Fyrsti í samstöðu gegn ESB

Í kjölfar alþingiskosninga ætti að vera komið rúm til að fara að einbeita sér að samstöðunni aftur. Eitt af því sem sameinar þvert á flokka er andstaðan við ESB aðlögunarferlið. Á nýliðnu kjörtímabili hefur áherslan á aðlögun verið slík að hún hefur nánast drekkt allri annarri umræðu og haldið mikilvægum innanlands- málum í heljargreipum.

Sama hvað um niðurstöðu nýliðinna alþingis-kosninganna má segja er ljóst að þessari áherslu var hafnað. Það hefur því myndast svigrúm til að halda andstöðu stórs hluta þjóðarinnar gegn bæði aðlögunarferlinu sjálfu svo og aðildinni að Evrópusambandinu á lofti.

Fyrsta tækifærið er morgundagurinn. Heimsýn hefur látið útbúa skilti og borða sem verður útbýtt fyrir 1. maí gönguna á morgun til þátttakanda sem vilja afþakka frekari óþægindi í boði Evrópusambandsins hér á landi. Á síðu Heimsýnar segir í tilkynningu þar sem vakin er athygli á þessum þætti göngunnar á morgun: 

Á þessum hátíðisdegi er rétt að muna eftir því hversu miklu það skiptir fyrir launþega að atvinnuástand sé gott. Því miður hefur atvinnuleysi stóraukist í löndum ESB að undanförnu og er nú svo komið að það er að meðaltali um 12 prósent, en farið að nálgast 30% á Spáni og Grikklandi, en þar er um helmingur ungs fólks án atvinnu.

Höldum því á lofti að það er íslenskum verkalýð ekki til heilla að ganga í ESB. (sjá hér)

Gangan hefst kl. 13:30 en þeir sem vilja halda uppi andstöðunni gegn ESB eru hvattir til að mæta á bílaplanið við Arion-banka kl. 13:00 þar sem skilti og borðar verða afhent. Gengið verður niður Laugarveginn og niður á Ingólfstorg þar sem verkalýðsforystan er með útifund. Þátttakendur eru hvattir til að koma skilaboðunum rækilega á framværi þar með því að hafa skiltin og borðana áberandi.

Stofnaður hefur verið viðburður inni á Fésbókinni (sjá hér). Eftir útfundinn býður Heimsýn upp á kaffi á skrifstofu sinni að Hafnarstræti 18 (sjá hér). Hér má líka benda á að tvær undirskriftarsafnanir eru í gangi þar sem aðildarviðræðum er hafnað.

Önnur er á skynsemi.is þar sem einfaldlega er skorað „á Alþingi að leggja til hliðar aðildarumsókn að Evrópusambandinu.“ (sjá hér). Nýlega hrinti svo Samstaða þjóðar annarri undirskrifasöfnun af stað með enn afdráttarlausara orðalagi þar sem segir: „Við undirrituð skorum á Alþingi að stöðva strax viðræður Íslands við Evrópusambandið um aðild Íslands að ESB með formlegri ályktun“ (sjá hér). 

Stöndum vörð um framtíðina og lífskjör almennings og fjölmennum á morgun í þeim tilgangi að gera ESB-andstöðuna áberandi í 1. maí göngunni og göngum saman með skynseminni og segjum: Nei, takk við ESB!

Framsókn ekki með „einkaleyfi“

Í kjörklefanum

Eins og lesendur eru eflaust meðvitaðir um standa kjósendur frammi fyrir óvenju miklu vali í alþingiskosningunum sem fram fara í dag. 11 stjórnmálaflokkar bjóða fram í öllum kjördæmum, 12 í Norðvestur, 13 í Reykjavík norður og 14 í Reykjavik suður. Þetta eru 15 stjórnmálaflokkar alls.

Mörgum þykir þetta offramboð vera skýrasti vitnisburðurinn um þá stjórnmálakreppu sem blasir við hér á landi sem bein afleiðing efnahagshrunsins og þess ráðaleysis sem pólitíkin hefur orðið ber af frammi fyrir því hvernig skuli tekið á fjármálaheiminum sem nærir rót vandans.

Viðbrögðin við offramboðinu hingað til minna helst á einhvers konar sjokkviðbrögð og má e.t.v. heita eðlilegt því það er væntanlega það síðasta sem nokkrum datt í hug að dáðleysi „velferðarstjórnarinnar“ sem tók við í kjölfar bankahrunsins myndi leiða til þeirra algeru upplausnar á þeim væng stjórnmálanna, sem hingað til hefur verið kenndur við vinstri, að hvorki fleiri né færri en 11 ný framboð myndu bjóða fram nú.

Á meðan ríkisstjórnarflokkarnir tveir ásamt velflestum offramboðanna hafa komið fram eins og þeir séu að bjóða fram annaðhvort í einskismannslandi eða í litla, sæta menntaskólanum sínum þar sem atkvæði klíkusystkinanna mun tryggja þeim völd vaxa Framsóknar- og Sjálfstæðisflokkurinn sem meirihluti hópsins hefur tekið sig saman um að gera að sínum höfuðandstæðingum.

Það er auðvitað býsna þægilegt að stinga höfðinu bara ofan í sandinn og láta sem 13 framboð sé eðlilegri útkoma en einn til þrír félagshyggju- og umhverfisverndarflokkar sem teflt er gegn fjármagnssinnuðum stóriðju- og virkjanaflokkum. Meðal nýju framboðanna eru reyndar tveir flokkar sem skera sig úr hinum 11. Þetta eru Landsbyggðarflokkurinn og Regnboginn.

Landsbyggðarflokkurinn setur landsbyggðina á oddinn. Þeir sem þekkja til á landsbyggðinni eru væntanlega sammála því að það var kominn tími á að málefni hennar fengju sterka rödd. Því miður býður flokkurinn eingöngu fram í Norðvesturkjördæmi.

Regnboginn er álitlegur kostur fyrir þá sem vantar valkost sem setur umhverfis-, jafnréttis- og lífskjaramál þeirra verst settu í forgang. Hann er raunar líka eini valkostur þeirra sem vilja tryggja það að á næsta þingi verði einstaklingar sem láti ekki beygja sig í ESB-málinu.

Nóttin framundan mun leiða það í ljós hvort þessir flokkar muni koma mönnum inn á þing. Það má hins vegar draga það fram hér að ef þeir megindrættir sem skoðanakannanir undanfarandi daga hafa bent til að verði niðurstaða kosninganna að þá er tilefni til að benda formönnum bæði Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks á að færa foringjum og/eða talsmönnum Samfylkingar og Vinstri grænna ásamt offramboðunum 11 sérstakar þakkir fyrir að hafa beint kjósendum til þeirra með eiginhagsmunamiðari stjórnmálablindu sinni. Sjálfsagt er að þakka öllum stærri fjölmiðlum á Íslandi líka fyrir þá niðurrifs- og sundrungarpólitík sem þeir hafa alið á með sínu framlagi.

Það er hins vegar óskandi að almenningur minnist þess hverju samstaða almennings skilaði á síðasta kjörtímabili. Það er ekki síður óskandi að allir hafi það í huga að ef niðurstaða kosninganna nú lítur út fyrir að vera svört að þá verðu pólitíkin varla mikið svartari en á síðasta kjörtímabili. Það eru þó væntanlega einhverjir sem hafa áttað sig að það verður verulegt skarð fyrir skildi þar sem Lilja Mósesdóttir verður ekki meðal þeirra sem verða á næsta þingi.

Kjósendur munu þar af leiðandi ekki eiga neinn sérfræðing í efnahagsáföllum á komandi þingi. Þess vegna er hæpið að þar verði nokkur sem upplýsi almenning um afleiðingar þeirra fjármálagjörninga sem komandi þingheimur hefur til umfjöllunar og/eða meðferðar. Af þessum ástæðum verður almenningur að standa sig miklu betur á verðinum gagnvart því sem fram fer inni á þingi.

Það er afar líklegt að ásókn erlendra kaupahéðna eins og Ross Beaty og Huang Nubo muni harðni til muna á næsta kjörtímabili og ekki ólíklegt að bæði Framsóknar- og Sjálfstæðisflokkur verði veikir á svellinu gagnvart því að fá skjótfengna peninga í ríkiskassann til að keyra upp atvinnulífið. Það er líka afar líklegt að áróður Evrópusinnanna í Já-Ísland muni harðna verulega strax eftir kosningarnar auk þess sem það er líklegra en ekki að afstaða landsfunda Framsóknar- og Sjálfstæðisflokks verði lítið heilagri en kosningaloforð Vinstri grænna gagnvart sínum kjósendum fyrir fjórum árum.

Það eina sem íslenskur almenningur hefur að treysta á við þær aðstæður, sem er hætt við að muni blasa við undir morgun, er hann sjálfur. Það ríður því á miklu að allur almenningur verði fljótur að ná sér af doðanum sem sá pólitíski ærslaleikur sem hér hefur viðgengist hefur valdið. Þetta er orðinn langur tími eða heilt ár og keyrði svo um þverbak síðustu þrjá til fjóra mánuðina.

Ég leyfi mér að vona að uppskeran af þessum öfgakennda og lamandi ærslaleik verði sá jákvæði lærdómur að horfast í augu við það að það var samstaða almennings sem dugði best á síðasta kjörtímabili. Það er mikilvægt að þetta komist til skila þar sem það er útlit fyrir að hún verði áfram eina trygga haldreipi almennings á því næsta líka.

Lífið hefur alltaf verið hópverkefni en það hefur sjaldan verið jafn mikilvægt að almenningur standi saman í að verja framgang þess eins og nú. Þeir sem eru sammála því að til að tryggja grunnforsendur lífsins þurfi að verja landið og menninguna sem umgjörð um lífið of framtíðina munu að öllum líkindum leiða saman hesta sína fyrr en varir.

Örvæntum því ekki heldur höldum haus og vonum að þessi sem héldu að pólitík væri X-faktor keppni til að komast að í beinni á alþingisrásinni læknist af þeirri glópsku í timburmönnunum sem hljóta að leggjast yfir marga þeirra sem hafa farið offari í sundrungarpólitíkinni á undanförnum vikum.

Nokkuð minni kjörsókn í Reykjavík

Lífið er ekki einstaklingsframtak

Íslenskir kjósendur eru sannarlega ekki öfundsverðir af því vali sem þeir standa frammi fyrir í alþingiskosningunum í dag. Í flestum kjördæmum hafa þeir 11 möguleika, 12 í Norðvestur, 13 í Reykjavík norður en 14 í Reykjavík suður.

Auk fjórflokksins svokallaða, þ.e. Framsóknarflokks, Samfylkingar, Sjálfstæðisflokks og Vinstri grænna, sem bjóða fram í öllum kjördæmum, eru það eftirtalin framboð: Björt framtíð, Dögun, Flokkur heimilanna, Hægri grænir Lýðræðisvaktin, Píratar og Regnboginn. Alþýðufylkingin og Húmanistaflokkurinn bjóða auk þess fram í báðum Reykjavíkur-kjördæmunum, K-listi Sturlu Jónssonar í Reykjavík suður og Landsbyggðarflokkurinn í Norðvesturkjördæmi.

Framboðin sem eru umfram fjórflokkinn eru því alls 11 og má heita með ólíkindum að í samfélagi sem telur ekki nema 236.944 kosningabæra einstaklinga skuli vera 1.512 sem eru reiðubúnir að taka sæti á 72 framboðslistum 15 stjórnmálaflokka! Þetta vekur ekki síst undrun þeirra sem hafa meira og minna lifað og hrærst í grasrótinni sem flest þessara framboða eru grundvölluð á en enn frekar þeirra sem unnu að því í heilt ár að koma fótunum undir framboð eins og SAMSTÖÐU.

