í reynd má segja að þessi mál hafi legið í salti allt síðasta kjörtímabil fyrir utan þann niðurskurð til skólareksturs sem kom fram í fjárlögum á þessum tíma.    

Reynsla af fjölmiðlastörfum

Sex af þeim sautján sem eiga þær ferilskrár, sem hér eru aðallega til samanburðar, eiga það sameiginlegt að hafa starfað við fjölmiðla. Reynsla þeirra er misyfirgripsmikil. Allt frá því að hafa verið ritstjóri á héraðsfréttablaði í eitt ár til tíu ára reynslu sem fréttamaður útvarps- og sjónvarpsmiðils RUV.

 

Ögmundur Jónasson, fyrrverandi innanríkisráðherra, var fréttamaður á RUV í einn áratug og Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi utanríkisráðherra, ritstýrði þremur dagblöðum á starfsferli sínum utan þings. Hann var ritstjóri Þjóðviljans í þrjú ár auk þess að ritstýra Alþýðublaðinu og DV sitt hvort árið.

Katrín Jakobsdóttir, fyrrverandi mennta- og menningarmálaráðherra var málfarsráðunautur í hlutastarfi með námi yfir fjögurra ára tímabil auk þess kemur fram á starfsferilskrá hennar að hún hafi unnið að dagskrárgerð fyrir ljósvakamiðla og að ritstörfum fyrir ýmsa prentmiðla á árunum 2004 til 2006 (sjá hér).

Svipaða sögu er að segja af Sigmundi Davíð Gunnlaugssyni, núverandi forsætisráðherra. Hann lauk BS-námi frá Háskóla Íslands árið 2005 en samkvæmt ferilskrá hans var hann í hlutastarfi sem þáttastjórnandi og fréttamaður hjá RUV á árunum 2000-2007 (sjá hér). 

Af þeim ráðherrum sem hér eru til samanburður er Steingrímur J. Sigfússon með langstysta starfsferilinn áður en hann var kjörinn inn á þing fyrir rúmum þrjátíu árum. Þegar hann tók sæti á Alþingi vorið 1983 hafði hann verið íþróttafréttamaður hjá sjónvarpi í eitt ár. Önnur starfsreynsla er frá námsárum hans en þá vann við vörubílaakstur (sjá hér).

Í þeim ráðherrahópi, sem sat tímabundið á ráðherrastóli á síðasta kjörtímabili, eru tveir sem hafa starfsreynslu innan úr fjölmiðlum. Samkvæmt starfsferilskrá Álfheiðar Ingadóttur var hún þingfréttamaður á Þjóðviljanum í tíu ár og fréttastjóri þar um tíma. Auk þess segir þar að hún hafi verið blaðamaður í lausamennsku á árunum 1991 til 1996. Á starfsferilskrá Gylfa Magnússonar kemur fram að hann hafi verið blaðamaður á Morgunblaðinu sumurin 1986 til 1990.

Það hlýtur að teljast líklegt að reynsla af fréttamennsku og ritstjórn skili þokkalegri þekkingu og væntanlega einhverri reynslu af samfélagsmálum og séu þar af leiðandi haldgóð reynsla hverjum þeim sem hefur hug á að gefa sig að pólitík. Hins vegar er hæpið að reynsla af fjölmiðlun skapi þann þekkingar- og reynslugrunn sem ráðherraembætti yfir sértækum málaflokkum, sem varða allt samfélagið, gera kröfu til.

Reynsla af framkvæmdastjórnun

Áður en botninn verður sleginn í þessa umfjöllun er vel við hæfi að draga þá fram sem hafa gegnt framkvæmdastjórastöðum á starfsferli sínum. Það er vel við hæfi fyrir þá ástæðu að því heyrist stundum fleygt að við val á ráðherraefnum sé rétt að horfa eftir því sama og við val á góðum framkvæmdastjórum. Það má vel vera að það sé eitthvað til í staðhæfingum af þessu tagi en þá ber að hafa það í huga að fyrirtæki eru mjög mismunandi að stærð og umsvifum auk þess sem hlutverk þeirra eru afar mismunandi.

Ráðherra er vissulega trúað fyrir því að annast stjórnsýslu yfir tilteknum málaflokkum en það hlýtur að gefa auga leið að þó hluti þess samfélagsrekstrar sem heyrir t.d. undir Mennta- og Heilbrigðisráðuneyti snúist um peningalega afkomu málefnasviðanna sem heyra undir viðkomandi ráðuneyti þá ættu meginsvið beggja að snúast um fólk og að tryggja það að þær stofnanir samfélagsins, sem heyra undir það, virki á þann hátt sem þeim er ætlað.

Skatttekjum ríkissjóðs er ekki síst ætlað það hlutverk að tryggja viðhald og aðgengi að menntun og heilbrigðisþjónustu. Hlutverk þessara ráðuneyta gera því kröfur til uppfyllingu annars konar markmiða en framkvæmdastjóra t.d. Hagkaupa eða Vátryggingafélags Íslands er ætlað að vinna að.

Þrír þeirra ráðherra sem heyra til þeim samanburði sem hér fer fram hafa verið framkvæmdastjórar. Þetta eru: Eygló Harðardóttir, núverandi félags- og húsnæðisráðherra, Gunnar Bragi Sveinsson, núverandi utanríkisráðherra og Katrín Júlíusdóttir fyrrverandi fjármála- og efnahagsráðherra.

Eygló Harðardóttir hóf starfsferil sinn sem framkvæmdastjóri fiskeldisfyrirtækisins Þorsks á þurru landi ehf sem átti aðsetur í Vestmannaeyjum (sjá hér). Samkvæmt fyrirtækjaskrá skilaði fyrirtækið inn virðisaukaskattsnúmeri sínu árið 2012 (sjá hér) en Eygló er þó enn skráð sem 50% hluthafi þess (sjá hér).

Fyrirtækið, Þorskur á þurru landi ehf, virðist aldrei hafa komist í fulla starfsemi því á sama tíma og Eygló er skráð framkvæmdastjóri þess starfaði hún fyrst sem skrifstofustjóri Hlíðardals ehf, þá sem viðskiptastjóri hjá Tok hjá Ax hugbúnaðarhúsi, í tvö ár sem framkvæmdastjóri Nínukots ehf (sjá hér) og síðast sem verkefnastjóri hjá Atvinnuþróunarfélagi Suðurlands. Nínukot ehf er ferðaskrifstofa sem sérhæfir sig í að útvega viðskiptavinum sínum „vinnu út um víða veröld“ (sjá hér)

Gunnar Bragi Sveinsson var framkvæmdastjóri Ábæjar á Sauðárkróki í fjögur ár áður en hann var kosinn inn á þing. Fyrirtækinu var lokað árið 2006 (sjá hér) en N1 tók við rekstrinum. Katrín Júlíusdóttir var framkvæmdastjóri stúdentaráðs Háskóla Íslands í eitt ár en árið eftir varð hún framkvæmdastjóri G. Einarssonar & co ehf. sem flutti inn barnafatnað (sjá hér). Hún hafði verið innkaupastjóri þess meðfram námi frá stofnun. Fyrirtækið var tekið af skrá árið 2001 (sjá hér).

Álfheiður Ingadóttir, sem tók við embætti Ögmundar Jónassonar haustið 2009 og gegndi því til haustsins 2010, var framkvæmdastjóri laxeldisstöðvarinnar Hafeldis í Straumsvík í tvö ár. Álfheiður á síst gæfuríkari framkvæmdastjóraferil að baki en þær Eygló og Katrín þar sem fyrirtækið sem hún stýrði var lýst gjaldþrota árið 1990 (sjá hér)

Niðurlag

Miðað við þann samanburði sem hér hefur farið fram þykir starfsferilskrá Ögmundar Jónassonar frambærilegust þar sem það má gera ráð fyrir að tíu ára reynsla hans sem fréttamaður hjá RUV og viðlíka langur ferill sem formaður BSRB hafi skilað honum reynslu og innsýn í mörg þeirra samfélagsmála sem honum var trúað fyrir í Innanríkisráðuneytinu.

Það má líka gera ráð fyrir því að Sigurður Ingi eigi ágætlega heima yfir landbúnaðarmálunum miðað við starfsreynslu. Hins vegar er vafasamara að hann búi yfir nægilegri þekkingu í sjávarútvegs-, auðlinda- og umhverfismálum til að fara með ráðuneyti þessara málaflokka samhliða málefnum landbúnaðarins. Fleiri mætti eflaust telja, ef vel væri að gáð, þó þeirra sé ekki getið hér fyrir það að þeir koma meira við sögu í næstu þremur færslum.

Að lokum er rétt að undirstrika það að hér hefur eingöngu verið horft til starfsreynslu af almennum vinnumarkaði en ekkert fjallað um sambærilega reynslu af pólitískum starfssviðum. Margir þeirra sem eiga ráðherrasæti í núverandi ríkisstjórn og þó nokkrir þeirra sem létu af embættum vorið 2013 eiga starfsferil af vettvangi sveitastjórnarmála.

Af þeim sem eru ráðherrar í núverandi ríkisstjórn er það líka áberandi hve margir hafa gegnt ýmis konar trúnaðarstörfum á vegum fyrri ríkisstjórna ýmist sem aðstoðarmenn ráðherra eða sem starfsmenn pólitískt skipaðra nefnda. Starfsreynsla af þessu tagi verður dregin fram í næstu færslu. Í framhaldi hennar verður reynsla af trúnaðarstörfum innan stjórnmálaflokkanna talin og síðast þingreynsla.

Að þessu loknu verður svo loks dregin sama einhverjar niðurstöður og settar fram ýmsar vangaveltur sem urðu kveikjan að því að lagt var af stað með þann samanburð sem þetta blogg hefur verið undirlagt af undanfarna mánuði.

Aðrar færslur í þessum sama flokki:
Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun
Ráðherrasamanburður: Menntun

Heimildir um skipun ráðuneyta:
Ráðuneyti 1917-2013

Ferilskrá ráðherra núverandi og fyrrverandi ríkisstjórnar:
Menntunar- og hæfniskröfur til ráðherraembætta

Ráðherrasamanburður: Menntun

Þeir sem hafa verið úti á hinum almenna vinnumarkaði þekkja það væntanlega að einn af grunnþáttunum sem ráða úrslitum um það hvort viðkomandi telst hæfur til starfans sem um ræðir er að umsækjandi hafi aflað sér viðeigandi menntunar og starfsreynslu. Þetta á við hvort sem talað er um störf í einkageiranum eða hjá hinu opinbera.

Þegar það er svo sett í samhengi að lög og reglugerðir um menntun ýmissa starfsstétta eru á hendi ráðuneytanna, sem gefa auk þess út starfsleyfi að uppfylltum tilsettum skilyrðum, þá er ekki óeðlilegt að álykta sem svo að kröfurnar sem eru gerðar til menntunar og starfsreynslu þeirra sem eru skipaðir til æðstu embætta við stjórn landsins skuli vera áþekkar öðrum starfshópum eða a.m.k. ekki minni.

Væntanlega er útilokað að setja fram einhlítar kröfur til menntunar- og starfsreynslu þeirra sem kunna að bjóða sig fram til þingmennsku. Þó er ekki óeðlilegt að gera einhverjar slíkar kröfur til þeirra sem raðast í efstu sæti hvers framboðslista en það er e.t.v. eðlilegast að hver stjórnmálaflokkur marki sér sína stefnu og starfsreglur hvað þetta varðar og hafi þær að sjálfsögðu opinberar og aðgengilegar. Öðru máli ætti þó að gegna um þá sem skipast til æðstu embætta innan ráðuneytanna sem fara með sameiginleg hagsmunamál alls samfélagsins.

Þar hlýtur að teljast eðlilegt að sá sem er skipaður ráðherra sé fremstur meðal jafningja innan viðkomandi  ráðuneytis hvað varðar þekkingu og reynslu af viðkomandi málaflokki. Mikill misbrestur hefur verið á þessu frá upphafi ráðherraskipunar á Íslandi og ekki ólíklegt að sá misbrestur hafi komið við hagsmuni allra hvort sem horft er til atvinnulífs, efnahagskerfisins eða annarra lífskjara einstaklinganna sem samfélagið byggja.
Hér verður litið á menntun núverandi ráðherra og þeirra sem gegndu sambærilegum embættum undir lok síðasta kjörtímabils. Til að stytta þennan samanburð eitthvað verða ekki öll próf, skólar og ártöl talin heldur reynt að draga fram á hvaða sviði menntun hvers og eins liggur og hvaða prófgráðu viðkomandi hefur aflað sér í faginu sem hann hefur lagt stund á. Hér verða því fjölbrautar- og menntaskólar almennt ekki taldir heldur sú menntun sem viðkomandi hefur bætt við sig að framhalsskólanámi loknu.

Námskeið verða þó almennt ekki talin frekar en styttra nám sem ekki hefur verið lokið við. Þetta er þó talið ef námið er á því sviði að það auki við þekkingu á því sviði sem heyrir til því ráðuneyti sem viðkomandi var trúað fyrir á síðasta kjörtímabili eða í upphafi núverandi kjörtímabils. Þar sem lokapróf eru talin fylgir aldur viðkomandi, þegar hann lauk tilteknu prófi, innan sviga.

Þeir sem vilja fá gleggri yfirsýn yfir menntunarferil núverandi og fyrrverandi ráðherra er bent á að hægt er að komast inn á feril hvers ráðherra inni á alþingisvefnum með krækju sem er undir nafni hvers þeirra í töflunum hér að neðan. Þessi atriði er líka að finna í því heildaryfirliti sem var sett fram í síðustu færslu.

Ráherrar síðustu stjórnar	yfirlit yfir nám og helstu prófgráður
Jóhanna Sigurðardóttir,  forsætisráðherra	Verslunarpróf (18 ára)
Katrín Júlíusdóttir,  fjármála- og efnahagsráðherra	Stúdent MK (20 ára) Nám í mannfræði við HÍ (1995-1999)
Guðbjartur Hannesson,  velferðarráðherra	Kennsluréttindi KÍ (21s árs) Viðbótarkennararéttindi í Danmörku (28 ára) Framhaldsnám í skólastjórn við KHÍ (1992-1995) Meistarapróf frá Institute of Education, University of London (55 ára)
Katrín Jakobsdóttir,  mennta- og menningarmála-  ráðherra	BA-próf í íslensku (23 ára) Meistarapróf í íslenskum bókmenntum (28 ára)
Steingrímur J. Sigfússon,  atvinnuvega- og nýsköpunar-  ráðherra	B.Sc.-próf í jarðfræði HÍ (26 ára) Kennsluréttindi HÍ (27 ára)
Svandís Svavarsdóttir,  umhverfis- og auðlindaráðherra	BA-próf í almennum málvísindum og íslensku HÍ (25 ára) Stundaði framhaldsnám í íslenskri málfræði við HÍ (1989-1993)
Össur Skarphéðinsson,  utanríkisráðherra	BS-próf í líffræði HÍ (20 ára) Doktorspróf í lífeðlisfræði frá Háskólanum í East Anglia (30 ára)
Ögmundur Jónasson,  innanríkisráðherra	MA-próf í sagnfræði og stjórnmálafræði frá Edinborgarháskóla (26 ára)

Það sem vekur e.t.v. mesta athygli þegar kastljósinu er beint að menntun þeirra sem voru ráðherrar í síðustu ríkisstjórn er að enginn, að Ögmundi Jónassyni undaskildum, er með menntun sem tengist beinlínis meginviðfangsefni alþingismanna; þ.e. stjórnmálum og/eða lögum. Enginn er heldur með menntun í þeim málaflokkum sem heyra til þeim ráðuneytum sem voru í þeirra forsjá. Ekkert þeirra er heldur með menntun í viðskiptagreinum eða hagfræði ef verslunarpróf Jóhönnu Sigurðardóttur er undanskilið.

Þar sem aðeins er um tveggja ára nám að ræða er þó hæpið að gera ráð fyrir að þar hafi verið lagður sá grunnur að þekkingu á efnahagsmálum sem má ætla að þeir sem knúðu fram nýjar kosningar vorið 2009 hafi verið að kalla eftir. Rétt er að geta þess að Gylfi Magnússon var skipaður viðskiptaráðherra í þeirri ríkisstjórn, sem tók við völdum eftir alþingiskosningarnar vorið 2009, og síðar efnahags- og viðskiptaráðherra. 

Gylfi er með doktorspróf í hagfræði en hann hefur hins vegar aðallega starfað við kennslu frá því að hann útskrifaðist þannig að það er eðlilegt að gera ráð fyrir að hann hafi haft litla reynslu af efnahagsmálum, út fyrir það að fjalla um þau fræðilega, þegar hann var skipaður. Gylfi fékk lausn frá ráðherraembætti haustið 2010 en Árni Páll Árnason tók við embætti hans og gegndi því fram til ársloka 2011 (sjá hér).

Árni Páll er með lögfræðimenntun frá HÍ, sem hann lauk 25 ára gamall, auk þess sem hann hefur stundað nám í Evrópurétti úti í Belgíu og á sumarnámskeiði í Flórens. Þess má geta að Árni Páll var ráðgjafi Jóns Baldvins Hannibalssonar í Evrópumálum þegar sá síðarnefndi fékk lagafrumvarpið um aðild Íslands að EES-samningnum samþykkt í upphafi árs 1993 (sjá hér).

Ráðherrar núverandi stjórnar	yfirlit yfir nám og helstu prófgráður
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson,  forsætisráðherra	BS-próf í viðskipta- og hagfræði HÍ (30 ára) Nám í stjórnmálafræði við Kaupmanna-hafnar- og Oxford-háskóla (ekkert kemur fram um það hvenær eða á hve löngum tíma)
Bjarni Benediktsson,  fjármála- og efnahagsráðherra	Lögfræðipróf HÍ (25 ára) Meistarapróf (Master of Laws) frá University of Miami School of Law (27 ára) Hdl. (héraðsdómslögmaður) (28 ára) Löggiltur verðbréfamiðlari (28 ára)
Kristján Þór Júlíusson,  heilbrigðisráðherra	Skipstjórnarréttindi Stýrimannaskólinn í Reykjavík (21s árs) Kennsluréttindi HÍ (27 ára)
Illugi Gunnarsson,  mennta- og menningarmála-  ráðherra	BS-próf í hagfræði HÍ (28 ára) Meistaragráða frá London Business School (33 ára)
Ragnheiður Elín Árnadóttir,  iðnaðar- og viðskiptaráðherra	BA-próf í stjórnmálafræði HÍ (24 ára) Meistarapróf í alþjóðasamskiptum frá Georgetown University (27 ára)
Eygló Harðardóttir,  félags- og húsnæðisráðherra	BA-próf í listasögu frá Stokkhólmsháskóla (28 ára) Framhaldsnám í viðskiptafræði við HÍ (frá 2007)
Sigurður Ingi Jóhannsson,  sjávarútvegs- og landbúnaðar-  ráðherra  umhverfis- og auðlindaráðherra	Embættispróf í dýralækningum frá Konunglega dýralækna- og landbúnaðar-háskólanum í Kaupmannahöfn (án árs) Almennt dýralæknaleyfi í Danmörku (27 ára) og á Íslandi (28 ára)
Gunnar Bragi Sveinsson,  utanríkisráðherra	Stúdent frá FNV (21s árs) Nám í atvinnulífsfélagsfræði við HÍ (enginn tími gefinn upp)
Hanna Birna Kristjánsdóttir,  innanríkisráðherra	BA-próf í stjórnmálafræði HÍ (25 ára) Meistarapróf í alþjóðlegum og evrópskum stjórnmálum frá Edinborgarháskóla (27 ára)

Í núverandi ríkisstjórn eru lögfræðingur, hagfræðingur og stjórnmálafræðingur auk eins alþjóðasamskiptafræðings. Það vekur þó ekkert síður athygli hér að ekkert beint samband virðist vera á milli menntunar viðkomandi ráðherra og þeirra málaflokka sem heyra undir það  ráðuneyti sem hann var skipaður yfir fyrir bráðum ári síðan.

Ef eingöngu er tekið tillit til þeirra þátta sem hafa verið dregnir fram hér varðandi menntun þá mætti draga þá ályktun að Illugi Gunnarsson hefði átt best heima í Fjármála- og efnahagsráðuneytinu eða Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytinu, Hanna Birna Kristjánsdóttir eða Ragnheiður Elín Árnadóttir yfir Utanríkisráðuneytinu og Bjarni Benediktsson yfir Innanríkisráðuneytinu.

Þegar mið er tekið af núverandi ráðuneytisskipan er helst hægt að draga þá ályktun að sú sérfræðiþekking sem Sigurður Ingi Jóhannsson, þó hún sé á mjög afmörkuðu sviði, hefur aflað sér komi honum að notum í einum þeirra málaflokka sem hann situr yrir; þ.e: málefnum landbúnaðarins.

Samdráttur

Menntun er alls ekki það eina sem skapar grunn að góðri þekkingu því þar kemur reynsla ekki síður að góðu haldi auk þess sem persónulegir þættir skipta oft gríðarlegu máli en eðli málsins samkvæmt er oftast erfiðast að setja fingurinn á þann þátt. Þess verður þó freistað að horfa eitthvað til þeirra í niðurstöðum sem verða settar fram þegar sá nákvæmi samanburður sem er hafinn hér verður afstaðinn.

Menntun, og þá einkum sú sem fer fram í háskólum, hefur hingað til verið ætlað það markvissa hlutverk að þjálfa fagleg vinnubrögð bæði til verklegra framkvæmda og munnlegrar og ritaðrar framsetningar. Þar af leiðandi er forvitnilegt að draga örlítið skýrar fram það sem liggur í þessum samanburði á menntun þeirra sem gegndu ráðherraembættum í síðustu ríkisstjórn og þeirra sem gera það nú.

Í töflunni hér að neðan er gerð tilraun til þess með því að hver ráðherra er talinn aðeins einu sinni. Miðað er við efstu prófgráðu hvers og eins en til að gera samanburðinn aðgengilegri er það sem á við um núverandi ríkisstjórn haft blátt en það sem á við um þá fyrrverandi rautt.

Prófgráður	versl.pr.	stúdent	BA/BS	rétt.pr.	master	doktor
Framsóknarflokkur		1	2	1
Sjálfstæðisflokkur				1	4
Samfylkingin	1	1			1	1
Vinstri grænir			1	1	2
Fjöldi	0/1	1/1	2/1	2/1	4/3	0/1

Jóhanna Sigurðardóttir, fyrrverandi forsætisráðherra, er sá ráðherra sem á stystu skólagönguna að baki eða ekki nema tvö ár í framhaldsskóla. Gunnar Bragi Sveinsson, núverandi utanríkisráðherra, og Katrín Júlíusdóttir, fyrrverandi efnahags- og viðskiptaráðherra, hafa ekki lokið öðru framhaldsnámi en stúdentsprófi.