Sundur og saman

Af einhverjum ástæðum fer lítið fyrir þeim spurningum sem mætti ætla að vakni frammi fyrir því að 11 ný framboð hafa komið fram fyrir þessar alþingiskosningar. Húmanista-flokkurinn er elstur, Hægri grænir halda upp á þriggja afmælið sitt í byrjun sumars en hinir níu eru allir í kringum eins árs gamlir eða yngri. 

Björt framtíð er elst, stofnuð 5. febrúar. Þá er Dögun, stofnuð 18, mars. Önnur eru yngri og ótrúlega mörg aeins örfárra mánaða. Frá stofnfundi Dögunar hefur sá stjórnmálaflokkur klofnað í þrennt. Klofningarnir eru Píratar stofnaðir 24. nóvember og Lýðræðisvaktin 17. febrúar.

Það hlýtur að vekja sérstaka athygli að á þeim tveimur mánuðum sem eru liðnir frá stofnun Lýðræðisvaktarinnar hafa verið gerðar nokkrar tilraunir til samstarfs sem er útlit fyrir að snúist um það að atkvæði greidd klofningum Dögunar eða flokkunum sem mætti kalla þríburaframboðið (þ.e. Dögun, Píratar og Lýðræðisvakt) verði talin sameiginlega.

Myndin hér að ofan er tekin af frétt sem birtist á dv.is í gærmorgun en hún var síðan tekin út af einhverjum ástæðum. Áður hafði athugasemdakerfið þó leitt ýmislegt athyglisvert í ljós.

Þegar það er haft í huga að þetta er langt frá því fyrsta fréttin sem birtist um sambands-togstreitu þeirra einstaklinga sem koma við sögu framboðs Dögunar, Pírata og Lýðræðisflokks getur ekki hjá því farið að maður velti fyrir sér uppruna þeirra og tengslum sem að þessum framboðum koma.

Þegar að er gáð

Dögun varð til í framhaldi þess að þrír stjórnmálaflokkar tóku sig saman við leigu húsnæðis sem stendur við Brautarholti 4. Húsnæðinu var gefið heitið Grasrótarmiðstöðin enda var yfirlýstur tilgangur þessa framtaks sá að skjóta skjólshúsi yfir þá grasrót sem hafði staðið að ýmis konar viðspyrnuverkefnum eins og tveimur þjóðaratkvæðagreiðslum um Icesave og Tunnumótmælum sem knúði ríkisstjórnina m.a. til að setja saman samráðsnefnd um skuldaúrræði húsnæðislánagreiðenda.

Hér eru ótalin grasrótarsamtök eins og Heimavarnarliðið og Hagsmunasamtök heimilanna sem hvort með sínum hætti hafði sýnt skuldugum heimilum ómetanlegan stuðning. Hagsmunasamtök heimilanna komu aldrei að Grasrótarmiðstöðinni en Heimavarnarliðið hélt reglulega fundi þar. Þeir sem tóku húsið á leigu höfðu þó afar takmarkaðan áhuga á grasrótinni sem slíkri heldur heltu sér í það að stofna stjórnmálaflokk.

Eftir á að hyggja er útlit fyrir að megintilgangurinn hafi verið sá að tryggja ákveðnum einstaklingum innan Hreyfingar, Frjálslyndra, Hagsmunasamtaka heimilanna og fyrr- verandi stjórnlagaráðs þingsæti. Einhvers staðar á leiðinni komu svo hagsmunaöfl frá Útvarpi Sögu og Fjölskylduhjálpinni inn í þetta og gerðu kröfu um það að oddvitar þeirra fengju örugg sæti. Niðurstaðan varð fjórir flokkar; þ.e: Dögun, Píratar, Lýðræðisvaktin og Flokkur heimilanna.

Þegar horft er til þess hverjir skipa fyrstu sæti þessara framboða er ljóst að Frjálslyndi flokkurinn hefur hvergi fengið athvarf. Hins vegar er einn Hreyfingarþingmaður í oddvitasæti á lista Dögunar og annar á lista Pírata. Tveir fulltrúar Hagsmunasamtaka heimilanna eru í oddvitasæti á lista Dögunar og einn á lista Flokks heimilanna.

Fulltrúar stjórnlagaráðs eiga oddvitasæti á öllum listunum fjórum ef undan er skilinn listi Pírata en Smári McCarthy bauð sig þó fram til stjórnlagaráðs. Jón Þór Ólafsson hefur verið mikill ákafamaður um framgang stjórnarskrárfrumvarpsins. Hann hefur líka verið mikilvirkur stuðningsmaður Hreyfingarþingmannanna. Aðalheiður Ámundadóttir var starfsmaður stjórnlaganefndar (sjá hér).

Útvarp Saga og Fjölskylduhjálpin hafa hvergi fengið athvarf nema á lista Flokks heimilanna. Rétt er að taka það fram að fulltrúi Fjölskylduhjálparinnar er í öðru sæti en ekki oddvitasæti þess lista þar sem hann á sæti eins og aðrir sem hér hafa verið taldir. Það er líka rétt að það komi fram að þeir fulltrúar Útvarps Sögu sem eiga oddvitasæti á lista Flokks heimilanna sátu stofnfund Lýðræðisvaktarinnar 15. febrúar. Formlegur stofnfundur Flokks heimilanna var haldinn 1. apríl.

	Hagsmunasamtök	Fulltrúar þeirra í 1. sæti
	Hagsmunasamtök heimilanna Þingflokkur Hreyfingarinnar Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Andrea J. Ólafsdóttir Gísli Tryggvason Margrét Tryggvadóttir Þórður Björn Sigurðsson
	Þingflokkur Hreyfingarinnar Kjarnahópur Hreyfingarinnar Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Aðalheiður Ámundadóttir Birgitta Jónsdóttir Jón Þór Ólafsson Smári McCarthy
	Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði	Eyþór Jóvinsson Lýður Árnason Þorvaldur Gylfason Þórhildur Þorleifsdóttir Örn Bárður Jónsson
	Hagsmunasamtök heimilanna Fulltrúar tengdir stjórnlagaráði Útvarp Saga Fjölskylduhjálpin	Arnþrúður Karlsdóttir Ásgerður Jóna Flosadóttir (2.sæti) Pétur Gunnlaugsson Vilhjálmur Bjarnason

 
Fylgistregðan kann að byggja á vantrausti

Í draumi þessara nýju framboða er falið fall Borgarahreyfingarþingmannanna sem mun að öllum líkindum gera það að verkum að þeir verða tiltölulega fáir meðal kjósenda sem treysta sér til að kjósa nokkurt nýju framboðanna. Væntanlega eru þó þau framboð sem rekja uppruna sinn til sömu róta og Borgarahreyfingin útilokuðust frá því að njóta trausts meðal kjósenda.

Það er reyndar nánast útilokað að þeir sem hafa fylgst grannt með því hvernig þingmenn Borgarahreyfingarinnar hafa farið með traust 7,2% kjósenda geti hugsað sér að kjósa Dögun eða Pírata. Reyndar ekki ólíklegt að einhverjir þeirra sem kusu Borgarahreyfinguna fyrir fjórum árum veðji frekar á fjórflokkinn í þessum alþingiskosningum.

Kjósendur létu sig dreyma um breytingar í málefnaáherslum og nýjungar varðandi sambandið á milli þings og þjóðar. Draumarnir voru grundvallaðir á þeirri réttlætisást sem virtist búa undir amatörslegum málflutningi og framkomu þeirra hversdagslegu einstaklinga sem skipuðu sér í efstu sæti Borgarahreyfingarinnar. Kjósendur leyfðu sér að treysta því að þessi væru blásin sama eldmóði og þær þúsundir sem höfðu mótmælt víða um land og krafist réttlátra leiðréttinga á lífskjörum sínum ásamt uppgjöri við hrunið.

Þó vonbrigði kjósenda í síðustu kosningum hafi tæplega verið skoðuð af yfirvegun eða alvöru þá er greinilegt að það gera sér flestir grein fyrir því að fylgishrun Samfylkingar og Vinstri grænna í skoðanakönnunum að undanförnu stendur í beinum tengslum við framgöngu þessara flokka á kjörtímabilinu. Hins vegar virðast þeir vera fáir sem tengja lélegt fylgi offramboðsins við vonbrigðin sem Borgarahreyfingin olli sínum kjósendum á kjörtímabilinu.

Ein líklegasta skýringin á afar lélegu fylgi  langflestra meðal offramboðsins er að vonirnar sem voru bundnar við nýtt framboð í síðustu alþingiskosningum brugðust. Framganga Borgarahreyfingarþingmannanna hefur ekki aðeins grafið undan þeim sjálfum og framboðum þeirra heldur þora kjósendur ekki að treysta nýjum framboðum þar sem síðasta kjörtímabil sýndi það svart á hvítu að það eru ekki aðeins meðlimir eldri flokkanna sem bregðast.

Fulltrúar mótmælaframboðsins, sem 7,2% kjósenda treystu fyrir atkvæði sínu, stukku yfir í annan flokk, sneru baki við stuðningsmönnum sínum, grasrót og tóku eitthvert svig á stefnumálin. Þau hafa m.a.s. orðið ber að því að ljúga blákalt um staðreyndir.

Því miður virðist ekkert lát ætla að verða á óheiðarleikanum þó þingmennirnir hafi stofnað nýja flokka í kringum framboð sín. Þannig reynir Þór Saari, sem skipar 5. sæti á lista Dögunar í Suðurkjördæmi, að halda því fram að: „Því miður náðu egóin tökum á sumum upprunalegu félögum okkar og til urðu Lýðræðisvaktin, Píratar, Samstaða (sem svo hvarf), Hægri grænir og fleiri.“ (sjá hér)

Ég veit ekki hvort Guðmundur Franklín geti tekið undir það að hann hafi einhvern tímann verið félagi þingflokks Hreyfingarinnar. Það er hins vegar ljóst að eftir að Hreyfingar-þingmennirnir sviku bæði Lilju Mósesdóttur og Atla Gíslason haustið 2011 hafði þingflokkur Hreyfingarinnar opinberað svo þjónkun sína við ríkisstjórnina, sem Atli og Lilja höfðu sagt skilið við vorinu áður, að það var útilokað að þessi ættu frekari samleið (sjá hér).

Fráhrindandi óheilindi 

Það að að kenna SAMSTÖÐU  um lélegt gengi Dögunar ber ekki aðeins vitni um verulegan skort á pólitísku innsæi heldur er framsetningin bæði óheiðarleg og óforskömmuð afbökun á sannleikanum. En Þór virðist ekki vera einn um það meðal Dögunarfélaga að kunna ekki að fara rétt með staðreyndir heldur búa veruleikann til eftir aðstæðum. Gunnar Skúli Ármannsson, sem skipar heiðursætið á lista Dögunar í kjördæmi Margrétar Tryggvadóttur, heldur viðlíka fram um ástæður lélegs fylgis Dögunar:

Dögun var stofnuð til að sameina alla þá sem vildu gefa fjórflokknum frí. Meginástæðan er að fjórflokkurinn er verkfæri séhagsmunaaðila eða auðvalds eins og það hefur lengstum verið kallað. Tilraunin mistókst. Lilja Mósesdóttir vildi stofna sinn flokk, Birgitta vildi stofna sinn flokk og Lýður vildi stofna sinn flokk. Sturla vildi stofna sinn flokk, Halldór í Holti vildi stofna sinn flokk og svo framveigis. (sjá hér)

Hér er ástæða til að minna á að haustið 2011 tók Þór Saari nefndarsæti af Atla Gíslasyni í Íslandsdeild vestnorræna ráðsins (sjá hér og hér) meðvitaður um það hversu mikils virði sætið var Atla. Enginn Hreyfingarþingmannanna hafði heldur neitt við það að athuga að á sama tíma var Þuríður Bachman sett í sæti Lilju Mósesdóttur í Íslandsdeild Evrópuráðsþingsins (sjá hér og hér). Þetta var gert þremur dögum áður en Lilja átti að fara til Strassborgar og flytja ræðu sem fulltrúi flokkahópsins hennar um skýrslu OECD um efnahagsmál (sjá hér).