Samkvæmt ferilskrá Gunnars Braga hefur hann stundað nám í atvinnufélagsfræði við Háskóla Íslands en það kemur ekki fram á hvaða tímabili (sjá hér). Katrín Júlíusdóttir sat nám í mannfræði í fjögur ár sem hún hefur ekki lokið. Það má taka það fram að á sama tíma var hún komin á fullt í stjórnmálastarf með Alþýðubandalaginu auk þess sem hún var í stúdentapólitíkinni og í starfi sem innkaupastjóri (sjá hér)

Össur Skarphéðinsson, fyrrverandi utanríkisráðherra, er sá sem er með mestu menntunina af þeim sem hér eru bornir saman en hann er doktor í lífeðlisfræði eldisfiska. Það er rétt að taka það fram að samkvæmt ferilskrá hans er ekki að sjá að hann hafi nýtt þessa menntun úti á atvinnumarkaðinum (sjá hér) og reyndar enn hæpnara að átta sig á beinum notum sérfræðiþekkingar hans til þess embættis sem hann var skipaður til.

Steingrímur J. Sigfússon, fyrrverandi atvinnu- og nýsköpunarráðherra, og Kristján Þór Júlíusson, núverandi heilbrigðisráðherra, eru báðir með kennsluréttindi til framhaldsskólakennslu. Steingrímur til kennslu í jarðfræði og Kristján Þór til kennslu á vélstjórnar- og/eða skipstjórnarbrautum. Það má líka koma fram hér að auk þeirra tveggja er Kristján L. Möller, sem er meðal þeirra sem voru skipaðir til ráðherraembætta vorið 2009 en voru leystir frá störfum áður en kjörtímabilið var úti, með kennararéttindi frá Íþróttakennaraskólanum á Laugarvatni (sjá hér)

Það var vikið að því hér á undan að það má gera ráð fyrir að sú menntun sem Sigurður Ingi Jóhannsson, núverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra og umhverfis- og auðlindaráðherra, er með að baki reynist honum einhver grundvöllur til að setja sig inn í málefni bænda þar sem hann er með réttindapróf í dýralækningum.

Réttindanna aflaði Sigurður Ingi sér með námi úti í Danmörku en í framhaldinu fékk hann starfsleyfi til að stunda dýralækningar bæði þar og hér á landi. Það má taka það fram að hann starfaði sem dýralæknir í 18 ár áður en hann settist inn á þing en nánar verður fjallað um starfsreynslu í næstu færslu. Áður en botninn verður sleginn í þessa verður fjallað aðeins nánar um menntun þeirra sem eru með meistaragráðu af einhverju tagi en tæpur helmingur þeirra sem hér eru til samanburðar er með slíka gráðu.

Eins og kom fram hér að framan þá er Ögmundur Jónasson, fyrrverandi innanríkisráðherra, eini ráðherrann í síðustu ríkisstjórn sem er með menntun af því tagi sem sumir vilja meina að sé hverjum þeim nauðsynleg sem hefur í hyggju að byggja sjálfum sér stjórnmálaferil. Ögmundur er með MA-próf í sagn- og stjórnmálafræði frá Edinborgarháskóla.

Guðbjartur Hannesson sem aflaði sér réttinda til að kenna í grunnskóla 21s árs, auk viðbótarkennararéttinda í Danmörku sex árum síðar, bætti við sig framhaldsnámi í skólastjórnun og svo meistaraprófi frá kennaradeild Lundúnaháskóla fyrir níu árum, þá 55 ára að aldri. Katrín Jakobsdóttir útskrifaðist úr sínu meistaranámi ári á undan Guðbjarti en hún var 28 ára þegar hún útskrifaðist frá Háskóla Íslands með MA-gráðu í íslenskum bókmenntum.

Af þeim átta ráðherrum sem voru leystir undan embætti fyrir um ári síðan voru alls fjórir með framhaldsháskólamenntun: Þrír með meistaragráðu og einn með doktorspróf. Í núverandi ríkisstjórn eru fjórir af níu sem hafa útskrifast úr meistaranámi.

Samkvæmt ferilskrá Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar, núverandi forsætisráðherra, hefur hann skráð sig í slíkt nám bæði við Kaupmannahafnar- og Oxford-háskóla. Það kemur hins vegar ekkert fram um það hvenær hann var skráður í þetta nám og ólíklegt að hann hafi lokið því þar sem námslok eru ekki tekin fram. 

Þau fjögur sem eru talin á myndinni hér að ofan leituðu öll út fyrir landsteinana í framhaldshaldsháskólanám eftir útskrif með fyrstu háskólagráðu frá Háskóla Íslands. Bjarni Benediktsson, núverandi fjármálaráðherra, og Ragnheiður Elín Árnadóttur, núverandi iðnaðar- og viðskiptaráðherra, sóttu sitt meistaranám til Bandaríkjanna. Bjarni útskrifaðist með LL.M-gráðu frá lagadeild Háskólans í Miami en Ragnheiður Elín með MSc-gráðu í alþjóðasamskiptum frá Háskólanum í Georgetown.

Illugi Gunnarsson, núverandi mennta- og menningamálaráðherra útskrifaðist með MBA-próf frá London Business School og Hanna Birna Kristjánsdóttir, núverandi innanríkisráðherra, útskrifaðist með MSc-gráðu frá Edinborgarháskóla sem er sami háskóli og forveri hennar í Innanríkisráðuneytinu, Ögmundur Jónasson, hafði útskrifast frá tæpum tveimur áratugum á undan henni. 

Menntun er álitinn góður grunnur undir mörg störf úti á almennum vinnumarkaði en þar er líka gjarnan gerð krafa um reynslu í viðkomandi starfi. Það er líklegra að þó það megi gera ráð fyrir að háskólamenntun hafi lagt faglegri nálgun og framsetningu mikilsverðan grunn þá skapi starfsreynsla af viðkomandi málaflokkum síst mikilvægari þekkingargrunn þeim sem eru skipaðir yfir eða sækjast eftir að fara með þau hagsmunamál samfélagsins sem eru á hendi ráðuneytanna.

Í næstu færslu verður starfsreynsla þeirra, sem hafa verið bornir saman hér, af almennum launamarkaði dregin saman en þó nokkrir hafa líka reynslu af sveitarstjórnarmálum og öðrum pólitískum trúnaðarstörfum á vegum eldri ríkisstjórna. Um slíka reynslu verður fjallað í sérstakri færslu, þá trúnaðarstörf á vegum stjórnmálaflokkanna og síðast þingreynslu.

Aðrar færslur í þessum sama flokki:
Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun

Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun

Eins og heiti þessa bloggs ber með sér verður framhald af þessu. Niðurstaðan varð sem sagt sú að draga sama helstu þætti þess samanburðar á ferilskrám ráðherranna í núverandi og fyrrverandi ríkisstjórn, sem fram hefur farið á þessu bloggi, saman í nokkrum bloggum. Í framhaldinu verða svo væntanlega tvær færslur með niðurstöðum og væntanlega einhverjum frekari vangaveltum

Þeir þættir sem verður horft til í næstu bloggum er aldur við skipun í embættið, menntun, starfs- og þingreynsla ásamt reynslu af annarri stjórnmálaþátttöku og svo stöðu innan þess stjórnmálaflokks sem viðkomandi starfar fyrir. Í þessu bloggi verður dregið saman á hvaða aldri einstaklingarnir voru við skipun til ráðherraembættis í síðustu - og núverandi ríkisstjórn.

Ráðherrarnir sem sitja í núverandi ríkisstjórn og þeir sem sátu í þeirri síðustu hafa verið skoðaðir hér að undanförnu í þeim tilgangi að varpa ljósi á það hvaða aðferðir hafa orðið ofan á við skipun ráðherra í íslenskum stjórnmálum. Undanfara þeirrar samantektar sem hófst með síðustu færslu er að að finna í eftirtöldum færslum:  Forsætisráðuneytið, Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Heilbrigðisráðuneytið, Mennta- og menningamálaráðuneytið, Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið, Félags- og húsnæðisráðuneytið, Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, Umhverfis- og auðlindaráðuneytið, Utanríkisráðuneytið og Innanríkisráðuneytið.

Á undan færslunum um Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, Utanríkisráðuneytið og Innanríkisráðuneytið voru settar sérstakar færslur sem má kalla aðdraganda þar sem gjarnan var litið til þess hverjir voru fyrstir til að gegna ráðherraembættum ráðuneytanna og hverjir hafa setið lengst yfir þeim auk þess sem einhver þeirra embættisverka sem tilheyra fortíðinni en hafa haft afgerandi áhrif á núverandi samfélagsstöðu voru dregin fram. Af þessum ástæðum er hætt við að sá samanburður sem verður dregin saman til niðurstaðna hér hafi átt það til að drukkna í öðru efni.

Það er ekki síst þess vegna sem sú ákvörðun var tekin að að draga saman ferilskrá allra, ráðherra í núverandi ríkisstjórn og þeirri síðustu, saman í síðustu færslu en rýna vandlegar í einstök atriði í öðrum afmarkaðri færslum til að auðvelda yfirsýnina. Í framhaldinu er ætlunin að fjalla um það sem sú átta mánaða vinna sem liggur nú þegar að baki hefur skilað af niðurstöðum um þá hefð sem hefur orðið ofan á við skipun í ráðherraembætti.

Þar verður líka gerð tilraun til að setja saman einhverja niðurstöðu um það hvaðan núverandi aðferð er upprunnin ásamt því að vekja athygli á afleiðingunum sem hún hefur haft á núverandi samfélagsaðstæður. Tilgangur alls þessa er sá að freista þess að fá lesendur til að „velta því fyrir sér hvort ekki megi gera betur með annarri aðferð“ (sjá hér). 

Skipunaraldur

Eins og hefur komið rækilega fram hér í undanfara þá voru ráðherraskiptin í síðustu ríkisstjórn afar tíð. Eins og kemur fram hér voru ástæðurnar nokkrar en hafa verður í huga að samkvæmt samstarfsyfirlýsingu síðustu ríkisstjórnar þá var eitt af verkefnum hennar að fækka ráðuneytunum til að ná fram sparnaði í ríkisrekstrinum. Það hefur ekki verið sýnt fram á það enn þá að sparnaðarmarkmiðið hafi náðst en ráðuneytunum var fækkað úr tólf í átta og ráðherrunum þar með. Þessi árangur var reyndar einu ráðherraembætti betur en stjórnarsáttmáli síðustu ríkisstjórnar kvað á um.

Í þeim samanburði sem hefur farið fram hér á undan og verður byrjað að draga saman hér er fyrst og fremst horft til þeirra átta sem gegndu ráðherraembættum við lok síðasta kjörtímabils og þeir bornir saman við ráðherra núverandi ríkisstjórnar. Á myndinni hér að neðan eru þeir taldir sem sátu í ráðherrastólum í lok síðasta kjörtímabils.

Í meðfylgjandi töflu er svo yfirlit yfir það á hvaða aldri ofantalin voru þegar þau voru skipuð til ráðherraembættis í tíð síðustu ríkisstjórnar:

Ráðherrar Samfylkingar og Vinstri grænna	Aldur við skipun
Jóhanna Sigurðardóttir	67 ára
Katrín Júlíusdóttir	35 ára
Guðbjartur Hannesson	60 ára
Katrín Jakobsdóttir	33 ára
Steingrímur J. Sigfússon	54 ára
Svandís Svavarsdóttir	45 ára
Össur Skarphéðinsson	56 ára
Ögmundur Jónasson	61 árs
Meðalaldur við skipun	51 árs

Af þeim sem sátu enn á ráðherrastólum við lok síðasta kjörtímabils höfðu þrjú gengt öðrum ráðherraembættum fyrr á þingferli sínum. Þetta eru þau Jóhanna Sigurðardóttir, Steingrímur J. Sigfússon og Össur Skarphéðinsson.

Jóhanna Sigurðardóttir hafði verið ráðherra tvisvar sinnum áður. Hún var félagsmálaráðherra á árunum 1987-1994 (sjá hér) og 2007-2008 og síðast félags- og tryggingamálaráðherra frá 2008 til 2009 (sjá hér). Jóhanna var því 45 ára þegar hún var skipuð til ráðherraembættis í fyrsta skipti og hafði verði ráðherra í tæp níu ár þegar hún tók við Forsætisráðuneytinu árið 2009.

Steingrímur J. Sigfússon var áður landbúnaðar- og samgönguráðherra á árunum 1988-1991 (sjá hér). Hann var því aðeins 26 ára þegar hann var skipaður ráðherra í fyrsta skipti. Embættinu hélt hann í þrjú ár. Þennan tíma sátu hann og Jóhanna saman í ríkisráði sitt í hvorum flokki ásamt Framsóknarflokknum undir forsæti Steingríms Hermannssonar.

Össur Skarphéðinsson hafði setið á ráðherrastóli tvisvar sinnum áður en hann varð utanríkisráðherra í ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur. Hann var umhverfisráðherra á árunum 1993-1995 (sjá hér) og iðnaðarráðherra frá 2007 til 2009 (sjá hér). Auk þess var hann samstarfsráðherra Norðurlanda á árunum 2007-2008. Þennan tíma sátu þau Jóhanna saman í ríkisstjórn fyrir sama flokkinn.

Fyrst í ríkisstjórnarsamstarfi Alþýðuflokks og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Davíðs Oddssonar en síðar í samstarfi Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks undir forsæti Geirs H. Haarde. Össur var fertugur þegar hann varð ráðherra í fyrsta skipti (sjá hér).

Enginn þeirra sem gegnir ráðherraembætti nú hefur verið ráðherra áður en núverandi ríkisstjórn er þannig skipuð:

Hér að neðan má sjá á hvaða aldri þessi voru við skipun til ráðherraembætta í upphafi yfirstandandi kjörtímabils.

Ráðherrar Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks	Aldur við skipun
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson	38 ára
Bjarni Benediktsson	43 ára
Kristján Þór Júlíusson	55 ára
Illugi Gunnarsson	45 ára
Ragnheiður Elín Árnadóttir	45 ára
Eygló Harðardóttir	40 ára
Sigurður Ingi Jóhannsson	51 árs
Gunnar Bragi Sveinsson	44 ára
Hanna Birna Kristjánsdóttir	46 árs
Meðalaldur við skipun	45 ára

Það munar sex árum á meðalaldri skipaðra ráðherra í núverandi ríkisstjórn og þeirra sem sátu á ráðherrastólum undir lok síðasta kjörtímabils. Það vekur þó athygli að þrátt fyrir að meðalaldur þeirra sem gegndu ráðherraembættum undir lok kjörtímabils síðustu ríkisstjórnar sé sex árum hærri en meðalaldur þeirra sem sitja nú þá er aðeins einn ráðherra sem er undir fertugu í núverandi ríkisstjórn en þeir voru tveir í fyrrverandi ríkisstjórn. Þrír þeirra sem gegndu embættum ráðherra við lok síðasta kjörtímabils voru hins vegar sextugir eða eldri en enginn þeirra sem situr á ráðherrastóli nú hefur náð þeim aldri.

Aldursdreifing þeirra sem voru skipaðir ráðherrar eftir síðustu alþingiskosningar er frá 38 ára til 55 ára. Sigmundur Davíð Gunnlaugsson var 38 ára þegar hann tók við Forsætisráðuneytinu síðastliðið vor en Kristján Þór Júlíusson 55 ára þegar hann tók við Heilbrigðisráðuneytinu.

Sambærileg aldursdreifing þeirra ráðherra sem létu af störfum, þegar núverandi ríkisstjórn tók við, var frá 33 ára til 67 ára. Jóhanna Sigurðardóttir var elst þeirra ráðherra sem tóku við völdum vorið 2009 eða 67 ára en Katrín Jakobsdóttir yngst eða ekki nema 33 ára þegar hún tók við Mennta- og menningarmálaráðuneytinu við upphaf síðasta kjörtímabils.

Að lokum kann að vera forvitnilegt að skoða hvernig aldursdreifingin kemur nákvæmlega út á milli flokka með því að setja hana þannig upp:

Aldursdreifing eftir flokkum	30-40	40-50	50-60	60-70	Meðalaldur
Framsóknarflokkur	1	2	1		43 ára
Sjálfstæðisflokkur		4	1		47 ára
Samfylkingin	1		1	2	54 ára
Vinstri grænir	1	1	1	1	48 ára
	1/2	6/1	2/2	0/3	***

Til aðgreiningar þá er það sem á við um núverandi stjórnarflokka haft blátt en það sem á við um stjórnarflokka fyrrverandi ríkisstjórnar er haft rautt. Eins og kemur fram þá er meðalaldurinn við skipun í ráðherraembætti langhæstur hjá Samfylkingunni en lægstur hjá Framsóknarflokki. Meðalaldurinn er hins vegar mjög líkur hjá Sjálfstæðisflokki og Vinstri grænum þó aldursdreifingin hafi verið mun meiri hjá Vinstri grænum.

Það vekur væntanlega líka athygli að tveir þriðju þeirra sem eiga sæti á ráðherrastóli í núverandi ríkisstjórn eru á aldrinum fertugs til fimmtugs en aðeins einn ráðherra þeirrar ríkisstjórnar sem var leyst frá störfum síðastliðið vor var á þeim aldri þegar hann var skipaður. Hins vegar voru þrír sextugir eða eldri en tveir vel innan við fertugt.

Lífaldur segir væntanlega ekki mikið um það hvort viðkomandi einstaklingur sé í stakk búinn til að ráða við jafn umfangsmikið starf og æðsta valdastaða innan hvers ráðuneytis er. Þó er ekki útilokað að gera ráð fyrir því að þeir sem gefa kost á sér eða koma til álita við skipun í slíkar stöðu hafi aflað sér meiri og fjölbreyttari þekkingar og reynslu í einhverju hlutfalli við hækkandi lífaldur.

Þessir þættir verða dregnir fram í næstu bloggum en í þeirri sem fer út í kjölfar þessarar færslu verður meginefnið menntun þess hóps sem er talinn hér að framan, þá starfsreynsla af almennum launamarkaði, því næst starfsreynsla af sveitarstjórnarsviðinu og í framhaldinu önnur stjórnmálareynsla en síðast þingreynsla.

Menntunar- og hæfniskröfur til ráðherraembætta

Frá því í ágúst á síðasta ári hefur þetta blogg verið helgað skrifum sem var ætlað að draga það fram hvaða hefðir og/eða aðferðir hafa orðið ofan á hjá öllum stjórnmálaflokkum á Íslandi við skipun til ráðherraembætta. Þar sem þetta er langur tími og skrifin í kringum samanburðinn á ferilskrám núverandi og fyrrverandi ráðherra hefur oft og tíðum orðið töluvert umfangsmeiri en upphaflega var áætlað fer væntanlega vel á því að draga aðalatriðin úr ferilskrám umræddra ráðherra saman á einn stað og auðvelda þannig yfirsýnina.

Áður en lengra er haldið er e.t.v. rétt að undirstrika það enn og aftur að tilgangurinn með þessum samanburði er alls ekki sá að gera lítið úr þeim einstaklingum sem gegna ráherraembættum á þessu kjörtímabili eða þeim sem sátu á ráðherrastólum á því síðasta. Ég komst hins vegar að þeirri niðurstöðu að til þess að sýna fram á það hvaða aðferðir hafa orðið ofan á við skipun ráðherra hér á landi væri rétt að styðjast við raunveruleg dæmi.

Í undanfara þeirra samantektar sem er framundan nú þá dró ég gjarnan fram hverjir höfðu verið fyrstir til að gegna viðkomandi ráðherraembættum og í sumum tilfellum hverjir hefðu gegnt þeim lengst. Tilgangurinn var ekki síst sá að benda á að núverandi aðferðir við ráðherraskipan byggir á sögulegri hefð í íslenskri pólitík sem rekur rætur sínar allt aftur til heimastjórnartímabilsins í upphafi síðustu aldar.

Hér á eftir eru ráðherrar núverandi ríkisstjórnar og þeirrar síðustu taldir í stafrófsröð. Til aðgreiningar eru myndir af ráðherrum núverandi ríkisstjórnar hafðar í lit en þeirra sem tilheyra síðustu ríkisstjórn í svart-hvítu. Það er rétt að taka það fram, varðandi það hverjir eru taldir með ráðherrum síðustu ríkisstjórnar, að þeir einir eru taldir sem sátu á ráðherrastólum við stjórnarskiptin síðastliðið vor.

Að öðru leyti vænti ég þess að samantektin hér að neðan skýri sig sjálf en vil þó taka fram að þó mest allt sé talið þá sleppti ég einhverjum þáttum sem koma fram í ferilskrám eftirtaldra á alþingisvefnum. Undir nöfnum allra er krækja í ferilskrá viðkomandi á vef Alþingis og síðan á þá umfjöllun sem hefur verið unnin hér að undanförnu um hvert ráðuneyti undir embættisheitum þeirra.

	Bjarni Benediktsson fæddur í Reykjavík 26. janúar 1970 þingmaður Suðvesturkjördæmis Sjálfstæðisflokkur formaður flokksins frá 2009 hefur setið inni á þingi frá 2003 fjármála- og efnahagsráðherra 2013-
aldur	44 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1989. Lögfræðipróf frá HÍ 1995. Nám í þýsku og lögfræði í Þýskalandi 1995-1996. LL.M.-gráða (Master of Laws) frá University of Miami School of Law í Bandaríkjunum 1997. Hdl. 1998. Löggiltur verðbréfamiðlari 1998.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í stjórn Hugins, félags ungra sjálfstæðismanna í Garðabæ, 1991-1993, formaður 1993. Í stjórn Heilsugæslu Garðabæjar 1998-2002. Í skipulagsnefnd Garðabæjar 2002-2010. Í stjórnarskrárnefnd 2005-2007. Íslandsdeild VES-þingsins 2003-2005 (formaður). Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 2005-2009. Íslandsdeild Norðurlandaráðs 2009-2012.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 11 ár á þingi. 10 ár áður en hann varð ráðherra.
viðkomandi þingnefndir	allsherjarnefnd 2003-2007 (formaður), fjárlaganefnd 2003-2007, iðnaðarnefnd 2003-2004 og 2007, sérnefnd um stjórnarskrármál 2004-2007 og 2009 (fyrri), heilbrigðis- og trygginganefnd 2004-2005, utanríkismálanefnd 2005-2013 (formaður 2007-2009), kjörbréfanefnd 2005-2009, efnahags- og skattanefnd 2007-2009.
önnur starfsreynsla	Fulltrúi hjá sýslumanninum í Keflavík 1995. Lögfræðingur hjá Eimskip 1997-1999. Lögmaður með eigin rekstur á Lex lögmannsstofu 1999-2003.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Eygló Harðardóttir fædd í í Reykjavík 12. desember 1972 þingmaður Suðvesturkjördæmis (Suðurkjördæmis 2008-2013) Framsóknarflokkur Í miðstjórn flokksins frá 2003 og ritari hans frá 2009 hefur setið inni á þingi frá 2008 (varaþingmaður febrúar og mars 2006) félags- og húsnæðisráðherra 2013-
aldur	41 árs
menntun	Stúdent frá Fjölbrautarskólanum í Breiðholti 1992. Fil.kand.-próf í listasögu frá Stokkhólmsháskóla 2000. Framhaldsnám í viðskiptafræði við HÍ síðan 2007.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í skólamálaráði Vestmannaeyja 2003-2004. Varamaður í félagsmálaráði Vestmannaeyja 2003-2005. Ritari í stjórn kjördæmissambands framsóknarfélaganna í Suðurkjördæmi 2003-2007. Gjaldkeri Framsóknarfélags Vestmannaeyja 2004-2010. Ritari í stjórn Landssambands framsóknarkvenna 2007-2009. Formaður verðtryggingarnefndar, sem kannar forsendur verðtryggingar á Íslandi, 2010-2011 Í samráðshóp um húsnæðisstefnu 2011. Skipuð samstarfsráðherra Norðurlanda 16. ágúst 2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 6 ár á þingi. 5 ár áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	heilbrigðisnefnd 2008-2009, iðnaðarnefnd 2008-2009, umhverfisnefnd 2008-2009, menntamálanefnd 2009-2011, viðskiptanefnd 2009-2011, þingmannanefnd til að fjalla um skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis 2009-2010, allsherjar- og menntamálanefnd 2011, velferðarnefnd 2011-2012, efnahags- viðskiptanefnd 2012-2013.
önnur starfsreynsla	Framkvæmdastjóri Þorsks á þurru landi ehf. 2001-2009. Skrifstofustjóri Hlíðardals ehf. 2003-2004. Viðskiptastjóri Tok hjá Ax hugbúnaðarhúsi hf. 2004-2006. Framkvæmdastjóri Nínukots ehf. 2006-2008. Verkefnastjóri hjá Atvinnuþróunarfélagi Suðurlands 2008.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Guðbjartur Hannesson fæddur á Akranesi 3. júní 1950 þingmaður Norðvesturkjördæmis Samfylkingin hefur setið inni á þingi frá 2007 félags- og tryggingamálaráðherra og heilbrigðisráðherra 2010 velferðarráðherra 2011-2013
aldur	63 ára
menntun	Kennarapróf KÍ 1971. Tómstundakennarapróf frá Seminariet for Fritidspædagoger, Vanløse, Danmörku 1978. Framhaldsnám í skólastjórn við KHÍ 1992-1995. Meistarapróf frá kennaraskóla Lundúnaháskóla (Institute of Education, University of London) 2005.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í bæjarstjórn Akraness 1986-1998. Í bæjarráði 1986-1998, formaður þess 1986-1989 og 1995-1997. Forseti bæjarstjórnar 1988-1989, 1994-1995 og 1997-1998. Fulltrúi skólastjóra í skólanefnd Akranesbæjar 1981-2007. Í æskulýðsnefnd Akranesbæjar 1982-1986. Fulltrúi á aðalfundi Samtaka sveitarfélaga á Vesturlandi 1986-1994. Í samstarfsnefnd um svæðisskipulag sunnan Skarðsheiðar 1990-1996. Í starfshópi um vinnu við mótun markmiða og stefnu í málefnum leikskóla á Akranesi 1992-1994. Í samstarfsnefnd um mótun tillagna um uppbyggingu og rekstur íþróttamannvirkja á Akranesi 1993-1994. Í fulltrúaráði Sambands íslenskra sveitarfélaga 1994-1998. Fulltrúi sveitarfélaga í SAMSTARF, samstarfsnefnd um framhaldsskóla, 1996-2001. Formaður Akraneslistans 1998–2000. Formaður skipulagsnefndar Akranesbæjar 1998-2002. Í stjórn Rafveitu Akraness 1986-1990 og 1994-1995 og í stjórn Akranesveitu 1995-1998. Í stjórn Hitaveitu Akraness og Borgarfjarðar 1994-1998, formaður 1995-1998. Í stjórn útgerðarfélagsins Krossvíkur hf. 1994-1996. Í stjórn Sjúkrahúss og heilsugæslustöðvar Akraness 1996-1998. Í bankaráði Landsbanka Íslands 1998-2003 og bankaráði Heritable-bankans í London (eign Landsbankans síðan 2000) 2002-2003. Íslandsdeild Vestnorræna ráðsins 2007-2009. Íslandsdeild Alþjóðaþingmannasambandsins 2009-2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 7 ár á þingi. 3 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	félags- og tryggingamálanefnd 2007-2009 (formaður), 2009-2010, fjárlaganefnd 2007-2009, 2009-2010 (formaður), menntamálanefnd 2007-2009, allsherjar- og menntamálanefnd 2013-, velferðarnefnd 2014-.
önnur starfsreynsla	Sumarvinna með námi í Búrfellsvirkjun og Sementsverksmiðju Akraness. Kennari við Grunnskóla Akraness 1971-1973. Erindreki Bandalags íslenskra skáta 1973-1975. Kennari við Peder Lykke Skolen á Amager í Kaupmannahöfn 1978-1979. Kennari við Grunnskóla Akraness 1979-1981. Skólastjóri Grundaskóla Akranesi 1981-2007.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Gunnar Bragi Sveinsson fæddur á Sauðárkróki 9. júní 1968 þingmaður Norðvesturkjördæmis Framsóknarflokkur formaður þingflokksins á síðasta kjörtímabili hefur setið inni á þingi frá 2009 utanríkisráðherra 2013-
aldur	45 ára
menntun	Stúdent frá Fjölbrautarskóla Norðurlands vestra1989. Nám í atvinnulífsfélagsfræði við HÍ.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Aðstoðarmaður Páls Péturssonar, félagsmálaráðherra 1997-1999. Annar varaforseti sveitarstjórnar Sveitarfélagsins Skagafjarðar 2002-2006, varaforseti 2006-2009. Formaður stjórnar varasjóðs viðbótarlána 1998-2002.  Formaður byggðaráðs Skagafjarðar 2006-2009. Varaformaður atvinnu- og ferðamálanefndar Skagafjarðar 2006-2009. Formaður Gagnaveitu Skagafjarðar 2006-2009. Formaður stjórnar Samtaka sveitarfélaga á Norðurlandi vestra 2006-2009.  Í menningarráði Norðurlands vestra 2008-2009. Formaður Félags ungra framsóknarmanna í Skagafirði. (ekkert ártal) Varaformaður kjördæmissambands Framsóknarflokksins í Norðurlandskjördæmi vestra. (ekkert ártal) Formaður stjórnar Norðurár bs. sorpsamlags 2006-2009. Í stjórn Hátækniseturs Íslands ses. 2007-2009.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 5 ár á þingi. 4 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	iðnaðarnefnd 2009-2011, þingskapanefnd 2011-2013, utanríkismálanefnd 2011-2013.
önnur starfsreynsla	Verslunarstjóri Ábæjar 1989-1990 og 1991-1995. Verkamaður og gæslumaður í Steinullarverksmiðjunni 1989-1991. Ritstjóri héraðsfréttablaðsins Einherja 1991-1992. Sölu- og verslunarstjóri hjá Skeljungi hf. 1996-1997. Markaðsráðgjafi hjá Íslensku auglýsingastofunni 1999. Starfaði á verslunarsviði Kaupfélags Skagfirðinga 2000-2002. Framkvæmdastjóri Ábæjar 2002-2003. Framkvæmdastjóri Ábæjar-veitinga ehf. 2004-2007.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Hanna Birna Kristjánsdóttir fædd í Reykjavík 12. október 1966 þingmaður Reykjavíkur suður Sjálfstæðisflokkur varaformaður flokksins frá 2013 hefur setið inni á þingi frá 2013 innanríkisráðherra 2013-
aldur	47 ára
menntun	Verslunarpróf frá Verzlunarskóla Íslands 1984. Stúdent frá Kvennaskólanum í Reykjavík 1986. BA-próf í stjórnmálafræði frá HÍ 1991. M.Sc.-próf í alþjóðlegum og evrópskum stjórnmálum frá Edinborgarháskóla 1993.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Framkvæmdastjóri þingflokks Sjálfstæðisflokksins 1995–1999. Í stjórn Sambands ungra sjálfstæðismanna 1995–1999. Í stjórn hverfafélags sjálfstæðismanna í Austurbæ og Norðurmýri 1995–1996. Aðstoðarframkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins 1999–2006. Formaður nefndar Björns Bjarnasonar, menntamálaráðherra, um mótun símenntunarstefnu 1997–1998 Borgarfulltrúi 2002-2013. Forseti borgarstjórnar og formaður skipulagsráðs Reykjavíkur 2006–2008. Borgarstjóri í Reykjavík 2008-2010. Í menningarmálanefnd Reykjavíkur 2002-2003. Í skipulags- og byggingarnefnd Reykjavíkur, í fræðsluráði Reykjavíkur 2002–2005. Í hverfisráði Árbæjar 2002–2006. Í menntamálanefnd og framkvæmdaráði Reykjavíkur 2005–2006. Í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga 2006-2013. Í stjórn Samtaka sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu 2008–2010. Í stjórnkerfisnefnd Reykjavíkurborgar 2010-2013. í stjórn Fasteignastofu Reykjavíkur 2003–2005. Formaður stjórnar Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins og formaður almannavarnanefndar höfuðborgarsvæðisins 2008–2010. Í stjórn Faxaflóahafna 2011–2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í tæpt 1 ár á þingi. Engin þingreynsla áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	engar
önnur starfsreynsla	Starfsmaður Öryggismálanefndar 1990-1991. Deildarsérfræðingur í Menntamálaráðuneytinu 1994–1995.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Illugi Gunnarsson fæddur á Siglufirði 26. ágúst 1967 þingmaður Reykjavíkur norður (Reykjavíkur suður 2007-2009) Sjálfstæðisflokkur formaður þingflokksins 2009-2010 og 2012-2013 hefur setið inni á þingi frá 2007 mennta- og menningarmálaráðherra 2013-
aldur	46 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1987. BS-próf í hagfræði HÍ 1995. MBA-próf frá London Business School 2000.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í stjórn Vöku, félags lýðræðissinnaðra stúdenta við Háskóla Íslands, 1989-1990, oddviti 1993-1994. Í stúdentaráði HÍ 1993-1995. Fulltrúi stúdenta í háskólaráði 1993-1995. Formaður Heimdallar, félags ungra sjálfstæðismanna, 1997-1998. Aðstoðarmaður Davíðs Oddssonar, forsætisráðherra 2000-2005. Í nefnd um eflingu græna hagkerfisins 2010-2013. Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 2007-2009. Íslandsdeild Norðurlandaráðs 2009-2010 og 2011-2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 7 ár á þingi. 6 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	efnahags- og skattanefnd 2007, fjárlaganefnd 2007-2009 og 2011-2012, menntamálanefnd 2007-2009, umhverfisnefnd 2007-2009, viðskiptanefnd 2010-2011, allsherjarnefnd 2010-2011.
önnur starfsreynsla	Sumarvinna í fiski með námi hjá Hjálmi hf. Flateyri 1983-1993. Leiðbeinandi við Grunnskóla Flateyrar 1987-1988. Organisti Flateyrarkirkju 1995-1996. Skrifstofumaður hjá Vestfirskum skelfiski á Flateyri 1995-1997. Stundaði rannsóknir í fiskihagfræði við HÍ 1997-1998.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Jóhanna Sigurðardóttir fædd í Reykjavík 4. október 1942 þingmaður Reykjavíkur norður til 2013. (Reykjavíkur suður 2003-2007 og Reykjavíkur 1978-2003) Samfylkingin (Alþýðuflokkur 1978-1994, Þjóðvaki 1994-1996) formaður flokksins 2009-2013 sat inni á þingi frá 1978-2013 forsætisráðherra 2009-2013
aldur	71 árs
menntun	Verslunarpróf frá Verzlunarskóla Íslands 1960
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í stjórn Verslunarmannafélags Reykjavíkur 1976-1983. Í nefnd til að undirbúa frumvarp um tilhögun og framkvæmd fullorðinsfræðslu og endurskoðun laga um almannatryggingar 1978. Formaður í stjórnarnefnd um málefni þroskaheftra og öryrkja 1979-1983. Í tryggingaráði 1978-1987, formaður þess 1979-1980. Varaformaður Alþýðuflokksins 1984-1993. Formaður Þjóðvaka 1995. Sat á þingi Alþjóðaþingmannasambandsins 1980-1985. Íslandsdeild Alþjóðaþingmannasambandsins 1996-2003. Íslandsdeild ÖSE-þingsins 2003-2007.
starfsaldur á þingi	Sat á þingi í 35 ár. 9 ár áður en hún varð forsætisráðherra í fyrsta skipti. Gegndi áður eftirtöldum ráðherraembættum: félagsmálaráðherra 1987-1994 og 2007-2008 félags- og tryggingamálaráðherra 2008-2009
þingnefndir	utanríkismálanefnd 1995-1996, iðnaðarnefnd 1995-1999, sérnefnd um stjórnarskrármál 1995-1997 og 1999-2000 og 2004-2007, allsherjarnefnd 1996-1999, efnahags- og viðskiptanefnd 1999-2007, kjörbréfanefnd 1999-2003, félagsmálanefnd 2003-2007.
önnur starfsreynsla	Flugfreyja hjá Loftleiðum 1962-1971. Skrifstofumaður í Kassagerð Reykjavíkur 1971-1978.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Katrín Jakobsdóttir fædd í Reykjavík 1. febrúar 1976 þingmaður Reykjavíkur norður Vinstri hreyfingin - grænt framboð formaður flokksins frá 2013 hefur setið inni á þingi frá 2007 mennta- og menningarmálaráðherra 2009-2013
aldur	38 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum við Sund 1996. BA-próf í íslensku með frönsku sem aukagrein frá HÍ 1999. Meistarapróf í íslenskum bókmenntum 2004.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í stúdentaráði HÍ og háskólaráði 1998–2000. Varaborgarfulltrúi fyrir Reykjavíkurlistann 2002-2006. Fulltrúi í fræðsluráði, síðar menntaráði, Reykjavíkur 2002–2005. Formaður samgöngunefndar Reykjavíkur 2004. Formaður umhverfis- og heilbrigðisnefndar Reykjavíkur 2004. Formaður Ungra vinstri grænna 2002–2003. Varaformaður Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs 2003-2013. Samstarfsráðherra Norðurlanda 2009-2013. Í stjórnarskrárnefnd skipaðri af forsætisráðherra síðan 2013. Íslandsdeild Vestnorræna ráðsins 2013-.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 7 ár á þingi. 2 ár áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	efnahags- og skattanefnd 2007-2009, menntamálanefnd 2007-2009, umhverfis- og samgöngunefnd 2013-.
önnur starfsreynsla	Málfarsráðunautur á fréttastofum RÚV í hlutastarfi 1999–2003 auk fjölmargra sumarstarfa. Dagskrárgerð fyrir ljósvakamiðla og ritstörf fyrir ýmsa prentmiðla 2004–2006. Kennsla fyrir Endurmenntun, símenntunarmiðstöðvar og Mími tómstundaskóla 2004–2007. Ritstjórnarstörf fyrir Eddu - útgáfu og JPV-útgáfu 2005–2006. Stundakennsla við Háskóla Íslands, Háskólann í Reykjavík og Menntaskólann í Reykjavík 2006–2007.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Katrín Júlíusdóttir fædd í Reykjavík 23. nóvember 1974 þingmaður Suðvesturkjördæmis Samfylkingin varaformaður flokksins frá 2013 hefur setið inni á þingi frá 2003 iðnaðarráðherra 2009-2012 fjármála- og efnahagsráðherra 2012-2013
aldur	39 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Kópavogi 1994. Nám í mannfræði við Háskóla Íslands 1995-1999. Námskeið í verkefnastjórn í hugbúnaðargerð hjá EHÍ 2001.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í stjórn Verðandi, ungliðahreyfingar Alþýðubandalagsins, og ritari Alþýðubandalagsins í Kópavogi 1994-1998. Í miðstjórn Alþýðubandalagsins 1996-2000. Fulltrúi Röskvu í stúdentaráði og háskólaráði HÍ 1997-1999. Varaformaður Ungra jafnaðarmanna 2000, formaður 2000-2001. Í framkvæmdastjórn Samfylkingarinnar 2000-2003, varaformaður 2001-2003. Í stjórn Evrópusamtakanna 2000-2003. Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 2007-2009.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 11 ár á þingi. 6 ár áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	menntamálanefnd 2003-2005 og 2007-2009, félagsmálanefnd 2004-2005, fjárlaganefnd 2005-2007, iðnaðarnefnd 2005-2009 (formaður 2007-2009), umhverfisnefnd 2007-2009, umhverfis- og samgöngunefnd 2013-, velferðarnefnd 2013-2014.
önnur starfsreynsla	Framkvæmdastjóri stúdentaráðs HÍ 1998-1999. Innkaupastjóri hjá G. Einarsson & co. ehf. 1994-1998, framkvæmdastjóri þar 1999-2000. Verkefnastjóri og ráðgjafi hjá ráðgjafar- og hugbúnaðarhúsinu Inn hf. 2000-2003.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Kristján Þór Júlíusson fæddur á Dalvík 15. júlí 1957 þingmaður Norðausturkjördæmis Sjálfstæðisflokkur varaformaður flokksins 2012-2013 hefur setið inni á þingi frá 2007 heilbrigðisráðherra 2013-
aldur	56 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri 1977. Skipstjórnarpróf (1. og 2. stig) frá Stýrimannaskólanum í Reykjavík 1978. Nám í íslensku og almennum bókmenntum við HÍ 1981-1984. Kennsluréttindapróf frá HÍ 1984.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Bæjarstjóri Dalvíkur 1986-1994. Bæjarstjóri Ísafjarðar 1994-1997.  Bæjarstjóri Akureyrar 1998-2006. Í bæjarstjórn Akureyrar 1998-2009. Formaður stjórnar Iðnþróunarfélags Eyjafjarðar hf. 1987-1992. Í ráðgjafanefnd Tölvuþjónustu sveitarfélaga 1988-1990. Í stjórn Fjórðungssambands Norðlendinga 1989-1990. Í Héraðsráði Eyjafjarðar 1990-1994. Formaður stjórnar Hafnasambands sveitarfélaga 1994-1997. Formaður stjórnar Eyþings 1998-2002. Í Ferðamálaráði Íslands 1999-2003. Í stjórn Sambands íslenskra sveitarfélaga 1998-2007. Í miðstjórn Sjálfstæðisflokksins 2002-2013. Formaður sveitarstjórnarráðs Sjálfstæðisflokksins 2002-2009. Í stjórn Útgerðarfélags Dalvíkinga hf. 1987-1990.  Í stjórn Söltunarfélags Dalvíkur hf. 1987-1993. Í stjórn Sæplasts hf. 1988-1994. Í stjórn Togaraútgerðar Ísafjarðar hf. 1996-1997. Formaður stjórnar Samherja hf. 1996-1998. Formaður stjórnar Lífeyrissjóðs starfsmanna Akureyrarbæjar 1998-2007. Í stjórn Eignarhaldsfélagsins Brunabótafélags Íslands 1999-2008. Í stjórn Landsvirkjunar 1999-2007. Í stjórn Fjárfestingabanka atvinnulífsins 1999-2000.  Formaður stjórnar Lífeyrissjóðs Norðurlands 2000-2007. Í stjórn Fasteignamats ríkisins 2000-2007. Í stjórn Íslenskra verðbréfa 2002-2009. Íslandsdeild Norðurlandaráðs 2007-2009. Íslandsdeild þingmannaráðstefnunnar um norðurskautsmál 2009-2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 7 ár á þingi. 6 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	fjárlaganefnd 2007-2013, iðnaðarnefnd 2007-2009, umhverfisnefnd 2009-2011.
önnur starfsreynsla	Stýrimaður og skipstjóri á skipum frá Dalvík 1978-1981 og á sumrin 1981-1985. Kennari við Stýrimannaskólann á Dalvík 1981-1986. Kennari við Dalvíkurskóla 1984-1986.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Ragnheiður Elín Árnadóttir fædd í Reykjavík 30. september 1967 þingmaður Suðurkjördæmis (Suðvestvestur 2007-2009) Sjálfstæðisflokkur Formaður þingflokksins 2010-2012 hefur setið inni á þingi frá 2007 iðnaðar- og viðskiptaráðherra 2013-
aldur	46 ára
menntun	Stúdent frá Kvennaskólanum í Reykjavík 1987. BA-próf í stjórnmálafræði frá HÍ 1991. MS-próf í alþjóðasamskiptum frá Georgetown University í Bandaríkjunum 1994.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Aðstoðarmaður Geirs H. Haarde, fjármálaráðherra 1998-2005. Aðstoðarmaður Geirs H. Haarde, utanríkisráðherra 2005-2006. Aðstoðarmaður Geirs H. Haarde, forsætisráðherra 2006-2007. Í nefnd um nýtt fæðingarorlof 1999. Í samninganefnd ríkisins 1999-2005. Varamaður í jafnréttisráði 2000-2005. Í viðræðunefnd um varnarmál 2005-2006. Í fjölskyldunefnd ríkisstjórnarinnar 2005-2007. Varamaður í bankaráði Norræna fjárfestingarbankans 2002-2006. Í Þingvallanefnd 2009-2013. Íslandsdeild NATO-þingsins 2007-2013 (formaður 2007-2009).
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 7 ár á þingi. 6 ár áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	efnahags- og skattanefnd 2007-2009, iðnaðarnefnd 2007-2009, utanríkismálanefnd 2007-2009, 2010 og 2011-2013, viðskiptanefnd 2009-2010, þingskapanefnd 2011-2013.
önnur starfsreynsla	Starfsmaður Útflutningsráðs Íslands 1995-1998, aðstoðarviðskiptafulltrúi 1995-1996, viðskiptafulltrúi í New York 1996-1997 og verkefnisstjóri í Reykjavík 1997-1998.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Sigmundur Davíð Gunnlaugsson fæddur í Reykjavík 12. mars 1975 þingmaður Norðausturkjördæmis (Reykjavík norður 2009-2013) Framsóknarflokkur formaður flokksins frá 2009 hefur setið inni á þingi frá 2009 forsætisráðherra 2013-
aldur	39 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1995. BS-próf í viðskipta- og hagfræði frá HÍ 2005 auk hlutanáms í fjölmiðlafræði. Skiptinám við Plekhanov-háskóla í Moskvu. Nám við stjórnmálafræðideild Kaupmannahafnarháskóla í alþjóðasamskiptum og opinberri stjórnsýslu. Framhaldsnám í hagfræði og stjórnmálafræði við Oxford-háskóla með áherslu á tengsl hagrænnar þróunar og skipulagsmála.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Fulltrúi í skipulagsráði Reykjavíkurborgar 2008-2010. Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 2009-2011. Íslandsdeild þingmannanefnda EFTA og EES 2011-2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 5 ár á þingi. 4 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	utanríkismálanefnd 2009-2013.
önnur starfsreynsla	Þáttastjórnandi og fréttamaður í hlutastarfi hjá Ríkisútvarpinu 2000-2007.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Sigurður Ingi Jóhannsson fæddur á Selfossi 20. apríl 1962 þingmaður Suðurkjördæmis Framsóknarflokkur varaformaður flokksins frá 2013 hefur setið inni á þingi frá 2009 sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra 2013- umhverfis- og auðlindaráðherra 2013-
aldur	52 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum á Laugarvatni 1982. Embættispróf í dýralækningum frá Konunglega dýralækna- og landbúnaðarháskólanum í Kaupmannahöfn (KVL). Almennt dýralæknaleyfi í Danmörku 1989 og á Íslandi 1990.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Í ráðherraskipaðri nefnd sem vann að breytingum á dýralæknalögum 1996-1998. Ritari stjórnar Framsóknarfélags Árnessýslu 2001-2008.   Oddviti Hrunamannahrepps 2002-2009. Í sveitarstjórn Hrunamannahrepps 1994-2010, varaoddviti 1994-1998. Í héraðsnefnd Árnesinga 2002-2006. Í stjórn Atvinnuþróunarsjóðs Suðurlands 2002-2007, varaformaður 2006-2007. Í heilbrigðisnefnd Suðurlands 2006-2009. Oddviti oddvitanefndar uppsveita Árnessýslu og Flóahrepps 2006-2009. Formaður stjórnar skipulags- og byggingafulltrúaembættis þar 2008-2009. Formaður skipulags- og bygginganefndar uppsveita Árnessýslu 2006-2008. Í samgöngunefnd Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga 2003-2006. Í stjórn Samtaka sunnlenskra sveitarfélaga 2007-2009. Í Þingvallanefnd 2009-2013. Íslandsdeild Vestnorræna ráðsins 2009-2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 5 ár á þingi. 4 ár áður en hann varð ráðherra.
þingnefndir	sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd 2009-2011, þingmannanefnd til að fjalla um skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis 2009-2010, atvinnuveganefnd 2011-2013.
önnur starfsreynsla	Landbúnaðarstörf samhliða námi 1970-1984. Afgreiðslu- og verkamannastörf hjá Mjólkursamsölunni í Reykjavík 1982-1983. Bóndi í Dalbæ í Hrunamannahreppi 1987-1994. Sjálfstætt starfandi dýralæknir í uppsveitum Árnessýslu 1990-1995. Settur héraðsdýralæknir í Hreppa- og Laugarásumdæmi 1992-1994 og um skeið í Vestur-Barðastrandarumdæmi. Dýralæknir hjá Dýralæknaþjónustu Suðurlands ehf. 1996-2009.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Steingrímur J. Sigfússon fæddur á Gunnarsstöðum í Þistilfirði 4. ágúst 1955 þingmaður Norðausturkjördæmis (Norðurlands eystra 1983-2003) Vinstri hreyfingin - grænt framboð (Alþýðubandalagið 1983-1998) formaður flokksins frá 1999-2013 hefur setið inni á þingi frá 1983 fjármálaráðherra 2009-2011 efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra 2011-2012 atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013
aldur	58 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri 1976. B.Sc.-próf í jarðfræði frá Háskóla Íslands 1981. Próf í uppeldis- og kennslufræði frá Háskóla Íslands 1982.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Fulltrúi nemenda í skólaráði MA 1975-1976. Í stúdentaráði HÍ 1978-1980.  Varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995. Í stjórnarnefnd Ríkisspítalanna 1983-1987. Í stjórnarskrárnefnd 2005-2007. Kjörinn 1984 í samstarfsnefnd með Færeyingum og Grænlendingum um sameiginleg hagsmunamál. Sat þing Alþjóðaþingmannasambandsins 1984 og 1986. Í Vestnorræna þingmannaráðinu 1985-1988 og 1991-1995. Sat á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna 1991 og 2007. Formaður flokkahóps vinstri sósíalista í Norðurlandaráði 1998-2000. Íslandsdeild Norðurlandaráðs 1996-2005, 2006-2007 og 2013-. Formaður norræna ráðsins um málefni fatlaðra 1999-2000. Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins 2007-2009. Formaður í jafnréttisnefnd Evrópuráðsþingsins 2008-2009.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 31 ár á þingi. 5 ár áður en hann varð ráðherra í fyrsta skipti. Gegndi áður eftirtöldum ráðherraembættum: landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991
þingnefndir	sjávarútvegsnefnd 1991-1998 (formaður 1995-1998), efnahags- og viðskiptanefnd 1991-1999 og 2013-, félagsmálanefnd 1999-2003, utanríkismálanefnd 1999-2009, sérnefnd um stjórnarskrármál 2004-2005.
önnur starfsreynsla	Sumarvinna við vörubifreiðaakstur með námi 1978-1982. Við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá sjónvarpi 1982-1983.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Svandís Svavarsdóttir fædd á Selfossi 24. ágúst 1964 þingmaður Reykjavíkur suður Vinstri hreyfingin - grænt framboð formaður þingflokksins frá 2013 hefur setið inni á þingi frá 2009 umhverfisráðherra 2009-2012 umhverfis- og auðlindaráðherra 2012-2013
aldur	49 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Hamrahlíð 1983. BA-próf í almennum málvísindum og íslensku frá HÍ 1989. Stundaði framhaldsnám í íslenskri málfræði við HÍ 1989-1993.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Formaður Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs í Reykjavík 2003-2005. Framkvæmdastjóri Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs 2005-2006. Borgarfulltrúi í Reykjavík 2006-2009. Í borgarráði Reykjavíkur 2007-2009. Varafulltrúi í menntaráði Reykjavíkurborgar 2004-2006. Í stjórn ÍTR 2005-2006. Í menntaráði og leikskólaráði Reykjavíkur 2006-2007. Í skipulagsráði Reykjavíkur 2006-2009. Fulltrúi í Jafnréttisráði 2007-2009. Varaformaður Sambands íslenskra sveitarfélaga 2007-2009. Í stjórn Orkuveitu Reykjavíkur og í stjórnkerfisnefnd Reykjavíkur 2007-2009. Í Þingvallanefnd síðan 2013.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 5 ár á þingi. Engin þingreynsla áður en hún varð ráðherra.
þingnefndir	allsherjar- og menntamálanefnd 2013-, þingskapanefnd 2014-.
önnur starfsreynsla	Stundakennari í almennum málvísindum og íslensku við Háskóla Íslands 1990-1994. Starfaði hjá Samskiptamiðstöð heyrnarlausra og heyrnarskertra við rannsóknir á íslenska táknmálinu 1992-1994 og við rannsóknir, ráðgjöf og stjórnun 1998-2005. Kennslustjóri í táknmálsfræði og táknmálstúlkun við Háskóla Íslands 1994-1998.