Það er svo rétt að taka það fram að SAMSTAÐA flokkur lýðræðis og velferðar var stofnaður 15. janúar 2012, tæpum fjórum mánuðum eftir að Hreyfingarþingmennirnir höfðu opinberað þjónkun sína við ríkisstjórnina. Dögun var ekki stofnuð fyrr en tveimur mánuðum eftir að SAMSTAÐA var stofnuð eða 18. mars það sama ár.

Engin formleg beiðni um málefnasamstarf barst nokkurn tímann frá Dögun til stjórnar SAMSTÖÐU. Hins vegar er ljóst að einhverjir fulltrúar Dögunar lágu mjög í einstökum stjórnarfulltrúum SAMSTÖÐU. Flest bendir til að það hafi haft þann tilgang að freista þess að það næðist meirihlutafylgi innan stjórnar SAMSTÖÐU fyrir þeirri hugmynd að flokkarnir sameinuðust.

Hér verða þessi samskipti ekki rakin frekar í bili en það má þó minna á það að í alþingiskosningunum 2009 fór Borgarahreyfingin fram með efnahagsstefnu sem var að langmestu leyti byggð upp á hugmyndum sem Lilja Mósesdóttir hafði lagt fram á Opnum borgarafundum haustið 2008 og á Austurvelli í upphafi árs 2009.

Nú eru það fulltrúar Hagsmunasamtaka heimilanna sem sjá um að útskýra efnahagsstefnu Dögunar en hún er að langmestu leyti kóperuð upp úr stefnuskrá SAMSTÖÐU þó þessir fyrrum formenn Hagsmunasamtaka heimilanna falli gjarnan í þá freistni að tala um hana eins og sitt eigið sköpunarverk. (sjá t.d. hér)

Stolið og stælt eða sérstaða

Það er líklegra að allir þeir sem hafa tekið þátt í því að sópa upp flokkum og fólki á nýliðnu ári hafi verið meira haldnir af kappi en forsjá. Það vekur t.d. athygli að stefnumál langflestra er eins og sniðin að þeirri málefnadagskrá sem haldið hefur verið á lofti af eigendastýrðum fjölmiðlum. Viðhorf þessara skyndiflokka til mikilvægra mála eins og ESB-aðlögunarinnar er því í aðalatriðum eins og úrklippubók þeirra frasa sem hafa komið fram á RUV og 365-miðlum um þetta efni. 

Meðal nýju flokkanna er þó að finna tvær gleðilegar undantekningar. Annars vegar er það. Landsbyggðarflokkurinn sem er með algerlega sjálfstæða stefnu í málefnum landsbyggðarinnar. Viðhorf oddvita listans hafa líka komið spyrlum konsingastjónvarpsins á RUV oftar en einu sinni algerlega í opna skjöldu. Miðað við það litla vægi sem málefni landsbyggðarinnar hafa fengið að undaförnu, bæði í stjórnmálaumræðunni og í störfum þingsins, er það fagnaðarefni að hér sé kominn fram flokkur sem vill verja hagsmuni landsbyggðarinnar sérstaklega.

Annar flokkur sem nýtur töluverðar sérstöðu er Regnboginn sem varð ekki síst að veruleika fyrir þá staðreynd að enginn hina flokkanna var reiðubúinn til að leggja upp í kosningabaráttuna með aðildarviðræðurnar við ESB að aðalmáli. Regnboginn er eini flokkurinn sem er afdráttarlaust á móti því að aðildarviðræðunum verði framhaldið án þess að þjóðin fái tækifæri til að segja sitt álit áður en aðlögunarferlinu lýkur.

Ef litið er til fjölda flokka eingöngu, fyrir þessar alþingiskosningar, er ljóst að kjósendur eru ekki öfundsverðir. Það er nefnilega ekkert áhlaupaverk að kynna sér öll þessi framboð og reyna að gera upp hug sinn. Væntanlega fallast mörgum hendur þegar þeir horfa framan í það að margir flokkanna bjóða líka upp á stefnuskrár sem eru eins og afrit hver af annarri eða klippimyndir héðan og þaðan.

Einhverjir bjóða upp á stefnur í málaflokkum sem enginn í oddvitasætunum hefur menntun eða beina reynslu af. Sumir bjóða m.a.s. fram með efnahagsstefnu SAMSTÖÐU án þess að nokkur innan flokksins sé með þá sérfræðimenntun sem til þarf til að hrinda í framkvæmd efnahagsáætlun til að byggja upp efnahagsstöðugleika í kjölfar þess sem hefur átt sér stað á íslenskum fjármálamarkaði eftir bankahrunið 2008.

Þegar 15 flokkar bjóða fram til þings með 1.512 frambjóðendum alls er ljóst að einhverjir verða fyrir vonbrigðum. Það er hætt við að kjósendur verði líka fyrir vonbrigðum... Ég hef satt að segja mestar áhyggjur af þeim. Ég vona samt að þeir séu fáir sem eru í sömu standandi vandræðum og ég með að kjósa!

Kannski að ég rölti bara þarna austur eftir og skili auðu...

Rólegt í Laugardalshöllinni

Vakkað yfir lýðræðinu

Meginskilningur þeirra hópa sem hafa mótmælt á undanförnum misserum í ríkjum Evrópu og víðar er að vandinn sem við er að glíma sé sá að „no true democracy is attainable when the process is determined by economic power“ (sjá t.d. hér).

Það verður heldur ekki betur séð en þetta sé sameiginlegur skilningur mótmælenda  hvort sem þeir hafa risið upp á meginlandi Evrópu, vestur í Ameríku eða austur í Japan. Hvarvetna mótmæla bæði ungir og aldnir óréttlætinu sem kemur fram í því að stöðugt er gengið lengra í niðurskurði almannahagsmuna til bjargar bönkum og öðrum fjármálastofnunum (sjá t.d. hér).

Af þessu verður ekki betur séð en skilningur fjöldans úti í hinum stóra heimi sé sá að skýringin á versnandi lífskjörum almennings sé fremur efnahagslegur en stjórnmálalegur. Hér á landi ætti þetta að liggja enn betur fyrir þegar litið er til þess litla árangurs sem hefur náðst með því að uppfylla kröfur Búsáhaldabyltingarinnar um að skipta út andlitum í yfirstjórnum Seðlabankans og Fjármálaeftirlitins ásamt því að kjósa upp á nýtt.

Það sem ætti að standa upp úr eftir þetta kjörtímabil er sá lærdómur að efnahagsvandinn verður ekki leystur með því að skipta út fólki og kjósa nýja flokka.

Lausnin liggur í samstöðunni

Þegar mið er tekið af efnahagsatburðum kjörtímabilsins ætti það hins vegar að blasa við að samstaða almennings er miklu líklegri til að ná árangri gagnvart fjármálaöflunum en það að skipta út fólki hvort sem er inni á þingi eða í eftirlitsstofnunum fjármálageirans. Hér er að sjálfsögðu verið að vísa til Tunnumótmælanna og þeirrar öflugu samstöðu sem náðist í tvígang gegn Icesave.

• Það er nánast útilokað að Icesave-samningarnir væru úr sögunni ef ekki hefði komið til gallhörð sjálfboðavinna þeirra einstaklinga sem skipuðu grasrótarhópana sem vöktu athygli almennings á innihaldi samninganna, afleiðingunum yrðu þeir samþykktir og svo lögfræðilegum möguleikum Íslendinga í málinu.

• Sértækar vaxtabætur hefðu heldur aldrei orðið að veruleika nema fyrir hinn stórkostlega samtakamátt sem opinberaðist fyrir framan alþingishúsið í Tunnumótmælunum 4. október 2010. Væntanlega hafa framhaldsmótmælin dagana á eftir sannfært samráðsnefndina sem var kölluð saman í kjölfarið enn frekar um að hún varð að gera eitthvað til að draga úr mótmælunum.

Við þetta má líka bæta að það hefði væntanlega lítill sem enginn árangur náðst í baráttunni við miskunnarleysi gengistryggðu lánanna ef ekki hefði verið fyrir þrautseigju hjónanna sem kærðu þau og höfðu sigur í málinu. Það má auðvitað ekki gleymast að það voru sem betur fer einstaka þingmaður sem reyndi að sporna gegn þjónkun Alþingis við peningavaldið og skjóta a.m.k. inn þingsályktunartillögum til að koma hagmunamálum fjölskyldna og fyrirtækja í landinu að í umræðum kjörtímabilsins á þinginu ásamt breytingum á efnahagsumhverfinu.

Í ljósi þess hvaða viðtökur lausnarmiðaðar hugmyndir Lilju Mósesdóttur hafa fengið á kjörtímabilinu bæði inni á Alþingi og meðal fjölmiðlamanna, sem ítrekað annaðhvort hundsuðu þær eða réðust gegn persónu hennar, er ekki annað hægt en taka undir þessi orð hins 79 ára aktívista Ralph Nader:

Our democracy is in decay, with no end in sight unless there is a sustained response from an aroused citizenry to stop the corporatists from blocking so many proven solutions for our country‘s promblems. (sjá hér)

 

Í lok þessa kjörtímabils blasir nefnilega við sú sorglega staðreynd að: Í stað þess að almenningur brýni samstöðu sína lætur hann framagjörnum frambjóðendum það eftir að sundra samstöðu sinni og koma þannig í veg fyrir að kraftinum sem í samstöðu hans liggur verði beitt.

Það verður heldur ekki betur séð en þeim sem stafar ógn af sérfræðikunnáttu Lilju Mósesdóttur í efnahagsáföllum séu í aðstöðu til að nota bæði Alþingi og fjölmiðla til að útiloka hana.

Traust afturhald

Þorvaldur Gylfason er prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands. Af einhverjum ástæðum hefur ekki farið mikið fyrir honum hér heima í allri þeirri efnahagsumræðu sem fram hefur farið á yfirstandandi kjörtímabili. Honum hefur þó brugðið fyrir þar sem hann hefur mært efnahagsráðgjöf Alþjóðagjaldeyris-sjóðsins og undirstrikað nauðsyn hennar (sjá t.d. hér). Afstaða hans í Icesave er líka löngu orðin fræg af endemum þar sem hann sagði:

[...] ítrekaðar yfirlýsingar íslenzkra stjórnvalda um, að staðið yrði við skuldbindingar íslenzku bankanna samkvæmt tilskipunum Evrópusambandsins um tryggingasjóði, bindi hendur stjórnvalda og samningar séu því nauðsynlegir og dómstólaleiðin komi af þeim sökum ekki til álita. Þetta sjónarmið verður ekki heldur vefengt. Hver vill vitandi vits eiga viðskipti við mann, sem er þekktur að því að víkja sér undan að efna gefin loforð með þeim rökum, að honum beri ekki lagaskylda til þess?“(sjá hér)

Sú hollusta sem kemur fram í málflutningi Þorvaldar, þar sem hann tjáir sig um málstað Íslendinga gagnvar erlendum fjármálastofnunum, ætti ekki að koma á óvart þegar það er haft í huga hversu nátengdur hann er bæði Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og Evrópusambandinu. Undanfarin ár hefur hann nefnilega ferðast um heiminn, einkum Afríku, Asíu og Mið-Austurlönd, sem ráðgjafi þessara stofnana.

In recent years, he has been a frequent consultant to the International Monetary Fund and also the World Bank, the European Commission, and the European Free Trade Association (EFTA). This work has included extensive lecturing at the Joint Vienna Institute in Vienna, in all parts of Africa, as well as in Asia and the Middle East. (sjá hér)

Þrátt fyrir þann tilfinnanlega skort sem er á stuðningi við hagsmuni almennings í málflutningi Þorvaldar hefur hann alla tíð verið hátt skrifaður af þeim hópi sem stóð á bak við Búsáhaldabyltinguna. Það liggur hins vegar ekki fyrir hvers vegna eða hver þáttur Þorvaldar var í hinni eiginlegu Búsáhaldabyltingu.

Af einhverjum óskiljanlegum ástæðum hefur Þorvaldur Gylfason verið eins og einhvers konar mentor Hreyfingarþingmannanna og margra þeirra sem tilheyrðu Borgarahreyfing- unni sálugu. Það var kannski þess vegna sem hann þótti ómissandi þegar fulltrúar þessara tveggja komu saman ásamt Frjálslynda flokknum í Grasrótarmiðstöðinni haustið 2011 í þeim tilgangi að blása til breiðfylkingar sem byði fram við alþingiskosningarnar sem nú eru framundan.

Strax í upphafi þessara viðræðna var ljóst að í augum Þorvaldar Gylfasonar þá skiptir ný stjórnarskrá meginmáli. Þegar það er haft í huga að samkvæmt 111. gr. stjórnarskrár-frumvarpsins, sem hann tók þátt í að setja saman ásamt öðrum stjórnlagaráðsfulltrúum, er heimilt að framselja valdi íslenska ríkisins „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér) ætti það að vera ljóst að Þorvaldi eru hagsmunir vinnuveitenda sinna á erlendri grundu enn og aftur ofarlegar í huga en hagsmunir íslensku þjóðarinnar.

Í stuttu máli þá var Þorvaldur Gylfason ekki fyrirferðarmikill á því meginsviði sem breiðfylkingarmyndunin, sem síðar varð Dögun, fór fram. Aftur á móti tók hann sviðið yfir þegar kom að því að Rokkrúta Dögunar fór um landið til að halda úti boðskap þeirra sem komu fram í því að hafa gert stjórnarskrána að sínu meginmáli haustið 2012. Þorvaldur hafði undirbúið sig vel fyrir þessa ferð því hann var tilbúinn með kennslugöng um það hvernig ætti að kjósa strax um miðjan mars eða sjö mánuðum áður en það kom að ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrána þ. 20. október (sjá hér.

Lýðræðisvakk

Það er ljóst að nokkuð var lagt í ferðalagið en litlum sögum hefur farið af viðtökum eða árangri en ferðalagið var tekið upp, klippt í áhorfendavæna tímalengd og sett inn á You Tube í níu hlutum. Er svo tíðindalaust af þætti Þorvaldar innan Dögunar um hríð. Þegar sex frambjóðendur voru búnir að gera uppskátt um framboð fyrir hönd Dögunar fóru að renna tvær grímur á ýmsa sem höfðu gert ráð fyrir því að Þorvaldur ætlaði sér tæplega að sitja hjá á næst komandi alþingiskosningavertíð enda birtust reglulega sögusagnir um það að í þetta skiptið ætlaði hann sér fram (sjá t.d. hér).

Af fundargerðum Dögunar, sem voru aðgengilegar á heimasíðu Dögunar á þessum tíma, varð heldur ekkert vart við Þorvald en á milli lína var þó tekið að hylla undir þær ryskingar sem leiddu til skálmaldarinnar sem varð opinber upp úr áramótunum. Upp úr sauð á framkvæmdaráðsfundi sem haldinn var skömmu upp úr áramótunum þegar varamaður þess vildi leggja fram vantrauststillögu á dýrasta frambjóðanda Dögunar sem hafði opinberað framboð sitt um miðjan desember en vildi samt fá ráðningarsamning sinn sem kosningastjóra framlengdan (sjá hér).

Þó Finnbogi væri fyrstur til að yfirgefa Dögun opinberlega þá var flóttinn úr Dögun hafinn litlu fyrr  og fleiri áttu eftir að fara í kjölfarið. Ýmislegt bendir til að ein af meginástæðum þess að þessir heltust úr lestinni hafi verið ofuráhersla Andreu J. Ólafsdóttur, sem kosningastjóra, á sitt eigið framboð. Hér er yfirlit yfir þá sem yfirgáfu Dögun opinberlega fram að formlegri stofnun Lýðræðisvaktarinnar:

	Úrsögn úr Dögun	Hlutverk hjá Lýðræðisvaktinni
Finnbogi Vikar	10. janúar 2012	1. sæti á lista XL í Suðurlandskjördæmi
Lýður Árnason	22. janúar 2012	1. sæti á lista XL í Suðvesturkjördæmi
Grétar Mar Jónsson	13. febrúar 2012	var á stofnfundi Lýðræðisvaktarinnar
Daði Ingólfsson	16. febrúar 2012	var á stofnfundi Lýðræðisvaktarinnar

Rúmum mánuði eftir að frambjóðendaflóttinn hófst hjá Dögun var tilkynnt um stofnun Lýðræðisvaktarinnar.

Stofnendurnir áttu það allir sameiginlegt að hafa verið í stjórnlagaráði sem skilaði af sér drögum að nýrri stjórnarskrá sem gera ráð fyrir því að almenningur geti ekki farið fram á þjóðaratkvæðagreiðslu um: „fjárlög, fjáraukalög, lög sem sett eru til að framfylgja þjóðréttarskuldbindingum né heldur um skattamálefni eða ríkisborgararétt“ en ríkið getur framselt valdi sínu „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér).

Lýðræðinu sett vakt

Á formlegum stofnfundi flokksins sem haldinn var 17. febrúar voru allir helstu flóttamennirnir úr Dögun og vakti þar eflaust mesta athygli Gunnar Tómasson sem hefur farið mikinn undanfarna fjóra mánuði í gangrýni sinni á lausnarmiðaðar hugmyndir Lilju Mósesdóttur, Frosta Sigurjónssonar og Positive Money varðandi aðskilnað peningamyndunar og útlánastarfsemi bankakerfisins. Þetta má t.d. sjá í umsögn hans frá 1. desember 2012 um þingsályktunartillögu Lilju Mósesdóttur (sjá frétt á xc.is) um þessa aðgerð en þar segir m.a:

Mistök við stjórn peningamála á liðinni tíð eru ekki rök fyrir kerfisbreytingu á útlánastarfsemi bankanna heldur þarf að draga nauðsynlegan lærdóm af þeim svo betur takist til í framtíðinni. Til dæmis er einfalt mál að takmarka umsvif bankakerfisins með svokölluðu útlánaþaki sem hefur verið þáttur í efnahagsáætlunum Alþjóðagjaldeyrissjóðsins fyrir mörg aðildarríki um langt árabil. (sjá hér)

Gunnar Tómasson skrifað líka grein nýlega til að vefengja bæði Frosta Sigurjónsson og fulltrúa Positive Money, sem kom hingað til lands og hélt fyrirlestur í Hátíðarsal Háskóla Íslands (sjá frétt um fundinn hér). Þar undirstrikar Gunnar Tómasson ágæti Alþjóðagjaldeyrissjóðsins enn og aftur:

Í flestum hagkerfum heims er það hlutverk seðlabanka og fjármálaeftirlits að setja nýsköpun peninga af hálfu banka (útlánaþenslu) tilhlýðileg takmörk. Í starfi við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn um langt árabil tók ég þátt í ákvörðun slíkra takmarka, en þau eru einatt lykilatriði í efnahagsáætlunum AGS og aðildarríkja sem glíma við óstöðugleika á fjármálamarkaði og halla á greiðslujöfnuði.

Ef það væri ríkjandi skoðun að ástæða slíkra erfiðleika væri að „bönkum hefði verið leyft að búa til peninga”, þá myndi þess gæta í ráðleggingum AGS til viðkomandi aðildarríkja, en þess sjást engin merki. (sjá hér)

Sú aðdáun og traust sem fyrrum starfsmaður Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Gunnar Tómasson, ber til sjóðsins virðist reyndar vera nokkuð almenn meðal oddvita Lýðræðisvaktarinnar eins og kom fram hjá Erni Bárði Jónssyni þegar hann sagði aðkomu sjóðsins hafa verið nauðsynlega til að koma hér á aga og festu í efnahagsmálum (sjá hér á mínútu 87). Þessi ummæli lét Örn Bárður falla í kosningasjónvarpi Sjónvarpsins, 9. apríl sl., þar sem efnahagsmálin voru til umræðu.

Á stofnfundi Lýðræðisvaktarinnar sem var haldinn hinn 17. febrúar sl. vakti það og athygli að af þeim sjö sem voru kjörnir/skipaðir í stjórn Lýðræðisvaktarinnar voru fjórir sem komu að stofnun Dögunar og/eða störfuðu með þeim flokki að framboðsmálum.

Það er reyndar ekki síður athyglisvert þegar litið er til þess að fimm af þeim tíu sem voru kjörnir í framkvæmdaráð á stofnfundi Dögunar, sem haldinn var tæpu ári fyrr, starfa nú með Lýðræðisvaktinni. Helmingur oddvita á framboðslistum Lýðræðisvaktarinnar voru áður í Dögun og mætti því með réttu kalla Lýðræðisvaktina annað af tveimur klofningsframboðum Dögunar ásamt Pírötum.

Séð og heyrt

Það er margt sem vekur furðu varðandi flokksstofnun Þorvaldar Gylfasonar rétt rúmum tveimur mánuðum fyrir alþingiskosningar. Maður skyldi t.d. ætla að háskólaprófessor gerði meiri kröfur til faglegra vinnubragða en svo að hann ryki út í það að stofna enn einn stjórnmálaflokkinn rétt fyrir kosningar og það í því offramboði sem blasti við þegar stofnun Lýðræðisvaktarinnar var opinberuð.

Annað sem vekur furðu eru áherslurnar í stefnuskrá Lýðræðisvaktarinnar,  skorturinn á kynningu hennar og svo það sem í versta falli myndi teljast óheiðarleiki. Takið t.d. eftir þessu myndbandi og því að Þorvaldur nefnir hvergi að hann hefur verði ráðgjafi þeirra tveggja erlendu fjármálastofnana sem hafa sett efnahagslegri framtíð þeirra Evrópuríkja sem hafa átt hvað erfiðast uppdráttar að undanförnu slík skilyrði að þau eru að kikna undan þeim.

 

Það hljóta margir að velta því fyrir sér hvaðan Lýðræðisvaktinni og fleiri nýjum framboðum kemur peningurinn til að halda málstað sínum á lofti með auglýsingum á samfélagsmiðlum, í fjölmiðlum og með uppákomum. Það gefur væntanlega auga leið að þegar tveir mánuðir eru í kosningar gefst ekki mikill tími til fjáröflunar fyrir nýtt framboð. Hins vegar kostar myndband eins og þetta.

Í þessu sambandi má líka benda á að þetta er langt frá því að vera eina myndbandið sem hefur verið gert um frambjóðendur Lýðræðisvaktarinnar. Þau eru nokkur (sjá hér) Þau eru líka fleiri dæmin sem benda til þess að Lýðræðisvaktin sé langt frá því að vera á flæðiskeri stödd peningalega. Það kostar nefnilega að birta auglýsingar í blöðum, ljósvaka- og netmiðlum. Hönnun fjölmiðlaauglýsinga og barmmerkja kostar. Hönnun vefsíðna og plakata kosta líka.

Þegar litið er yfir frambjóðendur á lista Lýðræðisvaktarinnar vakna líka margar stórar spurningar. Margir meðal þeirra 114 sem eiga sæti á lista Lýðræðisvaktarinnar eru þjóðþekktir einstaklingar sem hafa lítt eða ekkert komið nálægt pólitík áður og fæstir haft nokkur afskipti af því sem fram hefur farið hér á fjórum síðastliðnum árum. Það er því eðlilegt að maður spyrji sig: Hvað veldur þeim brennandi áhuga þeirra nú svona rétt fyrir kosningar að þau taka sæti á framboðslista algjörlega óþekkts framboðs? 