 ><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Ögmundur Jónasson fæddur í Reykjavík 17. júlí 1948 þingmaður Suðvesturkjördæmis (Reykjavík suður 2003-2007, Reykjavík 1995-2003). Vinstri hreyfingin - grænt framboð (Alþýðubandalagið 1995-1998) formaður þingflokksins 1999-2009 hefur setið inni á þingi frá 1995 heilbrigðisráðherra 2009 dómsmála- og mannréttindaráðherra 2010 samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra 2010 innanríkisráðherra 2011-2013.
aldur	65 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1969. MA-próf í sagnfræði og stjórnmálafræði Edinborgarháskóla, Skotlandi, 1974.
stjórnmálatengd störf og nefndarsetur utan Alþingis	Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 1999-2003. Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins 2013-.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 19 ár á þingi. 14 ár áður en hann varð ráðherra.
viðkomandi þingnefndir	allsherjarnefnd 1995-1997, 1998-1999 og 2010, heilbrigðis- og trygginganefnd 1995-1996, félagsmálanefnd 1997-1998, kjörbréfanefnd 1999-2007, sérnefnd um stjórnarskrármál 1999-2003, 2004 og 2005-2007, efnahags- og viðskiptanefnd 1999-2007, efnahags- og skattanefnd 2007-2009 og 2009-2010, félags- og tryggingamálanefnd 2007-2009 og 2010, sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd 2009-2010, umhverfisnefnd 2009-2010, utanríkismálanefnd 2009-2010, stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd 2013- (formaður).
starfsreynsla utan þings	Kennari við grunnskóla Reykjavíkur 1971-1972. Rannsóknir við Edinborgarháskóla og ýmis hlutastörf 1974-1978. Fréttamaður Ríkisútvarpsins, hljóðvarps og síðan sjónvarps, 1978-1988, í Kaupmannahöfn 1986-1988. Stundakennari við Háskóla Íslands síðan 1979. Formaður BSRB 1988-2009.

><>  ><>  ><>  ><>  ><>

	Össur Skarphéðinsson fæddur í Reykjavík 19. júní 1953 þingmaður Reykjavíkur suður (Reykjavíkur norður 2003-2009, Reykjavíkur 1991-2003) Samfylkingin (Alþýðuflokkur 1991-1996) formaður flokksins frá 2000-2005 formaður þingflokksins 2006-2007 hefur setið inni á þingi frá 1991 utanríkisráðherra 2009-2013
aldur	60 ára
menntun	Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík 1973. BS-próf í líffræði frá HÍ 1979. Doktorspróf í lífeðlisfræði með fiskeldi sem sérgrein frá Háskólanum í East Anglia, Englandi, 1983.
stjórnmálaþátttaka utan þings	Formaður stúdentaráðs HÍ 1976-1977. Í miðstjórn Alþýðubandalagsins 1985-1987. Í framkvæmdastjórn Alþýðubandalagsins 1985 og 1986. Í flokksstjórn Alþýðuflokksins 1991-1993. Formaður Samfylkingarinnar 2000-2005. Í stjórnarskrárnefnd 2005-2007. Íslandsdeild þingmannanefndar EFTA 1991-1993 og 1999-2004. Íslandsdeild VES-þingsins 1995-1999. Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins 2004-2005. Íslandsdeild NATO-þingsins 2005-2007 (formaður) og 2013-.
starfsaldur á þingi	Hefur setið í 23 ár á þingi. 2 ár áður en hann varð ráðherra í fyrsta skipti. Gegndi áður eftirtöldum ráðherraembættum: umhverfisráðherra 1993-1995 iðnaðarráðherra 2007-2009 samstarfsráðherra Norðurlanda 2007-2008
viðkomandi þingnefndir	sjávarútvegsnefnd 1991-1993, allsherjarnefnd 1991-1992, iðnaðarnefnd 1991-1993 (formaður), landbúnaðarnefnd 1992-1993, utanríkismálanefnd 1995-1999, 2005-2007 og 2013-, heilbrigðis- og trygginganefnd 1995-1999 (formaður), umhverfisnefnd 1999-2000, fjárlaganefnd 1999-2001, kjörbréfanefnd 1999-2003 og 2013, efnahags- og viðskiptanefnd 2001-2005.
starfsreynsla utan þings	Ritstjóri Þjóðviljans 1984-1987. Lektor við Háskóla Íslands 1987-1988. Aðstoðarforstjóri Reykvískrar endurtryggingar 1989-1991. Ritstjóri Alþýðublaðsins 1996-1997 Ritstjóri DV 1997-1998.

Innanríkisráðuneytið

Þetta er síðasta færslan um einstök ráðuneyti með beinum samanburði á ferilskrám þeirra sem gegna embætti ráðherra í núverandi ríkisstjórn og þeirra sem gegndu sömu embættum í þeirri sem sat á síðasta kjörtímabili. Fyrsta færslan um Forsætisráðuneytið var skrifuð 11. ágúst fyrir vel rúmu hálfu ári en í aðdraganda að þessu verkefni var gert ráð fyrir því að það tæki í mesta lagi einhverjar vikur. Verkefnið hefur hins vegar undið nokkuð upp á sig og orðið töluvert umfangsmeira og tafsamara heldur en ráð var fyrir gert.

Á eftir færslunni um Forsætisráðuneytið fylgdu færslur um Fjármála- og efnahagsráðuneytið, Heilbrigðisráðuneytið, Mennta- og menningamálaráðuneytið, Iðnaðar- og viðskiptaráðuneytið, Félags- og húsnæðisráðuneytið, Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, Umhverfis- og auðlindaráðuneytið, Utanríkisráðuneytið og hér er að lokum sú um Innanríkisráðuneytið. Í næstu færslum verður minnt á meginmarkmið þessa verkefnis ásamt því sem tilraun verður gerð til þess að setja fram einhverjar niðurstöður.

Það kom fram í aðdraganda að þessari færslu að Innanríkisráðuneytið er ekki nema þriggja ára gamalt. Það varð til á síðasta kjörtímabili eftir að heiti Dóms- og kirkjumálaráðuneytisins hafði verið breytt í Dóms- og mannréttindaráðuneytið og aukið við Samgönguráðuneytið með því að fela því yfirumsjón með sveitarstjórnarmálum. Þetta var í fullu samræmi við samstarfsyfirlýsingu síðustu ríkisstjórnar:

Nýtt ráðuneyti sveitastjórna, samgöngu og byggðaþróunar fær til viðbótar við fyrri verkefni aukið vægi varðandi eflingu sveitarstjórnarstigsins, sem tengist m.a. tilfærslu verkefna frá ríki til sveitarfélaga, auk stefnumótunar á sviði byggðaþróunar.

Í nýju ráðuneyti mannréttinda og dómsmála verður til viðbótar við verkefni sem fyrir eru, lögð áhersla á verkefni á sviði lýð- og mannréttinda auk þess sem öll framkvæmd almennra kosninga færist þangað, en hún er nú dreifð á þrjú ráðuneyti. Þangað færast ennfremur neytendamál. [...]

Fyrir lok kjörtímabilsins er gert ráð fyrir því að lögfest verði sameining samgöngu- og sveitarstjórnaráðuneytis og mannréttinda- og dómsmálaráðuneytis í nýju innanríkisráðuneyti. (sjá hér)

Þar sem svo margir málaflokkar eða eldri ráðuneyti eru nú samankomin undir einum hatti var horfið til þess að setja þessari færslu um Innanríkisráðuneytið aðdraganda. Færslur með einhvers konar aðdraganda eða inngangi að færslunum sem eru undir heitum ráðuneytanna eru því orðnar sex. Fjórir voru settir á undan færslunni um Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið, einn á undan þeirri um Utanríkisráðuneytið og einn að þessari um Innríkisráðuneytið.

Hér verða dregin fram nokkur atriði til viðbótar sem tengjast forsögu Innanríkisráðuneytisins áður en kemur að samanburði á ferilskrám þeirra Ögmundar Jónassonar sem var innanríkisráðherra síðustu ríkisstjórnar og Hönnu Birnu Kristjánsdóttur sem situr í Innanríkisráðuneytinu nú.

Flokks- og/eða kynbundin málefni  

Því hefur löngum verið haldið fram að sum ráðuneyti og málaflokkar tilheyri ákveðnum flokkum og jafnvel kyni eftir að konur fóru að gerast ráðherrar. Fullyrðingar af þessu tagi byggja ekki alltaf á öðru en tilfinningu en þegar betur er að gáð kemur í ljós að sumar fullyrðingar af þessu tagi eru á rökum reistar.

Þannig hefur því stundum verið haldið fram að hið unga Umhverfisráðuneyti sé kvennaráðuneyti (sjá hér). Miðað við það að aðeins helmingur þeirra ráðherra sem hafa setið yfir ráðuneytinu eru konur er hæpið að halda slíku fram. Staðhæfinguna má hins vegar réttlæta þegar horft er til þess að ekkert ráðuneyti hefur haft jafn margar konur sem ráðherra. Það má benda á að einn fjórði þeirra kvenna sem hafa gengt ráherrastöðum, frá því fyrsti kvenráðherrann var skipaður árið 1970, hafa verið umhverfisráðherrar.

Í þessu ljósi kemur það e.t.v. á óvart að fjórar konur hafa verið skipaðar dóms- og kirkjumálaráðherrar. Hér ber reyndar að minna á að töluverðar breytingar urðu á mörgum ráðuneytanna á síðasta kjörtímabili eins og áður hefur komið fram. Kirkjumálaráðuneytið var lagt niður en Mannréttindaráðuneytið sett á stofn haustið 2009. Ragna Árnadóttir var fyrsti ráðherra þess. Innanríkisráðuneytið, sem var stofnað í upphafi ársins 2011, tók þessa málaflokka yfir (sjá hér) og er Hanna Birna Kristjánsdóttir því fyrsta konan sem gegnir embætti innanríkisráðherra.

Af þeim sex konum sem hafa verið umhverfisráðherrar eru tvær úr Sjálfstæðisflokknum, ein úr Framsóknarflokknum, ein úr Samfylkingunni og tvær úr Vinstri grænum (sjá hér). Þrjár af þeim fjórum konum sem hafa verið dóms- og kirkjumálaráðherrar koma hins vegar úr Sjálfstæðisflokknum en ein var óflokksbundin.

Það vekur væntanlega athygli að á meðan utanríkismálin hafa lengst af verið í höndum jafnaðarmanna þá hafa innanríkimálin að mestu verið í höndum Sjálfstæðisflokksins. Eins og kom fram í færslunni um Utanríkisráðuneytið var það stofnað árið 1940. Af þeim 74 árum, sem eru liðin síðan, þá hefur Alþýðuflokkur/Samfylking haft utanríkismálin í sinni forsjá í 32 ár (sjá hér)

Dóms- og kirkjumálaráðuneytið er hins vegar orðið 97 ára gamalt. Á þeim tíma sem er liðinn síðan hefur Sjálfstæðisflokkurinn verðið yfir ráðuneytinu í 55 ár, Framsóknarflokkurinn í 29 en Alþýðuflokkurinn aðeins í 5 ár. Þess ber að geta að á árunum 1917 til ársins 1926 fóru þeir sem voru forsætisráðherrar jafnframt með Dóms- og kirkjumálaráðuneytið.

Af einhverjum ástæðum viðhéldu forsætisráðherrar Framsóknarflokksins, þeir Hermann Jónasson og Ólafur Jóhannesson, þessari hefð. Ólafur Jóhannesson var forsætisráðherra árið 1971 til 1974 en hélt dóms- og kirkjumálaráðherraembættinu áfram árin 1974 til 1978 (sjá hér). Hermann Jónasson var hins vegar forsætisráðherra allan þann tíma sem hann var yfir Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu auk þess sem hann fór með landbúnaðarmál og stundum vega- og orkumál (sjá hér).

Sjálfstæðisflokkurinn hefur líka verið lengst allra flokka yfir Samgönguráðuneytinu eða alls 39 ár, Framsóknarflokkurinn 25, Alþýðuflokkur/Samfylking 10 ár en aðrir flokkar 6 ár. Hér er miðað við að Samgönguráðuneytið hafi verið stofnað fyrir 80 árum en það er tæplega hægt að halda því fram þar sem ráðuneytið festist ekki í sessi fyrr en í öðru ráðuneyti Ólafs Thors árið 1944 til 1947 (sjá hér). Það kemur þó fyrst fyrir í þeirri ríkisstjórn sem Tryggvi Þórhallsson fór fyrir frá 1927 til 1932 (sjá hér).

Í millitíðinni gekk málaflokkurinn ýmist undir heitinu vega- eða samgöngumál. Í síðustu færslu var farið nokkuð ýtarlega yfir þann þátt svo og það hvaða ráðherrar hafa setið lengst yfir samgöngumálunum. Það kemur tæpast á óvart að það eru allt Sjálfstæðismenn. Halldór Blöndal sat sitt fyrsta kjörtímabil sem samgönguráðherra þegar EES-samningurinn var samþykktur.

Það kom því í hans hlut að hefja innleiðingu samgönguáætlunar Evrópusambandsins hér á landi (sjá hér). Sturla Böðvarsson tók við keflinu úr höndum Halldórs (sjá t.d. hér), þá Kristján L. Möller (sjá t.d. hér) og loks Ögmundur Jónasson (sjá t.d. hér). Í samræmi við aðrar innleiðingar  EES-regluverksins og/eða EB-tilskipana þá miða þær að því að: færa ákvarðanavaldið varðandi málaflokkinn í hendur einum manni; þ.e. ráðherra (sjá hér), fjölga stjórnsýslustofnunum (sjá t.d. hér), leggja á ýmis konar gjöld og koma ýmsum þáttum samgöngumála í einkavæðingarferli (sjá t.d. hér).

Ögmundur Jónasson tók ekki aðeins við kefli samgöngu- og sveitarstjórnarmála úr höndum Kristjáns L. Möllers á síðasta kjörtímabili. Haustið 2010 tók hann líka við þeim málaflokkum sem höfðu verið í höndum vinsælasta ráðherra síðasta kjörtímabils. Hér er átt Rögnu Árnadóttur en hún steig fyrstu skrefin við innleiðingu EB-tilskipana sem varða málefni hælisleitenda. Tilskipanirnar byggja á Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna frá 1948, Mannréttindasáttmála Evrópu frá 1950 og Genfarsamningunum frá 1951 um réttarstöðu flóttamanna.

Manngreinandi mannúðarstefna 

Í síðustu færslu var sá þáttur rakin sem gerði það að verkum að það er tæplega hægt að tala um annað en sprengingu í ásókn hælisleitenda um landvistarleyfi hér á landi. Í september árið 2010 voru þrjú lagafrumvörp Rögnu Árnadóttur sem vörðuðu útlendinga samþykkt þar af eitt um „hælismál“ (sjá hér). Á næstu tveimur árum ríflega tvöfaldaðist fjöldi hælisleitenda hér á landi. Á kvenfrelsisdaginn árið 2012 var svo lagafrumvarp um „hælisleitendur“ (sjá hér) samþykkt.

Það er auðvitað líklegt að sú aukning sem varð árið 2012 á fjölda umsókna um hæli á Íslandi eigi sér einhverjar skýringar í samþykki seinna lagafrumvarpsins en árið 2013 rúmlega þrefaldast fjöldi hælisleitenda ef miðað er við árið 2010. Það vekur athygli að samkvæmt því sem bæði Ragna Árnadóttir og Ögmundur Jónasson taka fram í framsögum sínum við kynningu lagafrumvarpanna þá var gert ráð fyrir að sá kostnaður sem félli á ríkissjóð samfara innleiðingu þessara laga yrði óverulegur.

Ragna Árnadóttir, sem var fyrsti mannréttindaráðherrann, gerði reyndar ráð fyrir 10 til 20 milljarða útgjaldaaukningu vegna rýmkaðra heimilda flóttamanna til dvalarleyfis hér á landi, bættrar réttarstöðu og aukinnar verndar. Kostnaðaraukningin fór fram úr þeirri áætlun þegar árið eftir. Árið 2012 var kostnaður ríkissjóðs vegna þessa málaflokks kominn upp í 220 milljónir (sjá hér) en hann var 600 milljónir á síðasta ári (sjá hér). 

Eins og bent var á í síðustu færslu gerði Innanríkisráðuneytið samning við Reykjanesbæ um þjónustu við hælisleitendur. Vorið 2013 „lýstu forsvarsmenn bæjarins því yfir að ekki væri svigrúm til að taka við fleiri hælisleitendum.“ (sjá hér) Í framhaldinu var auglýst eftir fleiri sveitarfélögum sem væru tilbúin til að taka á sig sams konar þjónustu við hælisleitendur og Reykjanesbær. Í upphafi þessa árs var gegnið frá slíkum þjónustusamningi við Reykjavíkurborg (sjá hér).

Mörgum hefur þótt það nöturlegt upp á að horfa að á sama tíma og upp undir 200 einstaklingar eru heimilislausir í Reykjavík þá skuli Reykjavíkurborg ráðstafa 15 félagslegum íbúðum undir hælisleitendur en á engin úrræði fyrir þá sem hafa þurft að sofa á götunni á undanförnum árum.

Í samstarfsyfirlýsingu Samfylkingarinnar og Vinstri grænna segir að „Rík áhersla verður lögð á að tryggja rétt og þátttöku fólks af erlendum uppruna og lög um hælisleitendur verði endurskoðuð.“ (sjá hér) Þar segir líka að:

Ríkisstjórnin leggur áherslu á baráttu fyrir mannréttindum og kvenfrelsi, friði og afvopnun og gegn fátækt, félagslegu ranglæti, misskiptingu og hungursneyð, m.a. með markvissri þróunaraðstoð. Framlag Íslands til friðargæslu í heiminum verður fyrst og fremst á sviði sáttaumleitana, uppbyggingar borgaralegra stofnana, jafnréttis- og mannúðarmála. (sjá hér)

Þar segir hins vegar ekkert um vernd innfæddra sem eiga hvergi höfði sínu að halla. Þar segir heldur ekkert um það hvaða áherslur verði lagðar í baráttunni fyrir „mannréttindum, kvenfrelsi, [...] gegn fátækt, félagslegu ranglæti, misskiptingu“ og hungri íslenskra ríkisborgara. Í stefnuyfirlýsingu núverandi ríkisstjórnar er ekkert að finna um málefni hælisleitenda eða utangarðsfólks (sjá hér).

Miðað við tilefni þeirrar gífurlegu fréttaumfjöllunar, sem meðferð núverandi innanríkisráðherra á umsókn eins hælisleitenda hefur fengið frá því í nóvember á síðasta ári, má draga þá ályktun að ýmsir fulltrúar fyrrverandi ríkisstjórnar svo og þeir stuðningsmenn hennar, sem hafa haldið umfjölluninni uppi, sé umhugaðra um kjör einstakra hælisleitenda en þeirra ríkisborgara sem hafa engan annan samanstað en götuna. Hér er ekki rúm til að fjalla á þann hátt um „lekamálið“ svokallaða að öllum þáttum þess verði gerð fullnægjandi skil. Þar af leiðandi verður látið nægja að vísa í fréttasöfn DV og mbl.is um þetta mál.

Því var haldið fram í síðustu færslu að sú áhersla, sem er að finna í samstarfsyfirlýsingu fyrrverandi ríkisstjórnarflokka, á mannréttinda- og innflytjendamál standi í beinum tengslum við þá ætlun hennar að koma Íslandi inn í Evrópusambandið. Sú aðlögun sem átti sér stað á síðasta kjörtímabili að regluverki alþjóðlegra skuldbindinga um mannréttindamál var þó hafin nokkru áður. Með aðildinni að EES-samningnum í upphafi ársins 1994 jókst þrýstingurinn að hálfu þeirra Evrópustofnana sem íslensk stjórnvöld höfðu framselt vald sitt til með Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna undir lok ársins 1948 og  Mannréttindasáttmála Evrópuráðsins haustið 1953 (sjá hér).

Mannréttindasáttmáli Evrópu var lögfestur hér árið 1994 (sjá hér). Ári síðar voru gerðar breytingar á Stjórnarskránni í þeim tilgangi að færa ákvæði mannréttindakafla hennar „til samræmis við alþjóðlega mannréttindasáttmála sem Ísland er aðili að“ (sjá hér). Því miður hefur íslenskum stjórnvöldum ekki borið gæfa til að tryggja að allir séu jafnir fyrir lögum og njóti „mannréttinda án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti“ (sjá hér).

Staða útigangsfólks samanborðið við hælisleitendur er til marks um að sú mannúðarstefna sem Innanríkisráðuneytinu er ætlað að vinna að stuðlar að manngreiningu og mismunun sem er bundin þjóðernisuppruna og efnahag. Þar hallar greinilega á þá sem eru fæddir á Íslandi eða hafa íslenskan ríkisborgararétt og eiga minnst. Þó núverandi innanríkisráðherra hafi tekið ýmsar ákvarðanir, sem hafa orðið þyrnir í augum þeirra sem setja hagsmuni hælisleitenda ofar öllu öðru sem snýr að mannúðarmálum, er algjörlega óvíst að ástæðan hafi eitthvað með mannréttindi þeirra hópa innfæddra sem eiga undir högg að sækja.

Reyndar er ljóst að fátækir Íslendingar eiga afar fáa málssvara hvort sem litið er til útigangsfólks eða bótaþega. Hitt er víst að þessa hópa sárvantar ekki aðeins öfluga málsvara bæði innan þings og utan heldur hljóta málefni þeirra ekki síður að heyra undir málefnasvið þess ráðherra sem fer með mannréttindamál heldur en málefni hælisleitenda og annarra sem sækja um landvistarleyfi á Íslandi.  

Innanríkisráðherra 

Það hefur væntanlega ekki farið fram hjá neinum hversu miklar hreyfingar urðu á ráðherraskipan síðustu ríkisstjórnar. Fyrsta hreyfingin varð aðeins fimm mánuðum eftir að hún tók við völdum en þá sagði Ögmundur Jónasson af sér sem heilbrigðisráðherra. Tilefnið var skoðanaágreiningur um fyrsta Icesave-samninginn (sjá hér).

Ári síðar tók Ögmundur Jónasson við þeim ráðuneytum sem voru sameinuð í Innanríkisráðuneytinu 1. janúar 2011. Þetta voru Dóms- og mannréttindaráðuneytið og Samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytið. Á sama tíma og Ögmundur gekk þannig inn í ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttur að nýju voru þau Ragna Árnadóttir og Kristján L. Möller leyst frá störfum sínum sem ráðherrar (sjá hér).

Ögmundur er fæddur árið 1948. Hann var því 61s árs þegar hann tók við sínu fyrsta ráðherraembætti vorið 2009 eftir fjórtán ára þingsetu. Hanna Birna er fædd árið 1966. Hún kom ný inn á þing fyrir Sjálfstæðisflokkinn síðastliðið vor og var þá þegar skipuð innanríkisráðherra þá 47 ára gömul.

Menntun og starfsreynsla:
Ögmundur var 21s ár þegar hann lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík. Fimm árum síðar útskrifaðist hann með MA-próf í sagnfræði og stjórnmálafræði frá Edinborgarháskóla í Skotlandi. Í framhaldinu vann hann við rannsóknir við Edinborgarháskóla og ýmis hlutastörf næstu fjögur ár.

Árið 1978 hóf Ögmundur störf sem fréttamaður Ríkisútvarpsins; fyrst hljóðvarps og síðar sjónvarps, og starfaði þar í 10 ár. Tvö síðustu árin var hann fréttamaður Ríkisútvarpsins á Norðurlöndum með aðsetur í Kaupmannahöfn. Ögmundur var kjörinn formaður BSRB árið1988 og gegndi því embætti fram til 2009. Ögmundur var kjörinn inn á þing fyrir Alþýðubandalagið árið 1995. Hann var því 47 ára þegar hann tók sæti á þingi.

Hanna Birna lauk verslunarprófi frá Verzlunarskóla Íslands 18 ára og stúdentsprófi frá Kvennaskólanum tveimur árum síðar. 25 ára lauk hún BA-prófi í stjórnmálafræði frá Háskóla Íslands en auk þess er hún með M.Sc.-próf í alþjóðlegum og evrópskum stjórnmálum frá Edinborgarháskóla. Hún útskrifaðist þaðan árið 1993.

Samkvæmt ferilskrá Hönnu Birnu inni á alþingisvefnum hefur hún hafið starfsferil sinn sem starfsmaður Öryggismálanefndar árið 1990 en nefndin var lögð niður ári síðar (sjá hér). Eftir að Hanna Birna sneri heim frá meistaranáminu við Edinborgarháskóla starfaði hún í eitt ár sem deildarsérfræðingur í Menntamálaráðuneytinu en varð þá framkvæmdastjóri þingflokks Sjálfstæðisflokksins í fjögur ár og því næst aðstoðarframkvæmdastjóri stjórnmálaflokksins á árunum 1999 til 2006. 

Hanna Birna var í borgarstjórn frá árinu 2002. Á þeim tíma var hún m.a. borgarstjóri á árunum 2008 til 2010. Hanna Birna kom ný inn á þing síðastliðið vor fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Hún var því 47 ára þegar hún var kjörin inn á þing.

Stjórnmálatengd störf og nefndarsetur:
Áður en Ögmundur var kosinn inn á þing fyrir tæpum tuttugu árum var hann orðinn þokkalega kynntur sem fréttamaður hjá RUV í tíu ár og síðan formaður BSRB til sjö ára. Hann gegndi formennsku BSRB fram til ársins 2009. Frá árinu 1995 hefur Ögmundur setið inni á þingi fyrir þrjá stjórnmálaflokka.

Fyrst fyrir Alþýðubandalagið eða fram á haust árið 1998 en þá stofnuðu nokkrir þingmenn Alþýðubandalagsins og Kvennalistans sameiginlegan  þingflokk óháðra. Ögmundur var formaður hans til þingloka vorið 1999. Hann bauð fram fyrir Vinstri græna í alþingiskosningunum vorið 1999 og hefur verið þingmaður þeirra síðan. Hann var formaður þingflokks Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs frá 1999 til 2009.

Hanna Birna tók að starfa á pólitískum vettvangi aðeins 24 ára gömul og þá sem starfsmaður Öryggismálanefndar. Fjórum árum síðar var hún deildarsérfræðingur í Menntamálaráðuneytinu. Árið 1995 var hún framkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins. Hanna Birna fór með það embætti næstu fjögur árin. Í framhaldinu varð hún aðstoðarframkvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins frá 1999 til ársins 2006.

Hanna Birna hefur setið í borgarstjórn fyrir Sjálfstæðisflokkinn frá árinu 2002 og sat í borgarráði frá árinu 2003 fram til þess að hún var kjörin inn á þing. Hún var forseti borgarstjórnar á árunum 2006 til 2008 og borgarstjóri næstu tvö árin eða fram til þess að núverandi borgarstjóri tók við völdum.

Á þeim tíma sem Hanna Birna var í borgarstjórn hefur hún setið í 15 stjórnum, ráðum og nefndum. Flestum á árunum 2003 til 2005 og árið 2010. Þessi ár var hún í sex nefndum auk þess að vera aðstoðarframkvæmdarstjóri flokksins og sitja í borgarstjórn og borgarráði. Árið 2008 var hún orðinn borgarstjóri í Reykjavík og gegndi því embætti fram til ársins 2010.

Það vekur e.t.v. athygli að Hanna Birna hefur ekki verið formaður fleiri nefnda en raun ber vitni. Auk þess að vera forseti borgarstjórnar á árunum 2006 til 2008 var hún formaður skipulagsráðs á sama tíma. Áður hafði hún verið formaður nefndar menntamálaráðherra um mótun símenntunarstefnu í eitt ár. Síðar, eða á sama tíma og hún var borgarstjóri, var hún formaður stjórnar Slökkviliðs höfuðborgarsvæðisins og formaður almannavarnanefndar sama svæðis.

Í fljótu bragði er ekki að sjá að þær séu ekki nema þrjár nefndirnar sem Hanna Birna hefur setið í sem tengjast núverandi stöðu hennar sem innanríkisráðherra. Þetta eru stjórnarsetur hennar í Sambandi íslenskra sveitarfélaga, frá árinu 2006, og Samtökum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu frá árinu 2008 til 2010. Auk þessa átti hún sæti í stjórnkerfisnefnd Reykjavíkurborgar frá 2010 til 2013.

Þingstörf og nefndarsetur á vegum þess:
Ögmundur hefur verið inni á þingi frá alþingiskosningunum vorið 1995. Í vor fyllir vera hans á þingi 19 ár. Hann kom upphaflega inn sem þingmaður Reykjavíkur fyrir Alþýðubandalagið. Undir lok kjörtímabilsins klofnaði flokkurinn er stærstur hluti þingflokksins gekk til liðs við Alþýðuflokkinn og Kvennaistann um stofnun Samfylkingarinnar (sjá hér). Ögmundur var meðal þriggja þingmanna Alþýðubandalagsins og tveggja frá Samtökum um kvennalista sem stofnuðu þingflokk óháðra sem starfaði fram til alþingiskosninga vorið 1999 (sjá hér).

Ögmundur bauð áfram fram í Reykjavík þetta vor en nú undir merkjum Vinstri græna sem hann hefur boðið fram fyrir síðan. Árin 2003 til 2007 var hann þingmaður Reykjavíkur suður en frá árinu 2007 hefur hann verið þingmaður Suðvesturkjördæmis.

Á þeim tæpu tuttugu árum sem eru liðin síðan Ögmundur tók sæti inni á þingi hefur hann starfað í tólf þingnefndum eða að meðaltali þremur á hverju þingári. Meðal þeirra nefnda sem hann hefur átt sæti í eru allsherjarnefnd þar sem hann átti sæti fyrsta kjörtímabilið sem hann sat á þingi og svo aftur árið 2010, heilbrigðis- og trygginganefnd þar sem hann sat fyrsta árið sitt inni á þingi og félagsmálanefnd en þar sat hann líka í eitt ár eða frá 1997 til 1998. Á árunum 2007 til 2009 átti hann svo sæti í félags- og tryggingamálanefnd og aftur árið 2010.

Hanna Birna kom ný inn á þing í síðustu alþingiskosningum. Hún er þingmaður Reykjavíkur suður fyrir Sjálfstæðisflokkinn.

Ráðherraembætti:
Ögmundur var 61s árs þegar hann var skipaður heilbrigðisráðherra vorið 2009. Hann var ekki lengi í því embætti því hann sagði af sér og fékk lausn fimm mánuðum eftir að hann var skipaður. Tæpu ári síðar tók hann við embættum tveggja ráðherra sem fengu lausn á sama tíma og gegndi embættum dómsmála- og mannréttindaráðherra og samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra fram til 1. janúar 2011 þegar þessi embættisheiti voru lögð niður og innanríkisráðherra tekið upp í þeirra stað. Ögmundur veitti innanríkismálunum forystu til loka síðasta kjörtímabils (sjá nánar hér).

Hanna Birna er eini þingmaður núverandi ríkisstjórnar sem var skipaður ráðherra án þess að hafa aflað sér þingreynslu áður. Hún var 47 ára þegar hún var skipuð innanríkisráðherra (sjá nánar hér).

Samantek:
Þau Ögmundur og Hanna Birna eiga fleira sameiginlegt en væntanlega lítur út fyrir í fyrstu. Þau eru bæði með meistaragráðu frá Edinborgarháskóla. Ögmundur var þar við nám í byrjun áttunda áratugarins en Hanna Birna tveimur áratugum síðar. Bæði voru þar í meistaranámi í stjórnmálum. Ögmundur í stjórnmálafræði og sagnfræði en Hanna Birna alþjóðlegum og evrópskum stjórnmálum.

Bæði hafa líka verið umsvifamikil í stjórnmálum. Hanna Birna á vettvangi borgarmála og Ögmundur inni á Alþingi. Um svipað leyti og Ögmundur hóf sinn feril á vinstri væng stjórnmálanna inni á Alþingi var Hanna Birna að hasla sér völl innan Sjálfstæðisflokksins. Fyrst sem framkvæmdarstjóri þingflokks hans. Eftir að hún komst inn í borgarstjórn hefur hún verið í stjórn fjölda nefnda sem fara með málefni borgarinnar og íbúa hennar. Ögmundur hefur líka verið ötull innan hinna ýmsu þingnefnda. Það má svo benda á að bæði voru 47 ára þegar þau voru kosin inn á þing í fyrsta skipti.

Hvað flesta aðra þætti varðar skilur þó nokkuð á milli. Ólíkt Hönnu Birnu hafði Ögmundur aflað sér töluverðar starfsreynslu áður en hann sneri sér að stjórnmálunum af einhverjum þunga. Það er líka óhætt að gera ráð fyrir því að hann hafi aflað sér dýrmætrar reynslu til afskipta af samfélagsmálum á tíu ára ferli sem fréttamaður RUV og síðar sem formaður BSRB í sjö ár áður en hann varð þingmaður.

Samkvæmt ferilskrá Hönnu Birnu er sú reynsla sem hún hefur aflað sér öll af vettvangi pólitíkunnar. Fyrst sem starfsmaður Öryggismálanefndar fyrsta kjörtímabilið sem Davíð Oddsson var forsætisráðherra (sjá hér). Öryggismálanefndin heyrði undir Forsætisráðuneytið en var lögð niður árið 1991 (sjá hér).  Síðar þetta sama kjörtímabil var Hanna Birna deildarstjóri í Menntamálaráðuneytinu en Ólafur G. Einarsson var þá menntamálaráðherra.

Á síðasta kjörtímabili þótti mörgum það lofa góðu að tveir utanþingsráðherrar voru á meðal þeirra sem voru skipaðir til ráðherraembætta. Ragna Árnadóttir var annar þeirra en eins og hefur komið rækilega fram hér í aðdraganda þá var hún skipuð dóms- og kirkjumálaráðherra í stjórnartíð síðustu ríkisstjórnar. Embættisheitinu var breytt 1. október 2009 og hét eftir það dóms- og mannréttindaráðherra (sjá hér). Þrátt fyrir að hún væri langvinsælasti ráðherra ríkisstjórnarinnar var hún leyst frá störfum haustið 2010 (sjá hér)

Á sama tíma var Álfheiður Ingadóttur leyst frá störfum (sjá hér) en hún hafði tekið við Heilbrigðisráðuneytinu haustið 2009 þegar Ögmundur vék sæti fyrir afstöðu sína í Icesave sem samræmdist ekki afstöðu annarra ráðherra í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur (sjá hér). Kristján L. Möller vék einnig sæti en Ögmundur tók við embættum hans og Rögnu Árnadóttur.

Í ánægjukönnun sem Gallup birti haustið 2009 um ánægju þjóðarinnar með störf ráðherra sögðust 27% þátttakanda í könnuninni vera ánægð með störf Ögmundar Jónassonar sem heilbrigðisráðherra (sjá hér). Undir lok síðasta kjörtímabils sögðust rúmlega 29% þátttakenda sömu könnunar vera ánægð með störf hans sem innanríkisráðherra (sjá hér).

Embættisferill Ögmundar Jónassonar sem ráðherra sker sig vissulega úr þar sem hann er eini ráðherrann sem sagði sig sjálfur úr embætti en tók síðar við öðru ráðherraembætti ári síðar. Hann er hins vegar ekki eini ráðherra síðustu ríkisstjórnar sem var skipaður til annars ráðherraembættis,  vorið 2009 en þess sem hann gegndi í lok kjörtímabilsins. Það væri sannarlega forvitnilegt að rekja frekar þau pólitísku átök sem leiddu til þessara hrókeringa en þar sem það er hætt við að það yrði of langt mál þá verður látið nægja að vísa til þess sem Ögmundur hefur látið hafa eftir sér sjálfur (sjá t.d. hér)

Þegar ferilskrár þeirra Ögmundar Jónassonar og Hönnu Birnu Kristjánsdóttir eru skoðaðar þá verður tæplega annað sagt en að Ögmundur standi svolítið sterkari miðað við starfsreynslu af almennum vinnumarkaði sem fréttamaður RUV og formaður verkalýðsfélags ásamt lengri þingreynslu. Hanna Birna er hins vegar með sambærilega menntun og viðlíka langa reynslu innan úr pólitíkinni og Ögmundur. Reynsla Hönnu Birnu var hins vegar nær öll úr borgarpólitíkinni þegar hún var skipuð innanríkisráðherra en Ögmundur var með 14 ára þingreynslu að baki þegar hann tók við sínu fyrsta ráðherraembætti og einu ári betur þegar hann tók við þeim málaflokkum sem heyra nú undir Innanríkisráðuneytið.

Í stuttu máli þá má segja að miðað við þá hefð sem hefur skapast hér á landi við skipun ráðherra þá hljóta bæði Ögmundur Jónasson og Hanna Birna Kristjánsdóttir að teljast álitlegir kostir. Hins vegar þegar horft er til þess víðfeðma málefnasviðs sem heyrir undir Innanríkisráðuneytið þá er hæpið að gera ráð fyrir að menntun þeirra og starfsreynsla standi undir þeim væntingum um þekkingu sem væri eðlilegast að gera til einstaklinga sem er trúað fyrir jafn umfangsmiklum málaflokkum og: dóms-, mannréttinda-, samgöngu- og sveitarstjórnarmálum.

Helstu heimildir
Ráherraskipan í síðara ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttir
Ráðherrar í núverandi ríkisstjórn

Ríkisstjórnir og ráðherrar frá 1904-1942
Ríkisstjórnartal frá stofnun lýðveldis

Ánægja með störf ráðherra: 6. október 2009 (fyrsta könnun)
Ánægja með störf ráðherra: 9. apríl 2010
Ánægja með störf ráðherra og stjórnarandstöðu: 23. mars 2012
Ánægja með störf ráðherra: 10. janúar 2013

Heimildir úr lögum
Breytt skipan ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands (fækkun ráðuneyta). frá 30. mars til 11. apríl 2012.
Stjórnarráð Íslands (sameining ráðuneyta). frá 9. júní til 9. september 2010.