Það er líka undrunarefni að allt þetta vel menntaða og þokkalega vel samfélagssetta fólk skuli hafa gengist inn á þá hugmynd að leggja enn einum nýja flokknum lið sem í grundvallaratriðum á flest allt sameiginlegt með öðrum flokkum sem voru til fyrir. Þegar litið er til stefnumála þá er nefnilega ekki að sjá að Lýðræðisvaktin skeri sig svo mjög úr stefnu fjórflokksins og þá einkum Samfylkingar.

Af nýju flokkunum er Björt framtíð, Dögun og Píratar líka í meginatriðum með sömu áherslur og Lýðræðisvaktin. Í þessu sambandi mál líka benda á að útlit er fyrir að Píratar og Lýðræðisvaktin hafi gert með sér einhvers konar samkomulag um einhvers konar samstarf (sjá hér).

Þegar litið er til málflutnings Þorvaldar Gylfasonar í því meginmáli sem hann heldur fram að hafi hrint honum til stjórnmálaþátttökunnar er full ástæða til að horfa til þess hvernig hann heldur málum á lofti. Hér verður aðeins tiltekið eitt dæmi sem snýr að þeirri fullyrðingu að það sé þjóðarvilji að hér verði tekið upp það stjórnarskrárfrumvarp sem inniheldur takmarkaðan rétt til þjóðaratkvæðagreiðslna og heimildina til fullveldisafsals til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að.

Það liggur nefnilega fyrir að innan við helmingur kjósenda sýndi ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrármálið áhuga þ. 20. október sl. Tveir þriðju þeirra sem greiddu atkvæði sögðu já við fyrstu spurningunni sem hljóðaði svo: „Vilt þú að tillögur stjórnlagaráðs verði lagðar til grundvallar frumvarpi að nýrri stjórnarskrá?“ (sjá hér).  

Vaktstjóri lýðræðisins

Í aðdraganda þess að núverandi þing lyki störfum opinberaði hagfræðiprófessorinn og vaktstjóri Lýðræðisvaktarinnar, Þorvaldar Gylfasonar, þessa túlkun sína á ofangreindum niðurstöðum:

„Alþingi svívirðir lýðræðið á þessum dögum með því að daðra við þá hugmynd frammi fyrir opnum tjöldum að drepa nýja stjórnarskrá sem tveir þriðju hlutar kjósenda hafa lýst með skýrum hætti í þjóðaratkvæðagreiðslu að þeir vilji sem grundvöll nýrrar stjórnskipunar Íslands,“ (sjá hér)

Það liggur fyrir að vaktstjóri Lýðræðisvaktarinnar telur það brýnasta hagsmunamál þjóðarinnar að stjórnarskrárfrumvarp stjórnlagaráðs verði samþykkt sem ný stjórnarskrá þjóðarinnar. Þessari skoðun deilir hann ekki aðeins með þingmönnum Hreyfingarinnar heldur líka nokkrum stjórnarskrárfélögum eins og Illuga Jökulssyni sem nýverið setti á stað undirskriftarlista sem snýst um það að þrýsta á það að aðlögunarferli Íslands að ESB verði klárað án þess að vilji þjóðarinnar til aðlögunarinnar verði kannaður áður (sjá hér).

Í söluherferð Lýðræðisvaktarinnar svo og annarra stjórnarskrárliða hefur sá málflutningur verið mjög áberandi að eingöngu með nýrri stjórnarskrá verði þjóðareignin yfir náttúruauðlindunum tryggð. Í þessu samhengi er athyglisvert að 34. grein stjórnarskrárfrumvarpsins segir: „Auðlindir í náttúru Íslands, sem ekki eru í einkaeigu, eru sameiginleg og ævarandi eign þjóðarinnar“ (sjá hér (feitletrun er blogghöfundar)).

Það er líka vert að taka eftir því að spurningin varðandi þetta efni í ráðgefandi þjóðaratkvæða-greiðslu hljóðaði þannig: „Vilt þú að í nýrri stjórnarskrá verði náttúruauðlindir sem ekki eru í einkaeigu lýstar þjóðareign?“ (sjá hér (feitletrun er blogghöfundar)).

Í þessu sambandi er rétt að minna á að vatnalögin sem urðu til í ráðuneyti Katrínar Júlíusdóttur og voru samþykkt á Alþingi í september 2011 gera skýran greinarmun á yfirborðsvatni og grunn-vatni. Samkvæmt lögunum er grunnvatn enn í einkaeigu og getur hver ráðstafað af vild (sjá hér). Hér er líka ástæða til að minna á ásókn erlendra aðila í að kaupa hér lönd og vaxandi vatnsskort í heiminum. 

Núna á laugardaginn verður kosið til næsta Alþingis. Laugardagurinn er því síðasti dagurinn sem kjósendur hafa til að gera upp hug sinn um það hvort þeir ætli að kjósa og hvaða flokkur af þeim 11 til 14 sem bjóða fram fá þeirra atkvæði. Þeir sem falla fyrir framboðslista sem lítur að nokkru leyti út eins og forsíða á Séð og heyrt munu eflaust vera svolítið veikir fyrir Lýðræðisvaktinni.

Valkostur kjósenda

Þeir sem aðhyllast hugmyndina um foringja eða mentor eiga væntanlega ekki í miklum vandræðum með að sjá Þorvald fyrir sér í því hlutverki. Það hvort að tengsl hans við Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og Evrópu-sambandið setur strik í reikninginn kemur væntanlega í ljós þegar talið verður upp úr kjörkössunum.

Það er nefnilega óvíst að kjósendur kunni að meta hollustu Þorvaldar við þessa vinnu-veitendur sína. Það er heldur ekki víst að þeir kunni honum miklar þakkir fyrir hvorki þá útkomu sem vinna hans í stjórnlagaráði skilaði né þá áherslu sem hann hefur lagt á afraksturinn.

Það er líka alveg möguleiki að kjósendum sé bæði rétturinn til þjóðaratkvæðagreiðslu um öll mál svo og sjálfstæði þjóðarinnar kærari en Þorvaldi. Það má líka vera að kjósendur sjái í gegnum áherslu Þorvaldar á stjórnarskrárbundna þjóðareign náttúruauðlinda þar sem þeir eru meðvitaðir um að það var tryggt að grunnvatnið væri undanskilið haustið 2011 án þess að Þorvaldur og aðrir stjórnarskrárliðar séu að taka það fram. 

Það má vera að einhverjir kjósendur séu á því að Þorvaldur Gylfason sé rétta andlitið til að draga úr valdi núverandi peningakerfis þrátt fyri afstöðu hans í Icesave og þrátt fyrir þögn hans og/eða loðinn málflutning hans um efnahagsmál á kjörtímabilinu. Það má vera að þeir telji tengsl hans og aðdáun á þeim alþjóðlegu peningastofnunum sem eru að leggja efnahag Grikklands, Spánar, Kýpur og fleiri ríkja Evrópu í rúst honum til tekna.

Afstaða kjósenda til stefnumála og verka Þorvaldar Gylfasonar og Lýðræðisvaktarinnar mun aðfararnótt n.k. sunnudags leiða í ljós. Það er m.a.s. möguleiki á því að af niðurstöðum kosninganna megi draga einhverjar ályktanir um það hvort íslenskur almenningur sé enn á því að skýring efnahagshrunsins sé stjórnmálaleg eða hafi hallast að skýringum annarra, sem standa í svipuðum sporum, um að hún sé fremur efnahagsleg.

Reynt að bjarga í horn á síðustu stundu

Dögunarþrenna

Dögun, Píratar og Lýðræðisvaktin rekja öll rætur sínar til þeirrar Breiðfylkingar sem stofnað var til í Grasrótarmiðstöðinni veturinn 2011-2012. Formlegar þreifingar milli málsaðila hófust einhvern tímann í nóvember árið 2011 en það voru fulltrúar Borgarahreyfingar, Hreyfingar, Frjálslyndra og einstaka stjórnlagaráðsfulltrúa sem að umræðunum komu.

Óformlegar viðræður höfðu þó hafist miklu fyrr um einhvers konar samstarf og jafnvel kosningabandalag í komandi alþingiskosningum á milli Borgarahreyfingarinnar og þingflokks Hreyfingar  annars vegar og fulltrúa Hreyfingarinnar og Frjálslynda flokksins hins vegar. Sennilega fóru slíkar þreifingar fyrst af stað sumarið 2010. Fljótlega eftir að umræddir stjórnmálaflokkar gengu til samstarfs um leigu og rekstur Grasrótarmiðstöðvarinnar haustið 2011 fóru viðræður á milli þeirra af stað ásamt Gísla Tryggvasyni og Þorvaldi Gylfasyni sem komu báðir úr stjórnlagaráðshópnum.

Fréttir af samstarfsfálmi Hreyfingarþingmannanna við ríkisstjórnina undir lok desember 2011 virtust ekkert strik setja í samrunaviðræður fyrrnefndra flokka og einstaklinga. Aftur á móti urðu ábendingar um það að vinnuheiti hópsins væri sótt aftur til þýsks nasisma til þess að þegar stofnfundur samrunans var haldinn, þ. 18. mars 2012, var nafninu breytt í Dögun - samtök um réttlæti, sanngirni og lýðræði.

Þrátt fyrir síendurteknar staðhæfingar Dögunarfélaga um vilja til samstarfs við SAMSTÖÐU flokk lýðræðis og velferðar, sem var stofnuð tveimur mánuðum fyrr, varð þess vilja lítt vart í hópi þingmannanna þriggja enda ljóst að eftir leynifundi þeirra með ríkisstjórninni undir áramót ársins á undan áttu áherslur Dögunar og SAMSTÖÐU litla samleið.

Vatnaskil við síðustu forsetakosningar

Brestir voru teknir að myndast og verða meira áberandi meðal þess hóps, sem hefð hafði skapast um að kalla einu nafni grasrót, fyrir stofnun Grasrótarmiðstöðina. Með stofnun hennar tókst að draga það eitthvað að leiðir skildu en það er rétt að taka það fram að stofnunin skilaði aldrei þeim tilætlaða árangri að kalla hana saman aftur eins og vonir stóðu til með stofnuninni. Í aðdraganda forsetakosninganna vorið 2012 tóku þessir brestir að koma enn skýrar í ljós.

Þar kom t.d. greinlega fram að þeir sem höfðu tekið skýra afstöðu gegn Icesave-samningunum og tekið þátt í að knýja fram þjóðaratkvæðagreiðslu um samningana voru líklegri til að styðja framboð Ólafs Ragnars Grímssonar sem ákvað að gefa kost á sér til endurkjörs eftir að hafa tekið við áskorun 31.000 kjósenda þar um. Má vera að þau vatnaskil sem tóku að skýrast megi rekja til mismunandi afstöðu til þess hvort skýringar á ástæðum og afleiðingum efnahagshrunsins eru efnahagslegar eða stjórnmálalegar.

Þeir sem eru á því að skýringarnar séu fyrst og fremst efnahagslegar hafa þá væntanlega frekar stutt Ólaf Ragnar Grímsson en þeir sem studdu aðra frambjóðendur eru þá að öllum líkindum líklegri til að telja skýringar þess vera stjórnmálalegar. Sú er væntanlega líka skýringin á því offramboði sem var á mótframboðum gegn sitjandi forseta. Meðal þeirra sem komu fram í þessum kosningum var Andrea J. Ólafsdóttir núverandi oddviti framboðslista Dögunar í Suðurlandskjördæmi.