Lög samþykkt á Alþingi (stjórnartíðindanúmer laga) 
Ræður þingmanna (á árunum 1907-2014)

Ferlar einstakra mála inni á Alþingi
Farsýslan, stjórnsýslustofnum samgöngumála. frá 20. september til 19. nóvember 2012.
Vegagerðin, stjórnsýslustofnun samgöngumála. frá 20. september til 19. nóvember 2012.
Útlendingar (vegabréfsáritanir, hælisleitendur og EES-reglur). frá 31. mars til 19. júní 2012.
Samgönguáætlun 2011-2022. frá 14. desember 2011 til 19. júní 2012.
Útlendingar (dvalarleyfi fórnarlamba mannsals). frá 31. mars til 9. september 2010.
Útlendingar (hælismál). 31. mars til 9. september 2010.
Útlendingar (þátttaka í samstarfi á ytri landamærum, framfærsla o.fl.) frá 31. mars til 9. september 2010.
Samgönguáætlun. frá 28. nóvember 2007 til 15. apríl 2008.
Samgönguáætlun. frá 22. janúar til 29. apríl 2002.
Lagaákvæði er varða samgöngumál. frá 20. ágúst 1992 til 5. maí 1993.

Heimildir úr fjölmiðlum
Metfjöldi hælisumsókna hér á landi á síðasta ári. mbl.is 16. mars 2014.
Auðveldari félagsleg aðlögun hælisleitenda í borginni. visir.is 20. febrúar 2014.
Útigangsfólk kemur víða að. ruv.is 14. febrúar 2014.
Umsóknum hælisleitenda fjölgaði nærri um 130 prósent á tveimur árum. visir.is 28. janúar 2014.

Sveitarfélög viljug til að þjónusta hælisleitendur. visir.is 24. ágúst 2013.
Neyðarástand í Reykjavík. eyjan.is 15. maí 2013.
Samið um aðstoð við hælisleitendur. mbl.is 23. apríl 2013.
Hafa ekki undan að útvega fjölskyldum íbúðir. mbl.is 8. apríl 2013.
Meira fjármagn þarf til hælisleitenda. mbl.is 23. mars 2013.
Geti áfram ákært vegna falspappíra. mbl.is 8. mars 2013.
Janúar ekki lengur rólegur mánuður. mbl.is 9. febrúar 2013.
Endurskoða hælisumsóknarferlið. mbl.is 21. janúar 2013.
„Orð tekin úr samhengi“. mbl.is 19. janúar 2013.
Sækja til Íslands til að fá frítt uppihald. ruv.is 18. janúar 2013

Harður heimur vímusjúkra á götunni. SÁÁ-blaðið 9. október 2012
Hælisleitendur flytja í Klampenborg. Víkurfréttir 30. júlí 2012
Forstjóri Útlendingastofnunar: „Þetta er ekki boðlegt“. mbl. 23. júlí 2012.
Aukin fjárframlög til Útlendingastofnunar rædd. mbl.is 15. maí 2012.
Borgarverðir aðstoði útigangsfólk. visir.is 19. mars 2012.

Tveir nýir ráðherrar taka við. mbl.is 3. september 2010. 
Dóms- og kirkjumálaráðuneytið verður dóms- og mannréttindaráðuneyti. vb.is28. ágúst 2009.

Ögmundur hættur (fréttaknippi). mbl.is
Minnisblað ráðuneytis. Fréttamál. DV.is
Lekamálið (fréttaknippi) mbl.is 

Heimildir af vef Innanríkisráðuneytisins
Fyrri ráðherrar 
Málaflokkar  
Yfirlit yfir lög og reglugerðir eftir málaflokkum 

Heimildir úr ýmsum áttum
Eignastýring þjóðvegakerfisins. Janúar. 2014.
Flóttamenn og hælisleitendur. Mannréttindaskrifstofa Íslands.
Fækkun ráðuneyta úr 12 í 9. Forsætisráðuneytið.
Mannréttindasáttmáli Evrópu (öðlaðist gildi á Íslandi 3. september 1953)
Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna (samþykkt 10. desember 1948)
Mat á hagkvæmni strandflutninga á Íslandi. Innanríkisráðuneytið. 2011
Tölfræðilegar upplýsingar um erlenda ríkisborgara og innflytjendur á Íslandi. Fjölmenningarsetur. júlí 2013
Samanburður á beinni gjaldtöku og samfélagslegum kostnaði við flutninga. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands. 2005
Samningur um réttarstöðu flóttamanna (Genf 28. júlí 1959)
Schengen upplýsingakerfið á Íslandi. frá 30. nóvember 1999 til 7. apríl 2000.

Samstarfsyfirlýsing ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs
Stefnuyfirlýsing ríkisstjórnar Framsóknarflokksins og Sjálfstæðisflokksins. Stjórnarráð Íslands

Til fjarstýrðrar handstýringar

Enn einu sinni reyndist efnið svo umfangsmikið að horfið var til þess að setja aðdraganda að meginverkefninu; þ.e. samanburði á ferilskrám þeirra tveggja ráðherra sem eru eftir. Eins og þeir sem hafa fylgst með þessum bloggvettvangi er væntanlega kunnugt um þá hefur hann verið helgaður því að bera saman ferilsskrár þeirra einstaklinga sem gegna ráðherraembættum í núverandi ríkisstjórn og þeirra sem sátu í sömu stólum í þeirri sem sat á síðasta kjörtímabili.

Það er aðeins eitt ráðuneyti eftir en það er Innanríkisráðuneytið. Það hefur heitið svo frá 1. janúar 2011. Þau ráðuneyti og verkefni sem eru komin undir það hétu áður Dóms- og kirkjumálaráðuneytið og Samgönguráðuneytið (sjá hér). Heiti dóms- og kirkjumálaráðherra var reyndar breytt á síðasta kjörtímabili og nefndist dóms- og mannréttindaráðherra frá 1. október 2009. Heiti samgönguráðherra var aukið á sama tíma í samgöngu- og sveitarstjórnarráðherra (sjá hér). 

Það segir sig e.t.v. sjálft að af þessum sökum er saga Innanríkisráðuneytisins svolítið flóknari og efnismeiri en þeirra ráðuneyta sem hafa farið með afmarkaðri málaflokka eða eru yngri. Dóms- og kirkjumálaráðuneytið er eitt af elstu ráðuneytunum en málefni þess eru eitt af mörgum öðrum sviðum sem heyra undir Innanríkisráðuneytið nú. Yngstu málaflokkarnir eru mannréttinda- og sveitarstjórnarmál sem voru sett undir ráðuneyti innanríkismála á síðasta kjörtímabili.

Hér í framhaldinu verður farið yfir hverjir voru fyrstir til að gegna þeim ráðherraembættum yfir þeim málaflokkum sem nú heyra undir Innanríkisráðuneytið og nokkur verkefni fyrrverandi samgöngu- og mannréttindaráðherra. Samburður á starfsferlum Ögmundar Jónassonar og Hönnu Birnu Kristjánssonar bíður næstu færslu.

Fyrstu dóms- og kirkjumálaráðherrarnir

Embætti dóms- og kirkjumálaráðherra er eitt af elstu ráðherraembættunum í sögu ráðuneyta á Íslandi. Við myndun fyrstu fjölskipuðu heimastjórnarinnar voru þeir þrír sem skiptu eftirtöldum embættum á milli sín: forsætis-, fjármála-, atvinnumála- og dóms- og kirkjumálaráðherra. Frá árinu 1917 fram til 1926 var það forsætisráðherra sem fór yfir innlendum dóms- og kirkjumálum.  

Jón Magnússon var fyrsti forsætisráðherra fyrstu þriggja ráðuneyta heimastjórnarinnar sem var mynduð 4. janúar 1917 en hann er líka fyrsti dóms- og kirkjumálaráðherrann. Hann gegndi báðum embættum í alls 6 ár; fyrst frá 1917 til 1922 og síðar frá 1924 til 1926 eða þar til hann lést (sjá hér).

Jón Magnússon var fæddur árið 1859. Hann lauk stúdentsprófi frá Lærða skólanum í Reykjavík árið 1881 þá 22ja ára gamall. Tíu árum síðar lauk hann lögfræðiprófi frá Hafnarháskóla. Eftir stúdentsprófið var hann skrifari í fimm ár (1884-1889) hjá Júlíusi Havsteen amtmanni á Akureyri.

Þegar Jón sneri heim frá námi við Hafnarháskóla var hann sýslumaður í Vestmannaeyjum í sex ár. Í framhaldinu starfaði hann sem ritari landshöfðingjaembættisins frá árinu 1896 til 1904, þá skrifstofustjóri í Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu til ársins 1908 og síðan bæjarfógeti í Reykjavík frá 1909 til 1917.

Jón var þingmaður Vestmannaeyinga frá árinu 1902 til 1913. Við myndun heimastjórnarinnar í upphafi ársins 1917 var hann inni á þingi sem þingmaður Reykvíkinga. Hann gegndi embætti dóms- og kirkjumálaráðherra í alls sex ár en hann lést á meðan hann var enn í embætti. Magnús Guðmundsson, þáverandi atvinnumálaráðherra, tók við embættisskyldum hans (sjá hér).

Eftir 1926 lagðist sú níu ára hefð af að forsætisráðherra færi jafnframt með dóms- og kirkjumálaráðuneytið. Það gerðist með þeirri tveggja ráðherra stjórn sem tók við eftir fráfall Jóns Magnússonar. Magnús Guðmundsson var skipaður atvinnu- og dóms- og kirkjumálaráðherra en Jón Þorláksson var forsætis- og fjármálaráðherra (sjá hér). 

Magnúsar hefur verið getið áður í þessu verkefni fyrir það að hann var sá fyrsti sem var skipaður yfir bæði iðnaðar- og sjávarútvegsmálin sérstaklega. Þetta var þegar Ásgeir Ásgeirsson tók við forsætisráðuneytinu vorið 1932 (sjá hér). Þá skipaði hann Magnús dómsmálaráðherra ásamt því að setja hann yfir framangreinda málaflokka og svo samgöngu- og félagsmálin. Magnús var þar með líka sá fyrsti sem var skipaður yfir félagsmálin þó það hafi láðst að geta hans hér.

Það er vert að benda á það að Magnús var með sömu menntun og forveri hans yfir Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu, Jón Magnússon, þegar hann var kosinn inn á þing árið 1916 en áður en hann tók við stjórnartaumunum í Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu hafði hann bætt við sig réttindum hæstaréttarlögmanns (sjá hér). Magnús var dóms og kirkjumálaráðherra í alls þrjú ár. Fyrst árið 1926 til 1927 og síðar frá 1932 til 1934 (sjá líka síðu Innanríkisráðuneytisins).

Það var Jónas Jónsson, jafnan kenndur við Hriflu, sem fór með embætti dóms- og kirkjumálaráðherra á árunum 1927 til 1932. Jónasar er getið hér fyrir það að það vekur athygli að þeir þrír sem höfðu gegnt þessari stöðu á undan honum voru allir útskrifaðir lögfræðingar. Magnús Guðmundsson og Sigurður Eggerz, sem gegndi embættinu á árunum 1922 til 1924, höfðu auk þess báðir aflað sér málflutningsréttinda en allir þrír höfðu líka einhverja reynslu sem sýslumenn, bæjarfógetar eða málaflutningsmenn áður en þeir voru skipaðir ráðherrar yfir Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu.

Jónas hafði enga slíka þekkingu eða reynslu þegar hann var skipaður ráðherra dóms- og kirkjumála í forsætisráðuneyti Tryggva Þórhallssonar haustið 1927 (sjá hér). Hann var með gagnfræðapróf og tveggja ára framhaldsnám frá Danmörku. Annað árið tók hann í Kennaraháskólanum í Kaupmannahöfn en þess er ekki getið að hann hafi lokið náminu. Í framhaldinu tókst hann á hendur ársferðalag um Þýskaland, Frakkland og England með styrk úr landssjóði í þeim tilgangi að kynna sér þarlend skólamál.

Heimkominn varð hann kennari við Kennaraskólann í Reykjavík í níu ár eða fram til ársins 1919 er hann var skipaður skólastjóri Samvinnuskólans, sem þá var í Reykjavík (sjá hér), en hann var skólastjóri hans í rúm 30 ár. Þar af var hann þingmaður í rúm tuttugu ár auk þess að vera dóms- og kirkjumálaráðherra í fimm ár  og formaður Framsóknarflokksins í tíu ár (sjá nánar hér).

Auður Auðuns er fyrsta konan sem var skipuð ráðherra á Íslandi. Það var Jóhann Hafstein sem skipaði hana i embætti dóms- og kirkjumálaráðherra 10. október 1970 eða þremur mánuðum eftir að ríkisstjórn hans tók við völdum (sjá hér). Auður lauk stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík 18 ára gömul. Sex árum síðar lauk hún lögfræðiprófi frá Háskóla Íslands fyrst kvenna. Þetta var árið 1935.

Í framhaldinu stundaði hún málflutning í heimabæ sínum, Ísafirði, í eitt ár. Síðar varð hún lögfræðingur mæðrastyrksnefndar Reykjavíkur í tuttugu ár eða á árunum 1940 til 1960. Hún var kosin inn á þing árið 1959 og átti sæti þar í 15 ár. Fyrsta árið inni á þingi var hún samtímis fyrst kvenna til að gegna embætti borgarstjóra í Reykjavík en hún deildi stöðunni með Geir Hallgrímssyni.

Þegar Auður var kosin inn á þing hafði hún verið í borgarpólitíkinni í þrettán ár eða frá árinu 1946. Hún var áfram borgarfulltrúi og forseti borgarstjórnar í ellefu ár eftir að hún var kosin inn á Alþingi (sjá hér). Allt þar til hún var skipuð dóms- og kirkjumálaráðherra. Þeirri stöðu gegndi hún í eitt ár (sjá hér).

Fyrstu samgönguráðherrarnir

Tryggvi Þórhallsson var fyrsti samgönguráðherrann en hann var jafnframt ráðherra atvinnumála og forsætisráðuneytisins á sama tíma. Sigurður Kristinsson leysti hann undan embætti atvinnu- og samgönguráðherra í fimm mánuði árið 1931 en að öðru leyti gegndi hann þessum embættum óslitið frá 1927 til 1932 (sjá hér).

Tryggvi hefur komið áður við sögu í þessu verkefni en það var í færslunni Til kvótastýrðs sjávarútvegs þar sem segir að „í forsætisráðherratíð hans jukust opinber hagstjórnarafskipti ríkisins verulega.“ Það var í ríkisstjórn hans sem Jónas Jónsson frá Hriflu var dóms- og kirkjumálaráðherra. Það er óhætt að segja að Jónas var með litríkari einstaklingum á sinni tíð og umdeildur eftir því (sjá hér).

Tryggvi og Jónas höfðu haldið „uppi harðri stjórnarandstöðu við íhaldsstjórn Jóns Þorlákssonar [og] skipulögðu kosningafundi og riðu til þeirra um fjallvegi og vegleysur.“ (sjá hér) Framsóknarflokkurinn tók við stjórnartaumunum haustið 1927 og hófst þegar handa við að hrinda stefnumálum sínum í framkvæmd. Eitt þeirra voru stórfelldar samgöngubætur og voru „tugir brúa byggðar víðs vegar á landinu og reynt að gera vegi sem víðast bílfæra“ (sjá hér) á þessum tíma.

Áður en Tryggvi var kjörinn inn á þing fyrir Framsóknarflokkinn hafði hann starfað sem biskupritari og barnakennari í Reykjavík í eitt ár og gegnt prestsembætti í Borgarfirði í fjögur ár. Hann var settur dósent í guðfræði við Háskóla Íslands árið 1916 til 1917 en tók þá við ritstjóri Tímans. Því starfi gegndi hann þar til hann varð forsætisráðherra árið 1927. Sama ár varð hann formaður Framsóknarflokkinn (sjá nánar hér).

Á þeim árum sem Tryggvi Þórhallsson var samgönguráðherra var ekki eingöngu ráðist í að leggja bílfæra vegi og byggja brýr. Stórátak var gert í því að koma sveitum landsins í símasamband. Byrjað var að senda póst með flugi innanlands. Árið 1930 tók svo hljóðvarpið til starfa (sjá hér).

Fyrsti útvarpsstjórinn var Jónas Þorbergsson sem sat síðar á Alþingi fyrir Framsóknarflokkinn eða á árunum 1931 til 1934. Hann hafði verið ritstjóri Dags á Akureyri og Tímans í Reykjavík áður en hann tók við starfi útvarpsstjóra. Hann tók við ritstjórastöðunni á Tímanum af Tryggva Þórhallssyni en gegndi þeirri stöðu aðeins í tvö ár. Jónas var útvarpsstjóri í 23 ár.

Það er líklegt að þeir séu margir sem kannast við nafn Jónasar Jónssonar frá Hriflu en Tryggvi Þórhallsson er sennilega fáum kunnur þó hann hafi verið vel þekktur á sinni tíð. Hann útskrifaðist sem guðfræðingur frá Háskóla Íslands árið 1912. Þremur árum síðar útskrifaðist tilvonandi mágur hans, Ásgeir Ásgeirsson síðar forseti, úr sama námi. Þeir voru samferða á Alþingi í ellefu ár og sögðu sig úr Framsóknarflokknum á sama tíma vegna óánægju sem stafaði m.a. af framgöngu Jónasar frá Hriflu (sbr. Íslenskan söguatlas III bd: bls. 61)

Þegar rýnt er í ferilskrá Tryggva vekur það sérstaka athygli að faðir hans, móðurafi, tengdafaðir, mágur og tengdasonur voru allir alþingismenn í mislangan tíma: Móðurafi hans, Tryggvi Gunnarsson, lengst eða í 30 ár. Þórhallur Bjarnason, faðir hans, sat í 12 ár á þingi. Tengdafaðir hans, Klemens Jónsson, mágur, Ásgeir Ásgeirsson og Magnús Torfason, sem var giftur systur tengdamóður Tryggva, voru allir flokksbræður Tryggva Þórhallsson og samtíða honum inni á þingi. Tengdafaðir hans var reyndar horfinn út af þingi þegar Tryggvi varð forsætisráðherra.

Mágur Tryggva Þórhallssonar, Ásgeir Ásgeirsson, varð næsti forsætisráðherra á eftir honum. Hann skipaði Magnús Guðmundsson, sem er getið í kaflanum hér á undan, yfir samgöngumálin en hann fór jafnframt með sjávarútvegs-, iðnaðar- og félagsmál og var dóms- og kirkjumálaráðherra eins og fram hefur komið áður. Magnús var samgönguráðherra í tvö ár. Embættisheitið kemur ekki fyrir aftur fyrr en í þriðja og fjórða ráðuneyti Hermanns Jónassonar (sjá hér) en þá er Ólafur Thors atvinnu- og samgönguráðherra á árunum 1939-1942. 

Það er þó ekki fyrr en með þeirri ríkisstjórn sem Steingrímur Steinþórsson fór fyrir sem Samgönguráðuneytið fær fastan sess í ráðuneytisskipaninni (sjá hér). Þetta var árið 1950 en þá var Hermann Jónasson skipaður landbúnaðar- og samgönguráðherra en hann fór einnig með kirkju- og orkumál. Ólafur Thors og Hermann Jónasson komu ítrekað fyrir í aðdragandafærslum sem voru settar að færslunni um Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið (sjá hér, hér og hér). 

Þeir sem hafa setið lengst í Samgönguráðuneytinu hafa allir komið úr Sjálfstæðisflokknum. Þetta eru þeir Ingólfur Jónsson sem var landbúnaðar- og samgönguráðherra á árunum 1959 til 1971. Hann fór einnig með orkumál fram til ársloka 1969 (sjá hér). Annar er Halldór Blöndal sem var landbúnaðar- og samgönguráðherra á árunum 1991 til 1995 og síðan áfram samgönguráðherra frá 1995 til 1999 (sjá hér). Sturla Böðvarsson tók við Samgönguráðuneytinu af Halldóri og var yfir því til vorsins 2007 (sjá hér) en þá tók samfylkingarþingmaðurinn, Kristján L. Möller, við sem ráðherra samgöngumála (sjá hér). Hann gegndi því embætti til haustins 2010. 

Árið 1959 skipaði Ólafur Thors, þáverandi forsætisráðherra, Ingólf Jónsson yfir samgöngumálin í fimmtu og síðustu ríkistjórninni sem hann fór fyrir. Ingólfur var líka yfir landbúnaðarráðuneytinu. Þessum embættum gegndi Ingólfur til ársins 1971. Ingólfur, sem var fæddur árið 1909, sat í þrjá og hálfan áratug inni á þingi. Þennan tíma var hann yfir tveimur ráðuneytum, fyrst viðskipta- og iðnaðarráðuneytinu í þrjú ár (sjá hér) og síðan landbúnaðar- og samgönguráðuneytinu í ellefu, þrátt fyrir að hafa aðeins lokið tveggja ára námi frá Hvítárbakkaskóla. 

Þess má geta að á meðan Ingólfur var í Samgönguráðuneytinu var Reykjanesbrautin malbikuð/steypt (sjá hér) og var þeirri vinnu lokið haustið 1965. Þetta var fyrsti akvegurinn utan þéttbýlis sem fékk bundið slitlag. Þess má svo geta að  hringvegurinn var opnaður formlega þ. 14. júlí árið 1974 þegar Skeiðarárbrú var opnuð (sjá hér). Magnús Torfi Ólafsson var samgönguráðherra á þessum tíma en hann gegndi því embætti aðeins í þrjá mánuði undir lok kjörtímabilsins. Annað sem vekur athygli er að þeir voru alls þrír sem gegndu embætti samgönguráðherra kjörtímabilið sem hringvegurinn varð að veruleika (sjá hér).

Undirbúningurinn hafði staðið í allnokkur ár en framkvæmdin var dýr og þess vegna ekki orðið af henni. Það var Jónas Pétursson, þingmaður Austurlands, sem fékk hugmynd að því hvernig mætti afla fjármagns til að ljúka við hringveginn. Árið 1971 lagði hann fram frumvarp um „happdrættislán ríkissjóðs fyrir hönd Vegasjóðs vegna vega- og brúargerða á Skeiðarársandi, er opni hringveg um landið“ (sjá hér) sem var samþykkt sem lög frá Alþingi 23. mars 1971 (sjá hér).