Hún hafði gert sig gildandi bæði í fjölmiðlum og víðar sem formaður Hagsmunasamtaka heimilanna. Í krafti þess hefur hún eflaust talið líklegt að hún fengi stuðning sem myndi duga henni til árangurs. Af þessu tilefni virkjaði hún þá grasrót sem hafði haldið sig við Grasrótarmiðstöðina til að safna meðmælum fyrir forsetaframboð sitt og gerði  framboð sitt um leið að álitlegum valkosti þessa hverfandi hóps.

Framboð Andreu vakti vissulega og mörgum fannst hún standa sig vel (sjá hér) en sumir veittu því athygli strax þá að í tilefni framboðsins hafði þessi oft og tíðum frjálslega en þó skelegga kona tamið sér töluvert meiri mýkt bæði í útliti og framkomu auk þess að skipta alveg um fatastíl. Þessi þróun hefur haldið áfram eftir að hún varð fyrst kosningastjóri Dögunar og svo oddviti flokksins í Suðurlandskjördæmi.

Af þeirri áberandi breytingu sem hefur orðið frá því að hún kom fram fyrst í fjölmiðlum sem málsvari Hagsmunasamtaka heimilanna og síðan sem frambjóðandi, fyrst til forsetaembættisins og síðar til alþingiskosninga, hafa einhverjir velt því fyrir sér hver sé leiðbeinandi hennar? Þeir hinir sömu hafa bent á að það sé líklegra að það sé einhver sem kann til vel verka og viti nákvæmlega hvað hann er að gera.

Með þessari uppstillingu er ekki ætlunin að bera Andreu J. Ólafsdóttur saman við Margaret Thatcher að öðru leyti en því að benda á að ýmislegt varðandi þann fatastíl sem Andrea hefur tileinkað sér eftir að hún kom fyrst fram sem frambjóðandi er ekki ósvipaður þeim sem stílisti Margaret Thatcher hefur valið henni. Þar ber mikið á kóngabláum og öðrum bláum tónum, dragtarjökkum og efripörtum með kringdu hálsmáli. Það er af þessum ástæðum ekki fráleitt að láta sér detta það í hug að á bak við framboð Andreu standi fagaðili sem sér í henni þann efnivið sem hann telur að eigi erindi í pólitík. 

Þverbrestir

Eftir forsetakosningarnar var kyrrt um hríð en þó bárust þær fréttir um miðjan júlí að Birgitta Jónsdóttir hefði yfirgefið hina tæplega fjögurra mánaða Dögun og hygðist stofna sérstakan flokk í anda Pírata. 24. nóvember var Píratapartýið stofnað (sjá hér). Birgitta Jónsdóttir og Jón Þór Ólafsson hafa verið tveir af helstu málsvörum flokksins.

Jón Þór var m.a. framkvæmdastjóri Borgarahreyfingarinnar í aðdraganda alþingiskosninganna 2009, dyggur stuðningsmaður Hreyfingarinnar allt kjörtímabilið og kom að rekstrarstjórn Grasrótarmiðstöðvarinnar fyrir hönd þingflokksins. Hann reyndist og Dögun haukur í horni við lagabreytingartillögur Borgarahreyfingarinnar og Dögunar til að gera það mögulegt að Dögun gæti tekið upp kennitölu Borgarahreyfingarinnar og þannig gengið að ríkisframlagi hennar sem sínu og ráðstafað að vild (sjá hér).

Í framhaldi þess að fjármagn hafði verið tryggt lögðust Dögunarfélagar í ferðalag um landið haustið 2012 ásamt þremur væntanlegum frambjóðendum sem allir höfðu verið fulltrúar í stjórnlagaráði. Þremenningarnir sem um ræðir eru þeir: Lýður Árnason, Þorvaldur Gylfason og Gísli Tryggvason. (myndin er tekin að láni frá Önnu Karitas Stefánsdóttur og klippt til)

Tilefni ferðarinnar var ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðsla um stjórnarskrárdrög stjórnlagaráðs og tilgangurinn m.a. að segja landanum til um það hvernig hann skyldi svara þeim spurningum sem fyrir hann voru lagðar í þjóðaratkvæðagreiðslunni. Kostnaður af uppátækinu var greiddur af hinu nýfengna fé sem náðist til með framangreindu kennitölufifferíi.

Fjármagnið sem um ræðir er sá ríkisstyrkur sem skv. fjárlögum heftur verið tekinn af skattfé almennings til að standa straum af rekstri Borgarahreyfingarinnar sem kom fjórum þingmönnum inn á þing við síðustu alþingiskosningar. Tveir þeirra voru í Dögun á þessum tíma. Það má geta þess að ferðalag stjórnarskráragentanna var tekið upp á myndband og sett í níu þriggja - til fimm mínútna bútum inn á You Tube (sjá hér).

Þegar heim var komið var ráðist í mannaráðningar og brugðið til þeirrar nýlundu að ráða tvo kosningarstjóra og ritstjóra. Þau sem voru ráðin eru: Friðrik Þór Guðmundsson, ritstjóri, og Daði Ingólfsson og Andrea J. Ólafsdóttir, kosningastjórar.

Ráðning Andreu og Friðriks var opinberuð 18. október 2012 (sjá hér) en hálfum mánuði síðar var ráðinn annar kosningastjóri til Dögunar. Sá var Daði Ingólfsson, framkvæmdastjóri SaNS (Samtök um baráttu fyrir nýrri stjórnarskrá (sjá hér)). Það var einkum tvenn sem vakti athygli í sambandi við þessar mannaráðningar Dögunar. 

Athyglisverðar mannaráðningar

Í fyrsta lagi er það fáheyrt að tveir kosningastjórar séu ráðnir til stjórnmálaflokks. Hvað þá þegar enn er hálft ár í hina eiginlegu kosningabaráttu. Í öðru lagi var það mannavalið. Ráðning Daða Ingólfssonar vakti ekki aðeins athygli fyrir það að hann var framkvæmdastjóri baráttusamtaka um „nýja stjórnarskrá“ sem þingflokksmenn Hreyfingarinnar höfðu þá haft að meginbaráttumáli í yfir eitt ár heldur hafði Borgarahreyfingin styrkt samtökin sem hann stýrði umtalsvert (sjá hér).

Ráðning Andreu J. Ólafsdóttur vakti ekki minni athygli og þá ekki síst fyrir það að rétt rúmri viku áður en ráðning hennar var opinberuð hafði hún skráð sig í SAMSTÖÐU flokk lýðræðis og velferðar og setið landsfund flokksins þar sem hún tók virkan þátt í kosningum til stjórnar flokksins og lagði sig fram um að hafa áhrif á ályktanir og breytingar á stefnuskrá SAMSTÖÐU sem lagðar voru fyrir fundinn.

Þegar launakjör starfsmanna voru opinberuð í fundargerð Dögunar, sem þá voru aðgengilegar á heimasíðu Dögunar, rifjuðu margir upp það sem Andrea lét hafa eftir sér í fjölmiðlum um markmið sitt varðandi launakröfur næði hún kjöri sem forseti. Einhverjir hafa bent á að mismunurinn hefði verið hóflegri í báðum tilvikum.

Tæpum tveimur mánuðum eftir að ráðning Andreu var gerð opinber var framboð hennar fyrir hönd Dögunar opinberað án þess að það væri tekið fram að samhliða þeirri ákvörðun myndi hún láta af störfum sem kosningastjóri flokksins (sjá hér) Með formlegri yfirlýsingu Andreu um framboð voru þau alls orðin sex sem höfðu gefið út slíka yfirlýsingu um framboð á lista Dögunar fyrir komandi alþingiskosningar. 

Tveir drógu fyrirætlanir sínar um framboð á lista Dögunar til baka. Annar án þess að nokkuð kæmi um þá ákvörðun væntanlegs frambjóðanda en hinn, Lýður Árnason, gekk úr Dögun undir lok janúar (sjá hér). Rétt rúmum hálfum mánuði síðar hafði hann stofnað nýtt framboð með félaga sínum úr stjórnlagaráði, Þorvaldi Gylfasyni, sem lengi hafði verið orðaður við framboð á lista Dögunar enda gengið nokkuð fram í því að telja fólk á að bjóða fram fyrir Dögun.

Rétt rúmum þremur mánuðum eftir að Daði Ingólfsson var ráðinn sem kosningastjóri Dögunar hætti hann sem framkvæmdastjóri Dögunar. Í viðtali við DV sem er tekið þ. 16. febrúar svarar hann spurningu um það hvort „hann hyggi á að ganga til liðs við Lýðræðisvaktina [...] Ég veit það ekki enn. En það eru margir góðir vinir mínir þarna inni.  Ég verð örugglega eitthvað að þvælast.““ (sjá hér). Lýðræðisvaktin hafði verið stofnuð deginum áður (sjá hér) en daginn eftir að viðtalið er tekið er Daði á formlegum stofnfundi Lýðræðisvaktarinnar (sjá hér). Stofnendurnir voru fjórir karlar sem allir eru komnir yfir miðjan aldur. Einn stofnendanna er nú genginn til liðs við Flokk heimilanna.

Með stofnun Lýðræðisvaktarinnar um miðjan febrúar var komið fram það sem mætti kalla þríburaframboð: Dögunar, Pírata og Lýðræðisvaktarinnar enda ljóst að tengslin þar á milli hafa og eru náin. Þeir sem komu upphaflega að Borgarahreyfingunni hafa dreifst á milli þessara þriggja auk þess sem helstu talsmenn flokkanna þriggja lögðu saman að grundvelli Breiðfylkingarinnar sem varð að Dögun við formlega stofnun.

Andlitslyftingar og stolnar fjaðrir

Þegar litið er yfir sérkennilega þroskasögu Dögunar- samtök um réttlæti, sanngirni og lýðræði er býsna margt sem vekur spurningar og í reynd er það svo margt að ekki er unnt að gera því öllu skil í einni bloggfærslu enda tæplega allt sem skiptir máli. Þó er freistandi að nefna einhver dæmi. Það vekur t.d. athygli að frá því að Dögun var formlega stofnuð þ. 18. mars í fyrra þá hefur stjórnmálaflokkurinn þrisvar sinnum skipt um merki:

Upphafleg heimasíða Dögunar hefur gengið í gegnum umtalsverða andlitslyftingu auk þess sem Svipan, sem upphaflega var stofnuð sem vettvangur grasrótarinnar, er orðin að málgagni Dögunar. Það má taka það fram hér að Svipan hefur líka fengið andlitsupplyftingu en með henni hvarf allt það efni sem þar var varðveitt af fréttum, greinarskrifum og myndefni tengdu grasrótarstarfi undanfarin ár.

Þetta ásamt öllum þeim fjölda myndbanda sem hafa verið sett inn á You Tube af frambjóðendum Dögunar vísa til þess að það eru ekki lengur einhverjir grasrótaramatörar sem sjá um ásýnd og markaðssetningu flokksins heldur nýtur hann þjónustu markaðsskrifstofu sem hefur á að skipa bæði reyndum og vel þjálfuðum mannskap með yfirgripsmikla færni og þekkingu í því hvað virkar. Þetta sama handbragð má líka sjá á flettispjaldaauglýsingum t.d. inni á Svipunni og myndum af frambjóðendum inni á heimasíðunni og fésbókarsíðu flokksins.

Það sem vekur mesta athygli er að umtalsverður fjöldi þeirra sem komu að stofnun Dögunar og viðhaldi flokksins síðastliðið ár hafa yfirgefið hann og stofnað klofningsframboð eða gengið til liðs við annaðhvort þeirra. Tveir af þeim sex oddvitum sem gáfu út formlegar yfirlýsingar  fyrir jól um framboð á lista Dögunar hafa horfið annað en eins og hendi væri veifað tókst öllum framboðunum þremur að manna lista.

Það er einkum þeim fjórum, sem gáfu það út fyrir jól að þau gæfu kost á sér til forystu á lista Dögunar, sem er teflt fram sem trompum Dögunar. Þetta eru þau Margrét Tryggvadóttir, Þórður Björn Sigurðsson, Gísli Tryggvason og Andrea J. Ólafsdóttir. Þrátt fyrir að ekkert þeirra hafi nýtt stöðu sínar síðastliðin ár til þess styðja eða vekja athygli á lausnarmiðuðum hugmyndum Lilju Mósesdóttur til lífskjaraumbóta almennings og efnahagsaðgerða þá kynna þau sig sem mikilvægt baráttufólk sem „barist hefur fyrir réttlæti fyrir heimilin árum saman.“ (sjá hér) en tefla engu fram því til áréttingar nema stöðum sínum og niðursoðinni útgáfu af þeirri heildarlausn sem Lilja Mósesdóttir lagði fram í ýtarlegri þingsályktunartillögu á Alþingi þ. 11. febrúar sl. (sjá hér)

Andrea J. Ólafsdóttir, skrifaði grein ásamt Þorvaldi Geirssyni, sem birtist á hinum nýstofnaða netmiðli, Suðurfréttir, þ. 12. apríl sl. Þar er þetta dregið fram sem efnahagsstefna Dögunar:

Dögun vill tryggja farveg fyrir vilja þjóðarinnar. Leiðrétta lánin t.d. með 99% skatti af hagnaði bankanna og endurheimta ríkisaðstoðina sem þeim var veitt. Við erum líka skotin í skiptigengisleiðinni þar sem tekin yrði upp ný króna og gerð allsherjartiltekt í hagkerfinu með losun snjóhengjunnar og niðurfærslu bæði skulda og eigna – líkt og Þjóðverjar gerðu í þýska efnahagsundrinu. Við viljum tryggja afnám verðtryggingar og nýtt lánakerfi með vaxtaþaki. Auðlindir í þjóðareigu og arð af þeim í ríkiskassann svo hægt sé að hækka persónuafslátt og lækka skatta. Nýja stjórnarskrá fólksins með beinu lýðræði sem veitir Alþingi nauðsynlegt aðhald. (sjá hér)

Hvort kjósendum finnist það álitlegur kostur að velja Dögun í alþingiskosningunum sem fara fram núna eftir viku verður aðfararnótt næsta sunnudags að leiða í ljós. Því er þó við þetta að bæta að rótleysið sem Dögun byggir á; þ.e. grunni þeirrar Borgarahreyfingar sem klofnaði yfir í Vinstri græna og þingflokk Hreyfingarinnar á innan við hálfu ári eftir síðustu kosningar og er nú komið í þrennt eftir að það sem var eftir af bæði Borgarahreyfingu og Hreyfingu gengu saman aftur ári fyrir kosningar ásamt þriðja stjórnmálaaflinu og nokkrum félögum úr stjórnmálaaflinu.

Þverbrestir valda slæmum sprungum

Þeir sem tefla fram efnahagsstefnu sem er tekin annars staðar frá en láta eins og þeir hafi fundið hana upp sjálfir eru tæplega traustvekjandi kostur heldur og breytir engu þó meðal oddavita flokksins sé að finna tvo fyrrverandi formenn Hagsmunasamtaka heimilanna, þingmann og talsmann neytenda.

Það er ekki til að bæta við trúverðugleikann þegar það er haft í huga að þingmaðurinn í þessum hópi var svo upptekinn af því að knýja stjórnarskrárfrumvarp stjórnlagaráðs í gegnum þingið að hann fórnaði hagsmunum sem byggja á efnahagslegum forsenum fyrir von um upphefð af stjórnarskrárfrumvarpi sem inniheldur bæði takmarkandi möguleika til þjóðaratkvæðagreiðslu fullveldisafsal til afþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að.

Á lokadögum þingsins lofaði hann líka kjósendum sínum að næði hann kjöri yrði það hans fyrsta verk að leggja fram þetta sama stjórnarskrárfrumvarp (sjá hér). Því má svo við þetta bæta að verði Margrét Tryggvadóttir endurkjörin inn á þing fyrir efnahagsstefnu Dögunar væri það í annað skiptið sem hún settist inn á þing fyrir stefnu í efnahagsumbótum sem byggir á hugmyndum og þekkingu Lilju Mósesdóttur. Lilja hafði nefnilega unnið efnahagsstefnu Borgarahreyfingarinnar með Þór Saari áður en hún ákvað að ganga til liðs við Vinstri græna.

Dögun hefur líka hrósað sér að því að einn oddviti þeirra sé talsmaður neytenda. Þegar betur er að gáð þá hefur hann unnið það sér helst til frægðar að hafa litlu sem engu áorkað fyrir skjólstæðinga sína (sjá hér) en aftur á móti brennur hann af af ástríðu fyrir sama stjórnarskrárfrumvarpi og Margrét Tryggvadóttir enda á hann drjúgan þátt í því sjálfur að það varð að veruleika.

Það verður fjallað nánar um annan af tveimur formönnum Hagsmunasamtaka heimilanna sem er í þeim í þeim hópi sem stjórnmálaflokkurinn Dögun hefur teflt fram sem sínum helstu trompum. Hinn hefur verið starfsmaður Hreyfingarinnar frá haustinu 2009. Trúlega hefur hann reynst þingflokknum bæði traustur og gagnlegur starfskraftur. Það fer þó varla fram hjá neinum sem kynnir sér blogg viðkomandi að hann hefur líka lagt mikla rækt við það að koma sjálfum sér á framfæri (sjá hér). Að öllum öðrum ólöstuðum hafa þó sennilega fáir ef nokkur lagt jafnhart að sér við að gera Dögun að veruleika og halda stjórnmálaflokknum á lífi eins og hann.

Það dylst heldur engum sem horfði á þátt Sjónvarpsins, Alþingiskosningar 2013, um Efnahagsmál að Þórður Björn Sigurðsson hefur stúderað skiptigengisleið Lilju Mósesdóttur, sem er kölluð þýska leiðin hjá Dögun, afar gaumgæfilega og getur farið með allt það sem þar kemur fram utanbókar. Í ljósi menntunar hans og reynslu er þó útilokað að hann geti hrint hugmynd sérfræðings í efnahagsáföllum í framkvæmd þannig að vel fari frekar en hin þrjú.

Þegar ásýndin verður aðalatriðið

Sá sem hefur meira og minna lifað og hrærst í kringum þann grasrótarvettvang sem varð til hér í kjölfar efnahagshrunsins haustið 2008 getur ekki komist hjá því að taka eftir þeim straumhvörfum sem hafa orðið á þeim vettvangi á þeim tæplegu fimm árum sem hafa liðið síðan. Til að forðast allan misskilning er e.t.v. rétt að ég taki það fram að í upphafi þessa tímabils þá var ég á Akureyri og eins og ég hef tekið fram áður þá virðist mér viðspyrnan þar hafa verið knúin áfram af öðrum forsendum en hér á höfuðborgarsvæðinu.

Ásýndin eða innviðirnir

Í þessu sambandi má e.t.v. rifja það upp að hópurinn sem stóð að viðspyrnunni á Akureyri stóð að óformlegri stofnun grasrótarafls í október 2008. Hópurinn hlaut heitið: Bylting fíflanna og kynnti sig sem  „grasrótarafl sem leitar skapandi og framsýnna hugmynda og lausna um nýjan veruleika og betri framtíð.“ (sjá t.d. hér) Heitið á hópnum var fengið að láni frá sviðslistamanninum Kristjáni Ingimarssyni sem hafði sett upp samnefnda götuleiksýningu á Akureyrarvöku sumrinu áður.

Einkennismerki hópsins var túnfífillinn þannig að heiti hópsins vísaði ekki aðeins í fíflið sem lætur blekkjast eða hirðfíflið sem var gjarnan í hlutverki þess sem upplýsti konunginn um vilja og/eða skoðanir almennings heldur líka í lífskraft túnfífilsins. Það má fræðast frekar um söguna á bak við táknmynd hópsins og hugsjónirnar sem mynd fíflanna stendur fyrir hér.

Til að kynnast frekar hugmyndafræðinni sem grund-vallaði akureysku viðspyrnuna á árunum 2008 til 2010 er vert að lesa þetta viðtal við George Hollanders frá því í janúar 2009. Sigurbjörg Árnadóttir var líka mjög virk í þessum hópi en margir muna eftir henni fyrir það að hún varaði sérstaklega við þeirri leið sem hefur verið farin hér á landi og er kennd við „finnsku leiðina“. Hér er viðtal við hana frá því í nóvember 2008 þar sem hún lýsir afleiðingum kreppunnar í Finnlandi.

Þá afstöðu að hrunið ætti sér fremur efnahagslegar skýringar en stjórnmálalegar má e.t.v. rekja til þess að rætur mínar liggja til akureysku viðspyrnunnar. Í Búsáhaldabyltingunni var hins vegar lögð áhersla á að lausn þess samfélagsvanda, sem bankahrunið leiddi í ljós, lægi í því að skipta um mannskap í yfirstjórn Seðlabankans og Fjármálaeftirlitinu og skipti á þeim sem áttu sæti á Alþingi.

Ný andlit vorsins 2009 

Sú hugmyndafræði að skýringar efnahagshrunsins séu stjórnmálalegar leiða eðlilega til þeirrar niðurstöðu að leiðin til betra samfélags felist í því að skipta um andlit í helstu valdastöðum. Eins og allir vita þá sagði ríkisstjórn Samfylkingar og Sjálfstæðisflokks af sér undir lok janúar 2009 (sjá hér) en það er árangur sem þeir sem tóku þátt í Búsábyltingunni hefur verið þakkaður/kenndur. Í kjölfarið tók Samfylkingin upp bráðabrigðasamstarf við Vinstri græna. Í alþingiskosningunum um vorið fengu þessir svo umboð kjósenda til að halda því samstarfi áfram.

Í aðdraganda kosninganna kom ekki aðeins fram nýtt framboð, sem var alfarið skipað nýjum andlitum, heldur varð líka nokkur endurnýjun á framboðslistum þáverandi þingflokka einkum þó hjá Framsóknarflokki og Samfylkingu. Af þeim 63 sem komust inn á þing voru 27 nýir þingmenn. Auk þeirrar endurnýjunar sem átti sér stað á Alþingi vorið 2009 var skipt um forystu bæði Seðlabankans og Fjármálaeftirlitsins.

Miðað við það sem blasir við nú fjórum árum síðar er ekkert sem bendir til þess að öll þessi endurnýjun hafi haft þau áhrif að stuðla að breytingum til batnaðar hvorki á þeim aðstæðum sem ullu hruninu né aðstæðunum sem það skapaði. Þrátt fyrir þetta virðist sá skilningur vera ofan á að enn frekari endurnýjun á þingi sé helsta vonarmeðalið til að ráða bót á því sem miður hefur farið í samfélaginu á undanförnum misserum.

Annað verður a.m.k. ekki ráðið af öllum þeim nýju framboðum sem bjóða fram til Alþingis nú og því að þeir eru fáir sem virðast setja spurningarmerki við þetta offramboð sem blasir við í undanfara þeirra alþingiskosninga sem munu fara fram eftir rétt rúma viku. Svokallaðir stjórnmálaskýrendur virðast líka flestir láta sem ekkert sé eðlilegra en í samfélagi þar sem 236.944 eru á kjörskrá skuli þeir vera 1.512 sem hafa tekið sæti á 72 framboðslistum 15 stjórnmálaflokka fyrir komandi alþingiskosningar.

Offramboð vorsins 2013 á nýjum andlitum

Eftir að landsfundur SAMSTÖÐU flokks lýðræðis og velferðar, sem var haldinn þ. 9. febrúar sl., dró fyrirhugað framboð sitt til baka þá hafa fjögur framboð staðfest þátttöku sína í framboði til Alþingis. Frá því að SAMSTAÐA var stofnuð þ. 15. janúar 2012 hafa komið fram alls ellefu stjórnmálaflokkar. Sjö þeirra hafa skilað inn nauðsynlegum gögnum til að bjóða fram á landsvísu. Stjórnmálaflokkarnir sem bjóða fram í öllum sex kjördæmum landsins eru því ellefu samtals.