EES-aðlögun innlendra samgöngumála 

Tuttugu árum eftir að Ingólfur Jónsson sat í Samgönguráðuneytinu skipaði Davíð Oddsson Halldór Blöndal yfir bæði landbúnaðinum og samgöngunum í fyrstu ríkisstjórninni sem hann fór fyrir. Halldór  fór með landbúnaðarmálin samhliða samgöngumálunum í fjögur ár. Þegar nýtt kjörtímabil rann upp vorið 1995 setti Davíð Halldór yfir samgöngumálin sem hann stýrði fram til ársins 2003 (sjá hér).

Halldór varð stúdent frá Menntaskólanum á Akureyri árið 1959. Í framhaldinu reyndi hann við tvenns konar nám við Háskólann en lauk hvorugu. Hann kom fyrst inn á þing sem varamaður árið 1971 og hafði setið þar eitthvað flest árin þegar hann fékk fast sæti árið 1979. Halldór var fastur þingmaður í tæpa þrjá áratugi.

Í tveimur síðustu færslum var gerð nokkuð ýtarleg grein fyrir því hvernig og hvenær íslenska þjóðin var gerð aðili að þjóðréttarskuldbindingum EFTA- og EES-samningsins (sjá hér og hér). „Aðlögun landsréttar“ (sjá hér) hófst í upphafi sama þings og frumvarpið um að Ísland yrði gert aðili að evrópska efnahagssvæðinu var lagt fram (sjá hér); þ.e. 116. löggjafarþingi (1992-1993). Þetta er á þeim tíma sem Halldór Blöndal var samgönguráðherra í fyrstu ríkisstjórn Davíðs Oddssonar (sjá hér).

Þremur dögum eftir að frumvarpið um aðild Íslands að EES-samningnum lagði Halldór fram frumvarp til breytinga á lögum um samgöngumál vegna væntanlegrar aðildar (sjá feril málsins hér). Halldór Blöndal mælti fyrir frumvarpinu tæpum mánuði síðar sem var 16. september 1992. Þar sagði hann m.a:

Eins og kunnugt er krefst samningurinn um hið Evrópska efnahagssvæði þess að löggjöf einstakra aðildarríkja verði aðlöguð þeim réttarreglum sem aðildarríki Evrópubandalagsins og EFTA hafa komið sér saman um að eigi að gilda á svæðinu. (sjá hér). 

Nokkur umræða skapaðist bæði um orð samgönguráðherra og innihald og eðli frumvarpsins sem hann mælti fyrir. Kristinn H. Gunnarsson, sem var í Alþýðubandalaginu á þessum tíma, var einn þeirra sem tók til máls þar sem hann velti fram eftirfarandi spurningum í þeim tilgangi að draga fram það sem honum þótti óeðlilegt við innihald frumvarpsins:

Hver fer með löggjafarvaldið hér? [...] Er hér þingbundin ríkisstjórn eða er þingið þræll ríkisstjórnarinnar? Það sem endurspeglast í þessu fr[um]v[arpi] er hið síðastnefnda. Í 11 greinum fr[um]v[arpsins] eru 13 heimildir til ráðherra til að gefa út reglugerðir og nánast allar heimildirnar eru orðaðar þannig „að því leyti sem það er nauðsynlegt vegna skuldbindinga er leiða af samningi um Evrópskt efnahagssvæði.“ [...]

Ég vil segja það, virðulegi forseti, að mig undrar að ráðherra í ríkisstjórn skuli leyfa sér að koma inn á þing með fr[um]v[arp] af þessu tagi. (sjá hér (leturbreytingar eru höfundar))

Svar Halldórs Blöndal við þessu segir e.t.v. allt sem segja þarf: „Samgönguráðherra er heimilt að setja reglugerðir [...] að því leyti sem það er nauðsynlegt vegna skuldbindinga er leiða af samningi um Evrópskt efnahagssvæði milli Efnahagsbandalags Evrópu“ (sjá hér) en flokksbróðir Kristins, Jóhann Ársælsson, fylgir því sem þótti athugavert betur eftir. Í ræðu sinni bendir Jóhann á hvers er að vænta verði aðildin að EES-samningnum samþykktur.

Þetta fr[um]v[arp] til laga um breytingu á lagaákvæðum er varða samgöngumál vegna aðildar að Evrópska efnahagssvæðinu upplýsir kannski skýrt við hverju menn eiga að búast á næstu árum ef þessi samningur um Evrópska efnahagssvæðið verður að veruleika. Hér er fr[um]v[arp] lagt fram þar sem nánast er ekki gert ráð fyrir öðru en að ráðherra gefi út reglugerð og hæstv[irtur] samg[öngu]r[áð]h[erra] lýsti því þannig áðan að menn ættu ekki að hafa áhyggjur af því vegna þess að svigrúmið sem hann hefði sem ráðherra væri svo lítið að það væri ekki verið að framselja neitt vald til hans.

En hvert er verið að framselja valdið úr því að það fer ekki til hans? Það er auðvitað verið að framselja það úr landi. Það er verið að framselja það til EB [nú ESB] vegna þess að gert er ráð fyrir því í þessu fr[um]v[arpi] [...], orðalagið segir okkur að ekki eigi bara að setja reglur Efnahagsbandalagsins sem nú eru í gildi í lög á Íslandi eða láta þær taka hér gildi heldur að það nægi að setja allar nýjar reglugerðir á flæðilínuna sem liggur í gegnum samg[öngu]r[áðu]n[eytið] (sjá hér).

Á meðan Halldór Blöndal var samgönguráðherra lagði hann fram tólf lagafrumvörp sem áttu rætur að rekja til samningsins um evrópska efnahagssvæðið (sjá hér). Þessi lög lögðu grunninn að því að strandsiglingar lögðust niður og vöruflutningar færðust yfir á þjóðvegi landsins (sjá hér).

Þessi breyting komst reyndar ekki til fullra framkvæmda fyrr en í tíð Sturlu Böðvarssonar. Hún mætti allmikilli gagnrýni þegar hún var kynnt í ráðherratíð Halldórs. Þá og hingað til hefur hvað eftir annað verið bent á að vegakerfið sé hvorki gert fyrir svo mikla umferð sem landflutningarnir útheimta né eru vegirnir nógu breiðir til að vörubílar geti mæst með góðu móti alls staðar á algengustu leiðunum.

Nú er útlit fyrir að strandsiglingar fái aftur aukið vægi. Í þessu sambandi má benda á að Evrópusambandið gaf það út um svipað leyti og strandflutningar lögðust af hér að það hygðist „efla sjósamgöngur og auka flutninga á sjó, ám og vötnum og siglingaleiðum til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda og annarri mengun og létta álagi af vegunum“ (sjá hér).

Það hefur komið fram áður að Sturla Böðvarsson tók við Samgönguráðuneytinu af Halldóri Blöndal. Hann sat yfir ráðuneytinu til vorsins 2007. Af þeim þremur, sem hafa setið lengst yfir samgöngumálunum, er hann óvefengjanlega með mestu menntunina. Hann lauk sveinspróf í húsasmíði frá Iðnskólanum í Reykjavík tvítugur að aldri og varð síðar húsasmíðameistari. Fjórum árum eftir sveinsprófið lauk hann raungreinaprófi frá Tækniskóla Íslands og BS-prófi í byggingatæknifræði frá sama skóla 28 ára.

Sturla var kosinn inn á þing árið 1991 en hafði setið inni á þingi sem varamaður á árunum 1984 til 1987. Hann var sveitarstjóri og síðar bæjarstjóri í Stykkishólmi á árunum 1974 til 1991. Eftir að hann tók við embætti samgönguráðherra hélt hann starfi Halldórs Blöndal áfram við að aðlaga lög um samgöngur, vöruflutninga og fjarskipti að reglum EES-samningsins. Alls lagði hann fram tuttugu frumvörp að slíkum lögum.

Þekktasta embættisverk Sturlu Böðvarssonar er væntanlega frumvarp til umferðalaga sem hann kom í gegnum þingið rétt fyrir þinglok vorið 2007 (sjá hér) eða skömmu áður en annað kjörtímabilið sem hann gegndi embætti samgönguráðherra leið undir lok. Frumvarpið tók m.a. til ökuskírteina sem með lögunum urðu tvö; fyrra er bráðabirgðaskírteini til þriggja ára og það síðara fullnaðarskírteini sem gildir til sjötugs.

Það sem mestrar athygli hefur hlotið kemur ekki fram í lögunum en miðað við það sem Ögmundur Jónasson svarar fyrirspurn um ökugerði í mars 2012 þá hafa „reglur um þjálfun ökunema í ökugerði“ komið fram í reglugerð með þessum lögum (sjá hér). Það er þó ekki ökugerðið sjálft sem hefur kallað á háværustu gagnrýnina heldur það að Sturla var ekki aðeins stjórnarformaður í Ökugerði Íslands heldur var hann í stjórn Byggðastofnunar þegar fyrirtækið fékk þaðan 200 milljóna stofnlán (sjá hér).

Nýleg skýrsla sem nefnist: Eignastýring þjóðvegakerfisins: Greining áhrifa og ávinnings gefur jafnvel tilefni til að álykta að framtíðin feli það í skauti sér að enn frekari einkavæðingar á sviði samgöngumála sé að vænta í framtíðinni. Í inngangi skýrslunnar er vísað til samgönguáætlunar fyrir árin 2011-2020 sem lögð var fram á Alþingi í lok ársins 2011 (sjá hér). Þar segir: „Greindur verði ávinningur af áhrifum aukinnar notkunar eignastýringar (e. asset management), þ.e. kerfisbundnu bókhaldslegu utanumhaldi samgöngumannvirkja.“ (sjá hér) Samkvæmt skýrslunni er einn ávinningur sá að gert er ráð fyrir að þeir sem gegni embætti samgönguráðherra séu læsari á virði samgöngumála ef það er sett fram í tölum:

Vegakerfið er byggt upp til langs tíma, en ráðherrar samgöngumála eru yfirleitt bara skipaðir til fjögurra ára í senn (aðeins 5 af 15 fyrstu ráðherrum samgöngumála náðu því að vera heilt kjörtímabil í embætti). Þeir sem mestu ráða þegar kemur að uppbyggingu og rekstri vegarkerfisins eru því oftar en ekki stutt í starfi, sumir bara nokkra mánuði, og því mjög mikilvægt að hægt sé að koma þeim inn í hlutina fljótt og vel og á auðskiljanlegan hátt.

Með stöðluðum mælingum og ástandsvísun öðlast stjórnendur nokkurs konar mælaborð sem gefa til kynna þróunina. Fáir mælikvarðar eru jafn auðskiljanlegir og fjárhagslegt virði eigna. (sjá hér)

Það má kannski benda á það hér að aðeins einn ráðherra sat á stóli samgönguráðherra í nokkra mánuði en það var Magnús Torfi Ólafsson sem opnaði Skeiðarárbrú sumarið 1974. Tíð stjórnarskipti á árunum 1971 til 1991 hafði þær afleiðingar að tíð ráðherraskipti voru í öllum ráðuneytum íslensku stjórnsýslunnar og hefur þá væntanlega komið niður á öllum sameiginlegum málaflokkum samfélagsins. Það er svo líka alls óvíst að þeir séu margir sem vilji meina að hagur samgöngumála hafi vænkast mjög á Íslandi á síðustu áratubum við það að þeir Halldór Blöndal og Sturla Böðvarsson sátu í Samgönguráðuneytinu lengur en forverar þeirra eða samtals í 16 ár.

Fyrsti mannréttindaráðherrann

Eitt af stefnumálum síðustu ríkisstjórnar sneri að fækkun ráðuneyta „til að ná sem mestum samlegðaráhrifum.“ (sjá hér) Í stjórnarsáttmála Samfylkingar og VG kemur ekki beinlínis fram að til standi að leggja kirkjumálaráðuneytið niður en það felst þó væntanlega í þessu hér:

Í nýju ráðuneyti mannréttinda og dómsmála verður til viðbótar við verkefni sem fyrir eru, lögð áhersla á verkefni á sviði lýð- og mannréttinda auk þess sem öll framkvæmd almennra kosninga færist þangað, en hún er nú dreifð á þrjú ráðuneyti. Þangað færast ennfremur neytendamál. (sjá hér)

Haustið 2009 var fyrsta skrefið stigið þegar embættisheiti Rögnu Árnadóttur, sem var skipuð dóms og kirkjumálaráðherra í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur, var breytt í dóms- og mannréttindaráðherra (sjá hér). Ragna Árnadóttir er því fyrsti mannréttindaráðherrann. Um feril Rögnu var fjallað í upphafsfærslu þessa verkefnisins sem ber heitið: Mönnun brúarinnar. 

Þar kemur m.a. fram að Ragna útskrifaðist frá Háskólanum í Lundi með LL.M.-gráðu í Evrópurétti árið 2000. Á árunum 1991 til 1995 starfaði hún sem lögfræðingur við nefndadeild Alþingis. Eftir að hún lauk meistaragráðunni í Lundi starfaði hún sem skrifstofustjóri í Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu á árunum 2002 til 2009. Á þeim tíma var hún staðgengill ráðuneytisstjóra þrjú síðustu árin. 

Á sama tíma og Ragna var í Dóms- og kirkjumálaráðuneytinu starfaði hún auk þess í fjölda nefnda. Þar á meðal var hún i stýrinefnd Evrópuráðsins um mannréttindi (CDDH) frá upphafi starfstímans og til ársins 2005. Árið 2005 var hún í sendinefndum Íslands við fyrirtökur hjá eftirlitsnefndum Sameinuðu þjóðanna eða  mannréttindanefnd (CCPR) og nefnd um framkvæmd samnings um afnám alls kynþáttamisréttis (CERD) 2005.

Þrátt fyrir að Ragna væri langvinsælasti ráðherra síðustu ríkisstjórnar samkvæmt ánægjuvog Gallups (sjá hér) var hún látin víkja fyrir Ögmundi Jónassyni haustið 2010. Ögmundur tók reyndar ekki aðeins við dóms- og kirkjumálaráðuneytinu á þessum tíma heldur líka samgöngu- og sveitarstjórnarráðuneytinu af Kristjáni L. Möller.

Í upphafi ársins 2011 var þessum ráðuneytum steypt saman í eitt og gefið nýtt heiti; þ.e. Innanríkisráðuneytið. Það var líka eftir stjórnarsáttmála síðustu ríkisstjórnar þar sem segir: „Fyrir lok kjörtímabilsins er gert ráð fyrir því að lögfest verði sameining samgöngu- og sveitarstjórnaráðuneytis og mannréttinda- og dómsmála ráðuneytis í nýju innanríkisráðuneyti.“ (sjá hér)

Það er næsta víst að sú áhersla, sem er að finna í samstarfsyfirlýsingu fyrrverandi ríkisstjórnarflokka, á mannréttinda- og innflytjendamál standi í beinum tengslum við þá ætlan að koma Íslandi inn í Evrópusambandið. Sú aðlögun sem átti sér stað á síðasta kjörtímabili að regluverki alþjóðlegra skuldbindinga um mannréttindamál var þó hafin nokkru áður.

Eins og kom fram í færslunni um Utanríkisráðuneytið og aðdraganda hans voru Íslendingar gerðir aðilar að  Mannréttindayfirlýsingu Sameinuðu þjóðanna undir lok ársins 1948 og  Mannréttindasáttmála Evrópuráðsins haustið 1953 (sjá hér). Með aðildinni að EES-samningnum í upphafi ársins 1994 jókst þrýstingurinn að hálfu þeirra Evrópustofnana sem íslensk stjórnvöld höfðu framselt vald sitt til með framantöldum samningum og öðrum viðlíka á áratugunum sem eru liðnir frá lokum seinni heimstyrjaldarinnar. 

Mannréttindasáttmáli Evrópu var lögfestur þegar árið 1994 (sjá hér). Ári síðar voru gerðar breytingar á Stjórnarskránni í þeim tilgangi að færa ákvæði mannréttindakafla hennar „til samræmis við alþjóðlega mannréttindasáttmála sem Ísland er aðili að“. Í flutningsræðu með lagafrumvarpinu um breytingar á stjórnskipunarrétti landsins telur Geir H. Haarde þá helstu upp hér:

Þeir alþjóðlegu mannréttindasamningar sem mestu máli skipta í þessu tilliti eru mannréttindasáttmáli Evrópu sem var lögfestur hér á landi með lögum nr. 62/1994, tveir samningar á vegum Sameinuðu þjóðanna, annars vegar um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og hins vegar samningur um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi, svo og félagsmálasáttmáli Evrópu. (sjá hér)

Á sama tíma og Mannréttindasáttmáli Evrópu fékk „lagagildi á Íslandi“ (sjá hér) voru viðaukar hans, sem höfðu orðið til frá árinu 1950, lögfestir. Síðan hafa bæst við fjórir sem hafa líka öðlast lagagildi hér á landi. Sá síðasti árið 2010 (sjá hér). Aðrir áfangar sem eru í beinu samhengi og vert er að nefna hér eru lög um útlendinga frá árinu 2002 (sjá feril málsins hér) og frumvarp að lögum um atvinnuréttindi útlendinga sem var afgreitt frá Alþingi það sama ár (sjá feril málsins hér). Það má vekja athygli á því að árið eftir hófust framkvæmdir við Kárahnjúka eins og hefur verið rakið hér.

Framantalið stendur í beinu samhengi við þær þjóðréttarskuldbindingar sem íslensk stjórnvöld höfðu undirgengist fyrir Íslands hönd með aðild að alþjóðlegum samningum um mannréttindi en þó virðist einsýnt að í aðildinni að EES-samningnum liggi meginskuldbindingin. Þetta leiðir óneitanlega hugann að þeim orðum sem Ingibjörg Sólrún Gísladóttir hafði eftir Lúðvík Ingvarssyni, fyrrverandi lagaprófessor við Hásóla Íslands, í fyrstu umræðu um EES-samninginn þegar hann lá fyrir Alþingi sumarið 1992 (sjá feril málsins hér). 

Í grein sem Lúðvík skrifaði í Morgunblaðið af þessu tilefni bendir hann á að þegar Íslendingar voru gerðir aðilar að Mannréttindasáttmála Evrópu árið 1950 hafi verið brotið gegn Stjórnarskránni með tvennum hætti. Í fyrsta lagi með því að „Í sáttmálanum er erlendum dómstóli veitt æðsta dómsvald um íslensk málefni á tilteknu sviði, þar sem Hæstiréttur Íslands var áður æðsta dómstig.“ og í öðru lagi fyrir það að Alþingi samþykkti gildistöku mannréttindasáttmálans með þingsályktun en í 59. gr. Stjórnarskrárinnar segir: „Skipun dómsvaldsins verður eigi ákveðin nema með lögum.“ (sjá hér) Í grein Lúðvíks Ingvarssonar segir ennfremur:

,,Frá upphafi bar Mannréttindasáttmáli Evrópu það með sér,“ [...] ,,að í honum fólst afsal ríkisvalds, þ.e. dómsvalds á því réttarsviði sem hann fjallar um. Má t.d. um þetta benda á 49., 52. og 53. gr. sáttmálans. Hann geymir reyndar líka ákvæði sem fela í sér að erlent stjórnvald er að nokkru leyti sett yfir íslenska handhafa löggjafarvalds og framkvæmdarvalds, sbr. 32. gr.“ (sjá hér) 

Það er ekki að sjá að nokkur þeirra stjórnmálamanna sem voru á þingi sumarið 1992 eða þeir sem hafa setið þar síðan hafi tekið nokkurt mark á ábendingum Lúðvíks Ingvarssonar. Dómsmálaráðherrarnir: Þorsteinn Pálsson, Sólveig Pétursdóttir og Björn Bjarnason lögðu fram frumvörp sem urðu að lögum sem hafa grundvallað „forgangsáhrif ESB-réttar og bein réttaráhrif gagnvart réttarkerfi“ (sjá hér)  landsins hvað varðar mannréttindi hvers konar. Samkvæmt því sem segir hér hefur það m.a. leitt til þess að Mannréttindasáttmáli Evrópu hefur „stöðu nokkurs konar stjórnarskrárígildis á Íslandi“ (sjá hér).

EB-tilskipanir skera niður velferðarkerfið 

Samstarfsyfirlýsing Samfylkingarinnar og Vinstri grænna gaf fyrirheit um að áfram yrði haldið á þessari sömu braut þar sem segir: „Mannréttindasamningar sem Ísland hefur undirritað og fullgilt verði leiddir í lög ásamt því að gerð verði áætlun í mannréttindamálum að norrænni fyrirmynd.“ (sjá hér) Það kom í hlut vinsælasta ráðherrans í síðustu ríkisstjórn að uppfylla þessi markmið svo og Ögmundar Jónassonar sem tók við af Rögnu Árnadóttur sem dóms- og mannréttindaráðherra haustið 2010 eins og áður hefur komið fram.

Tæpum mánuði áður en Ragna Árnadóttir yfirgaf Dóms- og mannréttindaráðuneytið voru þrjú frumvörp hennar um breytingar á lögum nr. 96/2002 samþykkt á Alþingi. Frumvörpin vörðuðu dvalarleyfi fórnarlamba mannssals, hælismál og Schengen-samstarfið. Það vekur athygli að í greinargerðum með frumvörpunum er almennt ekki gert ráð fyrir kostnaðarauka fyrir ríkissjóð vegna þessara lagabreytinga ef það sem snýr að hælisleitendum er undarskilið. Þar segir m.a:

Kostnaður ríkissjóðs vegna hvers einstaklings sem veitt hefur verið dvalarleyfi af mannúðarástæðum hefur verið rúm 1 m.kr. á ári hafi viðkomandi verið tekjulaus í sex mánuði en tæpar 2 m.kr. hafi tekjuleysið varað í heilt ár. Á árinu 2009 var 10 hælisleitendum veitt dvalarleyfi af mannúðarástæðum og 7 á árinu 2008. Fyrir aukningu um hverja 10 hælisleitendur vegna frumvarpsins gætu útgjöld ríkisins því aukist um 10–20 m.kr. á ári. [...]

Auk þess má gera ráð fyrir að kostnaðarauki vegna annarra úrræða í frumvarpinu geti verið á bilinu 8–12 m.kr. (sjá hér)

Þegar þetta var voru liðin tæp tvö ár frá bankahruninu. Ríkisstjórn Samfylkingar og Vinstri grænna hafði haldið um stjórnartaumana í rúmt eitt og hálft ár. Þrátt fyrir tvær tilraunir ríkisstjórnarinnar til að velta Icesave-skuldum Landsbankans yfir á herðar almennings og þó ekkert bólaði enn á raunhæfum úrræðum varðandi leiðréttingar og afleiðingar efnahagshrunsins voru þeir enn þó nokkrir sem treystu á að uppgjörið sem var lofað í kjölfar útkomu Rannsóknarskýrslunnar væri skammt undan (sjá hér). 

Í ljósi þeirra afleiðinga sem bankahrunið hafði haft á kjör almennings, með samdrætti á öllum sviðum ásamt niðurskurði á mennta- og velferðarkerfinu, hefði mátt búast við að lagafrumvörp með óljósum og/eða vanáætluðum kostnaðarauka fyrir ríkissjóð hefði mætt einhverri andstöðu á Alþingi. Það var öðru nær. Þvert á móti hlutu frumvörpin tiltölulega fyrirstöðulausa meðferð og sumir höfðu m.a. hástemmd orð um gildi frumvarpsins um hælisleitendur fyrir orðspor Alþingis.

Miðað við samstarfsyfirlýsingu þáverandi ríkisstjórnar kemur það e.t.v. ekki á óvart að einn þingmaður Samfylkingarinnar taldi að: „þegar litið verður yfir þingið nú, [...] verði þessi lög, ef samþykkt verða, talin eitt af því merkasta sem það hefur gert.“ (sjá hér) Hins vegar vekur það e.t.v. furðu einhverra að einn þingmaður Hreyfingarinnar tók jfnvel enn dýpra í árinni þar sem hann hélt því fram að: „þetta mál er rós í hnappagatið fyrir Alþingi og fyrir Ísland og við megum öll vera stolt af því“ (sjá hér).

Vorið eftir sendi Eftirlitsstofnun EFTA (ESA) Innanríkisráðuneytinu bréf með fyrirspurn í 28 liðum. Spurningarnar sneru að „stöðu innleiðingar Íslands á tilskipun 2004/38/EB um frjálsa för, þar sem gerðar voru nokkrar athugasemdir við innleiðingu Íslands á tilskipuninni.“ Til stóð að gera „úrbætur“ strax haustið eftir en það reyndist ekki raunhæft. Ári síðar mælti Ögmundur Jónasson fyrir frumvarpi til laga um „réttaraðstoð fyrir hælisleitendur“. Samkvæmt því sem kemur fram í frumvarpinu fól það í sér „þær breytingar á lögum um útlendinga sem telja má óhjákvæmilegar á þessu stigi í ljósi athugasemda ESA.“ (sjá hér)   

Það vekur sérstaka athygli að í lok fylgiskjalsins með frumvarpinu segir að: „Verði frumvarpið að lögum er ekki ástæða til að ætla að það hafi áhrif á útgjöld ríkissjóðs.“ (sjá hér) Í umræðum um frumvarpið benti Ragnheiður Ríkharðsdóttir á að þetta gæti ekki staðist:

Ætlunin með frumvarpinu er sögð sú að tryggja hælisleitendum réttaraðstoð frá fyrstu stigum málsmeðferðar á hælisumsókn þeirra hjá íslenskum stjórnvöldum. Það er af hinu góða [...] Hins vegar er í umsögn fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins ekki talið að þetta muni hafa neinn kostnað í för með sér. Það stenst ekki. Það stenst ekki að það eigi að veita hælisleitendum réttaraðstoð frá fyrstu stigum og að í frumvarpinu og hjá fjárlagaskrifstofunni sé ekki gert ráð fyrir neinum kostnaði vegna þess. (sjá hér)

Þeir fáu sem tóku þátt í umræðum um þetta frumvarp í þingsal gagnrýndu það reyndar fyrir fleiri þætti en ekki verður farið ýtarlegar í þá hér þar sem staðhæfingar um óveruleg áhrif á ríkissjóð verða áfram í brennidepli. Í kjölfar framangreinds lagafrumvarps um hælisleitendur og vegabréfsáritanir mælti Ögmundur Jónasson fyrir öðru frumvarpi um Fjölmenningarsetur og innflytjendaráð. Í fylgiskjali með frumvarpinu segir:

Ef frumvarpið verður lögfest óbreytt er ekki ástæða til að ætla að það hafi í sjálfu sér teljandi áhrif á útgjöld ríkissjóðs. Verði talin ástæða til að auka umsvif og fjölga störfum á næstu árum hjá Fjölmenningarsetrinu vegna nýrra áforma um uppbyggingu málaflokksins verður að gera ráð fyrir að velferðarráðuneytið mæti útgjaldaaukningu á því sviði innan síns útgjaldaramma með forgangsröðun fjárheimilda frá öðrum verkefnum. (sjá hér)

Sá fyrirvari sem er settur um að kostnaður kunni að aukast stendur í beinu samhengi við fyrirhugaðar innleiðingar á tilskipunum „Evrópusambandsins um framkvæmd meginreglunnar um jafna meðferð manna án tillits til kynþáttar eða þjóðernis nr. 2000/43/EB [...] og tilskipun um almennar reglur um jafna meðferð á vinnumarkaði og í atvinnulífi nr. 2000/78/EB“ (sjá hér).

 

Vigdís Hauksdóttir tók virkan þátt í umræðum um þetta frumvarp þar sem hún benti m.a. á samhengi þessara laga við það sem kom fram í samstarfsyfirlýsingu ríkisstjórnarflokkanna, Samfylkingar og VG, þar sem segir að „Rík áhersla verður lögð á að tryggja rétt og þátttöku fólks af erlendum uppruna og lög um hælisleitendur verði endurskoðuð. Ný lög sett um málefni innflytjenda.“ (sjá hér) Jafnframt bendir hún á að:

árið 2000 voru tæplega 8.500 innflytjendur hér á landi en núna 11 árum seinna eru þeir orðnir 25.693 [25.926 árið 2013]. Ásóknin í að koma hingað er augljóslega að aukast. Samkvæmt tölum frá Útlendingastofnun hefur orðið stórkostleg fjölgun á innflytjendum hingað til landsins síðan umsóknin um aðild að Evrópusambandinu var lögð inn sumarið 2009, sem er athyglisvert. (sjá hér) 

Í skýrslu sem kom út í júlí á síðasta ári kemur fram að þegar börn innflytjenda eru talin með eru þeir 29.130. „Það þýðir að 9,1% landsmanna er annaðhvort innflytjandi eða af annarri kynslóð innflytjenda.“ (sjá hér) Til samanburðar voru innflytjendur 12% landsmanna í Noregi fyrri hluta árs 2012 en Noregur er það land sem hefur verið talað um að nýbúum hafi fjölgað mest (sjá hér). Í samhengi við framantalið er e.t.v. rétt að minna á að:

Flóttamannasamningurinn sem gerður var á Allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna árið 1951 varðandi stöðu flóttamanna er lykilskjal sem ætlað er að ákvarða hver sé flóttamaður, hver réttur þeirra sé og hverjar séu lagalegar skuldbindingar ríkja þegar kemur að málefnum flóttamanna. Viðauki frá 1967 um réttarstöðu flóttamanna lagði af landfræðilegar og tímabundnar takmarkanir úr samningnum frá 1951. (sjá hér)

Af einhverjum ástæðum hefur Evrópusambandið þrýst mjög á ríki Evrópu nú rúmlega hálfri öld síðar að veita meintum flóttamönnum fyrirmyndar þjónustu. Íslensk stjórnvöld hafa gengið svo hart fram í að þóknast þessari tilskipun á nýliðnum árum að það hefur komið alvarlega niður á annarri þjónustu. Einhverjir hafa jafnvel bent á að sú skerðing sem er farin að blasa við á ýmsum sviðum þeirrar velferðarþjónustu, sem áður mátti kenna við „norræna velferð“, bitni svo hart á þeim sem þurfa á henni að halda að það megi kallast mannréttindabrot á íslenskum borgurum (sjá hér). 

Fjölgun hælisleitenda á Íslandi hefur farið stigvaxandi í kjölfar þess að lagafrumvörpin sem Ragna Árnadóttir mælti fyrir voru samþykkt haustið 2010. Kostnaðurinn átti líka eftir að fara umtalsvert fram yfir þær 10-20 milljónir sem Ragna hafði áætlað sem kostnaðarauka (sjá hér). Þó kostnaður væri ekki allur kominn í ljós árið 2012 þá var álagið á Útlendingastofnun orðið slíkt að það var afar óraunsætt að ætla að aðlögun íslenskra laga um hælisleitendur að reglugerðum Evrópusambandsins hefði engin eða óveruleg áhrif á stöðu ríkissjóðs. 

Mánuði eftir að rýmkunin, sem fólst í lagafrumvarpinu, sem Ögmundur Jónasson áætlaði að hefði engan kostnað í för með sér, var samþykkt birtist viðtal við Kristínu Völundardóttur, forstjóra Útlendingastofnunar, þar sem hún sagði:

„Íslenska ríkið kostar uppihald og umönnun hælisleitenda og sú umönnun er miklu dýrari en launakostnaður eins starfsmanns og einn starfsmaður getur alltaf klárað fleiri en eitt mál í mánuði. Þetta er einfalt reikningsdæmi, þannig að því fleiri starfsmenn sem sinna þessu, því ódýrara verður þetta fyrir ríkið og öllum líður betur, bæði umsækjendum og starfsfólki.“ (sjá hér) 

Í byrjun árs 2013 brast á enn stærri flóðbyglja hælisleitenda en hafði sést hér á landiáður. Í mars varð ekki lengur horft fram hjá því að löggjöfin hafði óhjákvæmilegan kostnaðarauka í för með sér. „Ljóst er að meira fjármagn þarf til að greiða úr hælisleitendamálum á Íslandi og hugsanlega verður fjölgað í mannaflanum sem sinnir málaflokknum.“ (sjá hér) Ekki er samt að sjá að þó þetta sé viðurkennt að það hafi verið sett í samhengi við innleiðingu þeirra tilskipana Evrópusambandsins sem hér hafa verið raktar.

Miðað við upplýsingar Innanríkisráðuneytisins frá því í ágúst 2013 er „kostnaður ríkisins vegna hælisleitenda meðan umsóknir þeirra eru gaumgæfðar [...] 7.449 kr. á dag.“ (sjá hér) Kostnaðurinn við umönnun hælisleitenda nam 220 milljónum fyrir árið 2012 (sjá hér) og 600 milljónum króna árið 2013 (sjá hér).

Hér má benda á að á meðan kostnaður vegna þeirra 172 sem sóttu um hæli hér á landi nam 600 milljónum króna á síðasta ári benda gögn Reykjavíkurborgar til þess að 179 einstaklingar séu heimilislausir og hafist við á götum borgarinnar. (sjá hér) Í samhengi við þessar upplýsingar voru sett saman drög að stefnu sem var kynnt í upphafi þessa árs.  „Heiða Kristín Helgadóttir, formaður starfshóps sem vann stefnuna, segir heildarkostnað við málaflokkinn í kringum 400 milljónir króna.“ (sjá hér)

Það má minna á að gerður var samningur við Reykjanesbæ um að taka á móti þeim sem sækja um hæli hér á landi og sjá um nú lögbundna þjónustu við þá. Vorið 2013 voru hælisleitendurnir sem voru á vegum Reykjanesbæjar orðnir 190. Þá „lýstu forsvarsmenn bæjarins því yfir að ekki væri svigrúm til að taka við fleiri hælisleitendum.“ (sjá hér) Í þessu ljósi lýsti Innanríkisráðuneytið eftir fleiri sveitarfélögum sem væru viljug til að taka að sér sams konar þjónustu og Reykjanesbær við hælisleitendur (sjá hér)

Um áramót tóku gildi þjónustusamningar innanríkisráðuneytisins við Reykjavíkurborg og Reykjanesbæ um þjónustu við hælisleitendur á meðan mál þeirra eru til meðferðar hér á landi. Í þeim felst að Reykjavík tekur við þjónustunni við fimmtíu einhleypa karlmenn, en í Reykjanesbæ, sem þjónustaði áður alla hælisleitendur, eru nú að því er fram kemur á vef bæjarins 79 manns, aðallega fjölskyldufólk, enda eru þar á meðal 20 börn. (sjá hér)

Þeir 50 hælisleitendur sem eru í Reykjavík búa „í um fimmtán íbúðum sem borgin leigir á almennum markaði með húsgögnum.“ (sjá hér) Miðað við gögn Reykjavíkurborgar eru á sama tíma a.m.k. 64 konur og 112 karlar heimilislausir í Reykjavík. Flestir þeirra eiga uppruna sinn hér á landi eða 89,4%. Aðrir koma frá öðrum ríkjum Evrópu. Flestir frá Austur-Evrópu (sjá hér).

Yngsti einstaklingurinn meðal heimilislausra í Reykjavík er 18 ára og sá elsti 75 ára. Fjölmennustu aldurshóparnir sem hafast að stórum hluta á götunni eru á aldursbilinu 21 til 30 (24%) og 51 til 60 ára (22%). Af þeim 179 sem samkvæmt gögnum Reykjavíkurborgar tilheyra þeim hópi sem stundum er nefndur „útigangsfólk“ hafa a.m.k. 38% verið á götunni í yfir tvö ár en yfir helmingur hópsins segist gista við ótryggar aðstæður (sjá hér). Fyrir þá sem ekki skilja hvað í slíkri staðhæfingu felst má benda á að aðeins eru til 34 gistirými fyrir karla sem eru á götunni. Þegar 112 eru heimilislausir er ljóst að það komast ekki allir í rúm þannig að einhverjir verða að finna önnur ráð til að komast í skjól yfir nóttina.

Það ber að athuga að ofangreind gögn eru byggð á skýrslu frá haustinu 2012 en vorið 2012 segir Þorleifur Gunnlaugsson um aðstæður útigangsfólks í Reykjavík: „Öll úrræðin eru nú fullnýtt og eins og áður sagði er nú stöðugt verið að vísa frá neyðarskýli fyrir karla. Árið 2007 dugðu 16 rúm en í dag duga ekki 34 og við þessu verður að bregðast.“ (sjá hér) Hann bendir líka á að haustið 2008 var samþykkt stefna Reykjavíkurborgar í málefnum utangarðsfólks 2008 – 2012. „Í plagginu segir skýrum stöfum: „Markmið með stefnumótun í málefnum utangarðsfólks er að koma í veg fyrir útigang og tryggja öllum viðunandi húsaskjól““ (sjá hér)

Helstu heimildir
Ráherraskipan í síðara ráðuneyti Jóhönnu Sigurðardóttir
Ráðherrar í núverandi ríkisstjórn

Ríkisstjórnir og ráðherrar frá 1904-1942
Ríkisstjórnartal frá stofnun lýðveldis

Heimildir úr laga- og ræðusafni
Lög samþykkt á Alþingi (stjórnartíðindanúmer laga)  

Ræður þingmanna (á árunum 1907-2014)

Ferlar einstakra mála inni á Alþingi
Málefni innflytjenda (stjórnsýsla, Fjölmenningarsetur, innflytjendaráð o.fl). frá 13. september til 13. nóvember 2012.
Útlendingar (vegabréfsáritanir, hælisleitendur og EES-reglur). frá 31. mars til 19. júní 2012.
Breytt skipan ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands (fækkun ráðuneyta). frá 30. mars til 11. apríl 2012.
Stjórnarráð Íslands (sameining ráðuneyta). frá 9. júní til 9. september 2010.
Útlendingar (dvalarleyfi fórnarlamba mannsals). frá 31. mars til 9. september 2010.
Útlendingar (hælismál). 31. mars til 9. september 2010.
Útlendingar (þátttaka í samstarfi á ytri landamærum, framfærsla o.fl.) frá 31. mars til 9. september 2010.
Strandsiglingar (uppbygging). frá 15. október til 11. nóvember 2008.
Mannréttindasáttmáli Evrópu (eftirlitskerfi samningsins) frá 16. mars til 4. maí 2005
Mannréttindasáttmáli Evrópu (13. samningsviðauki) frá 13. október til 5. desember 2003.
Strandsiglingar. frá 5. febrúar til 19. apríl 2002.
Schengen upplýsingakerfið á Íslandi. frá 30. nóvember 1999 til 7. apríl 2000.
Stjórnskipunarlög (mannréttindaákvæði) frá 17. maí til 15. júní 1995
Mannréttindasáttmáli Evrópu. frá 18. október 1993 til  6. maí 1994.
Efling Akureyrar og Eyjafjarðarsvæðisins sem miðstöðvar fræðslu á sviði sjávarútvegs. frá 27. nóvember til 20 maí 1992.
Hringvegurinn. frá 19. nóvember 1991 til 10. mars 1992.

Heimildir úr fjölmiðlum (um samgöngumál)
Strandsiglingar spara fyrirtækjum stórfé. visir.is 28. febrúar 2014.
Oftast innanbúðarmaður. mbl.is 1. febrúar 2014.

Eimskip hefur strandsiglingar með viðkomu á Ísafirði. BB.is 7. mars 2013

Brýnt að gera úttekt á úrbótum í vöruflutningum. BB 7. október 2011
Þögn um veð ökugerðis. DV.is 23. júlí 2011.
Kennitöluflakkara lofað hámarksláni. DV.is 19. júlí 2011.
Sturla beggja vegna borðs. DV. 11. júní 2011.
Helmingur viðhaldskostnaðar vegna vöruflutningabíla. mbl.is 23. febrúar 2011.
Flutningabíll slítur vegum á við 9 þúsund fólksbíla. mbl.is 6. maí 2008
Þrýst á þjóðvegina. mbl.is 12. febrúar 2006.
Slysum í landflutningum fjölgar ört. visir.is 9. febrúar 2006.
Ökugerði í sjónmáli. mbl.is 15. júlí 2005.
Eimskip hætta strandsiglingum. mbl.is 31. júlí 2004.
Mikill sigur að fá ökugerði. mbl.is 8. apríl 2004
Guðmundur Rúnar Svansson. Söguleg ákvörðun. Deiglan 6. október 2003.
Ákvörðun um strandsiglingar fyrir áramót. mbl.is 28. september 2006.
Nú stækkar landið. Morgunblaðið 12. júlí 1974.

Heimildir úr fjölmiðlum (um málefni hælisleitenda og útigangsfólks)
Metfjöldi hælisumsókna hér á landi á síðasta ári. mbl.is 16. mars 2014.
Auðveldari félagsleg aðlögun hælisleitenda í borginni. visir.is 20. febrúar 2014.
Útigangsfólk kemur víða að. ruv.is 14. febrúar 2014.
Umsóknum hælisleitenda fjölgaði nærri um 130 prósent á tveimur árum. visir.is 28. janúar 2014.

Hefur safnað 200.000 krónum fyrir útigangsfólk í Reykjavík. dv.is 16 október 2013.
Sveitarfélög viljug til að þjónusta hælisleitendur. visir.is 24. ágúst 2013.
Neyðarástand í Reykjavík. eyjan.is 15. maí 2013.
Samið um aðstoð við hælisleitendur. mbl.is 23. apríl 2013.
Hafa ekki undan að útvega fjölskyldum íbúðir. mbl.is 8. apríl 2013.
Meira fjármagn þarf til hælisleitenda. mbl.is 23. mars 2013.
Geti áfram ákært vegna falspappíra. mbl.is 8. mars 2013.
Janúar ekki lengur rólegur mánuður. mbl.is 9. febrúar 2013.
Endurskoða hælisumsóknarferlið. mbl.is 21. janúar 2013.
„Orð tekin úr samhengi“. mbl.is 19. janúar 2013.
Sækja til Íslands til að fá frítt uppihald. ruv.is 18. janúar 2013

Harður heimur vímusjúkra á götunni. SÁÁ-blaðið 9. október 2012
Hælisleitendur flytja í Klampenborg. Víkurfréttir 30. júlí 2012
Forstjóri Útlendingastofnunar: „Þetta er ekki boðlegt“. mbl. 23. júlí 2012.
Aukin fjárframlög til Útlendingastofnunar rædd. mbl.is 15. maí 2012.
Borgarverðir aðstoði útigangsfólk. visir.is 19. mars 2012.

Sjá fréttaknippi um hælisleitendur á mbl.is

Heimildir frá Innanríkisráðuneytinu (og eldri ráðuneytum sem heyra undir það nú)
Fyrri ráðherrar. Innanríkisráðuneytið.
Greinargerð um breytingar á flutningum innanlands. Samgönguráðuneytið o.fl. október 2004.
Mat á hagkvæmni strandflutninga á Íslandi. Innanríkisráðuneytið. 2011
Málaflokkar. Innanríkisráðuneytið.
Reglugerð um vöruflutninga á vegum innan Evrópska efnahagssvæðisins. Dóms- og kirkjumálaráðuneytið. 1995.
Reglugerð um ökuskírteini. Innanríkisráðuneytið. 2011.
Samanburður á beinni gjaldtöku og samfélagslegum kostnaði við flutninga. Hagfræðistofnun Háskóla Íslands. 2005 
Samgöngur í tölum. Samgönguráðuneytið 1999.
Samgöngur í þágu þjóðar. Samgönguráðuneytið 2007.
Skýrsla nefndar um flutningskostnað. Samgönguráðuneytið janúar 2003.
Undirbúa ökugerði á Akranesi. Innanríkisráðuneytið. 24. apríl 2006.
Yfirlit yfir lög og reglugerðir eftir málaflokkum. Innanríkisráðuneytið.

Heimildir úr ýmsum áttum
Athugasemdir SVÞ vegna strandsiglinga sendar á Eftirlitsstofnun EFTA. Samtök verslunar og þjónustu.
Aukin hagkvæmni í landflutningum. Samtök atvinnulífsins.
Eignastýring þjóðvegakerfisins. Janúar. 2014.
Erla Björg Sigurðardóttir. Kortlagning á fjölda og högum útigangsfólks í Reykjavík. 2012.
Fjölþættur ávinningur strandsiglinga. Landvernd 3. ágúst 2004.
Flóttamenn og hælisleitendur. Mannréttindaskrifstofa Íslands.
Fækkun ráðuneyta úr 12 í 9. Forsætisráðuneytið.
Hringvegur um Ísland. Þjóðaskjalasafn Íslands.
Jón Valur Jensson. Tryggvi Þórhallsson. gardur.is [án árs]
Mannréttindasáttmáli Evrópu (öðlaðist gildi á Íslandi 3. september 1953)
Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna (samþykkt 10. desember 1948)
Samningur um réttarstöðu flóttamanna (Genf 28. júlí 1959) 
Samstarfsyfirlýsing ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstrihreyfingarinnar - græns framboðs
Tölfræðilegar upplýsingar um erlenda ríkisborgara og innflytjendur á Íslandi. Fjölmenningarsetur. júlí 2013
Um Ökugerði Íslands
Verkefnaskrá ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinsri grænna
Vöruflutningar á íslenskum þjóðvegum i aldarlok. Skýrsla Vegargerðarinnar. 2003.