Þetta eru talið í stafrófsröð: Björt framtíð, Dögun, Framsóknarflokkurinn, Flokkur heimilanna, Hægri grænir, Lýðræðisflokkurinn, Píratapartýið, Regnboginn, Samfylkingin, Sjálfstæðisflokkurinn og Vinstri Grænir. Auk þessara býður Landsbyggðarflokkurinn fram í Norðvesturkjördæmi, Alþýðufylkingin og Húmanistaflokkurinn býður fram í báðum Reykjavíkurkjördæmunum og Sturla Jónsson; K-lista í Reykjavík suður.

Það eru því alls hvorki meira né minna en fimmtán flokkar sem bjóða fram lista í komandi alþingiskosningum; ellefu flokkar í öllum kjördæmum landsins, tveir í báðum Reykjavíkurkjördæmunum og tveir aðeins í einu kjördæmi. Eins og áður sagði þá þýðir þetta að það eru alls 1.512 einstaklingar sem eiga sæti á framboðslistum stjórnmálaflokkanna í komandi alþingiskosningum.

Umhugsunarpunktar

Það er margt athyglisvert og þess vert að skoða varðandi uppruna, framgöngu og málflutning allra þessara framboða. Það er ekki síður markvert að skoða það hverjir standa á bak við þessi framboð, hvernig þeim var komið á fót og hverjir fjármagna þau. Þar sem það verður yfirgripsmikil vinna að skoða þetta allt saman er líkleg að margt af því sem vert er að skoða í þessu sambandi, nú fyrir 27. apríl n.k., verði að bíða seinni tíma.

Hér verður til að byrja með drepið á þremur atriðum sem eru þess verð að velta rækilega fyrir sér. Í fyrsta lagi þá blasir það við þeim sem hafa lifað og hrærst í kringum grasrótarvettvang höfuðborgarsvæðisins síðastliðinn tvö ár að langstærstur hluti þeirra einstaklinga, sem nú hafa tekið sæti á listum nýrra framboða, hafa verið ósýnilegir allt kjörtímabilið og hvorki gefið sig fram til einstakra viðspyrnuverkefna né þess að leggja fram lausnarmiðaðar hugmyndir um það hvaða leið skuli farin að því að byggja upp betra samfélag.

Í öðru lagi hljóta allir sem settu sig inn í málefni SAMSTÖÐU flokks lýðræðis og velferðar að velta því fyrir sér hvar allur sá fjöldi, sem nú er tilbúinn til að stökkva til og hella sér í vinnu fyrir nýstofnaða örflokka, hélt sig rækilega til hlés á meðan stjórnarmeðlimir og virkir félagsmenn SAMSTÖÐU kölluðu til samstöðunnar til stuðnings þeim lífskjaraumbótum og efnahagsaðgerðum sem Lilja Mósesdóttir lagði til á kjörtímabilinu sem nú er að líða undir lok.

Í þriðja lagi hljóta allir sem hafa staðið í hvers konar félagsstarfsemi að velta fyrir sér hvaðan öllum þessum nýju framboðum kemur fjármagnið til að halda úti mönnuðum kosningaskrifstofum, setja upp ásjálegar og notendavænar vefsíður, halda fundi og aðrar uppákomur vítt og breitt um landið ásamt því að auglýsa sig með vönduðum ljósmyndum af frambjóðendum og öðru kynningarefni sem er ekki heldur ókeypis.

Umbúðir í stað innihalds

Í framhaldinu verður einkum fjallað um fjögur framboð en það eru framboð: Dögunar, Píratapartýisins, Lýðræðisvaktarinnar og Flokks heimilanna. Reyndar verður eitthvað vikið að framboðum: Bjartar framtíðar, Hægri grænna, Húmanistaflokksins, Alþýðufylkingarinnar og Sturlu Jónssonar K-lista og þá aðallega þess fyrst nefnda.

Fram að kosningum má því búast við vangaveltum á þessu bloggi sem byggjast á einhverri þekkingu á uppruna, framgöngu og málflutningi fyrsttöldu flokkanna fjögurra. Við heimildaöflun hefur aðallega verið stuðst við heimasíður þessara flokka svo og fésbókarsíður:

Flokksmerki	Stofndagur	Vefsíður
	17. júní 2010	Heimasíða Fésbókarsíða (auk þess 4 hópar) Myndir af frambjóðendum
	5. febrúar 2012	Heimasíða Fésbókarsíða Myndir af frambjóðendum
	18. mars 2012	Heimasíða Fésbókarsíða Myndir af frambjóðendum
	24. nóvember 2012	Heimasíða Fésbókarsíða Myndir af frambjóðendum
	17. febrúar 2013	Heimasíða Fésbókarsíða Myndir af frambjóðendum
	19. mars 2013	Heimasíða Fésbókarsíða (sem einstaklingur) Engar myndir af frambjóðendum

Það skal tekið fram að bæði hjá Hægri grænum og  Píratapartýinu leiða krækjurnar undir „myndum af frambjóðendum“ inn á síður með kjördæmaskiptum listum yfir frambjóðendur. Annaðhvort eru myndir af fimm efstu frambjóðendnunum þar eða það þarf að fylgja krækjum með nafni hvers frambjóðanda til að finna myndir af þeim.

Sjálfstæðisflokkur sækir á

Skiptum bara um andlit

Miðað við síðustu Gallup-könnun munu eftirtaldir þingmenn detta út af þingi:  Álfheiður Ingadóttir, Árni Þór Sigurðsson, Birgir Ármannsson, Björgvin G. Sigurðsson, Björn Valur Gíslason, Jónína Rós Guðmundsdóttir, Katrín Júlíusdóttir, Lilja Rafney Magnúsdóttir, Lúðvík Geirsson, Magnús Orri Schram, Margrét Tryggvadóttir, Mörður Árnason, Ólína Þorvarðardóttir og Sigmundur Ernir Rúnarsson. (sjá hér)

 

Þetta eru átta þingmenn Samfylkingarinnar, fjórir þingmenn VG, einn þingmaður Sjálfstæðisflokks og einn þingmaður Borgarahreyfingar/Hreyfingar. Í síðustu kosningum  fékk Samfylkingin 20 þingmenn kjörna, Vinstri grænir 14, Sjálfstæðisflokkur 16 og Borgarahreyfing 4.

Gangi Gallup-könnunin eftir mun Samfylkingin tapa 11 þingsætum en Vinstri grænir 9. Samkvæmt þessu myndu ríkisstjórnarflokkarnir því tapa 20 þingsætum samtals. Sjálfstæðisflokkur héldi hins vegar sínum en Borgarahreyfingin býður ekki fram í þessum kosningum.

Dögun hefur reyndar tekið upp kennitölu Borgarahreyfingarinnar og nýtir því fjármagnið sem Borgarahreyfingin hefur fengið úthlutað undanfarin fjögur ár til að kosta sína kosningabaráttu. Það má því segja að Borgarahreyfingin hafi fengið einhvers konar framhaldslíf í Dögun og ef til vill tveimur klofningsframboðum hennar.

Ef marka má síðustu Gallup-könnun kemur Dögun engum manni að í þessum alþingiskosningum. Annað klofningsframboðanna út úr Dögun kæmi hins vegar sama þingmannafjölda inn á komandi þing samkvæmt Gallup-könnuninni sem er sami fjöldi og Borgarahreyfingin kom að vorið 2009. Hér er um að ræða Píratapartýið sem er sérframboð Birgittu Jónsdóttur sem er ein þeirra fjögurra sem settust inn á þing fyrir Borgarahreyfinguna fyrir fjórum árum.

Þau fjögur sem kæmust inn á þing fyrir Píratapartýið, samkvæmt síðustu Gallup-könnun, eru: Jón Þór Ólafsson, Helgi Hrafn Gunnarsson, Birgitta Jónsdóttir og Aðalheiður Ámundadóttir.

Birgitta Jónsdóttir yrði þannig eini þingmaður Borgarahreyfingar/Hreyfingar sem héldi sæti inni á komandi þingi en myndi auk þess taka þrjá nýja með sér. Miðað við síðustu Gallup-könnun verða alls 30 nýir þingmenn sem taka sæti á Alþingi í kjölfar næstu alþingiskosninga. Það er hátt í helmingur þingmanna. 

	RS	RN	SV	NV	NA	S	Samtals
Björt framtíð	2	2	2	1			7
Framsóknarflokkur	2	2	4	4	5	5	22
Píratapartýið	1	1	1		1		4
Samfylkingin	2	3	1	1	1	1	9
Sjálfstæðisflokkur	3	2	4	2	2	3	16
Vinstri grænir	1	1	1		1	1	5
Samtals	11	11	13	8	10	10	63
Detta út af þingi	2	3	4	2	2	1	14
Koma nýir inn	4	6	5	4	5	6	30

 

Taflan hér að ofan er byggð á því sem kemur fram í frétt á ruv.is og tekur mið af síðustu Gallup-könnun. Ef þingmanafjöldi núverandi ríkisstjórnarflokka er tekinn saman er ljóst að þeir tapa alls 20 þingsætum á milli kosninga; fengu alls 34 þingsæti út úr kosningunum 2009 en fengju 14 nú ef niðurstöður þessarar könnunar ganga eftir. Ef þingsætafjölda Bjartrar framtíðar er bætt við verða þau 21.

Þeir sem eiga tryggt þingsæti fyrir Bjarta framtíð, miðað við síðustu Gallup-könnun, eru: Róbert Marshall, Óttarr Proppé, Björt Ólafsdóttir, Heiða Kristín Helgadóttir, Guðmundur Steingrímsson, Freyja Haraldsdóttir og Árni Múli Jónasson. Af þessum eru tveir sem voru á þingi á kjörtímabilinu sem er að ljúka. Það eru þeir Róbert Marshall og Guðmundur Steingrímsson.

Miðað við taugastríðið í Sjálfstæðisflokkum að undanförnu vekur athygli að flest bendir til þess að flokkurinn muni halda sama þingsætafjölda og við síðustu kosningar. Framsóknarflokkurinn myndi hins vegar bæta við sig 13 þingsætum. Það sem vekur þó mestu athyglina hér er hin mikla endurnýjun sem að öllum líkindum mun eiga sér stað á þingmönnum.

Miðað við niðurstöður síðustu Gallup-könnunar detta alls 14 núverandi þingmenn út af þingi en þá eru auðvitað ótaldir 16 þingmenn sem verða heldur ekki á meðal þeirra sem eru líklegir til að taka sæti á næsta þingi. Skýringarnar eru nokkrar. Einhverjir gefa ekki kost á sér aftur af ýmsum ástæðum en aðrir hafa annaðhvort skipast þannig í sæti að litlar líkur eru á að þeir nái endurkjöri. Nokkrir hafa svo gengið til liðs við ný framboð sem koma engum manni inn á þing miðað við niðurstöðu síðustu Gallup-könnunar. 

Á meðal kjósenda eru þó nokkrir á því að Alþingi hafi verið óvenju illa skipað á kjörtímabilinu sem nú er að líða undir lok. Sú endurnýjun sem er líkleg að eigi sér stað í næstum alþingiskosningum ætti því að vera fagnaðarefni. Einhverjir hafa reyndar bent á að alltof marga þingmenn skorti bæði þekkingu og faglegan metnað til að valda því ábyrgðarhlutverki sem þingmennska er og hafa áhyggjur af því að þetta muni síst fara batnandi í kjölfar næstu alþingiskosninga.

Af nafnalistanum sem er birtur yfir þá sem eru líklegir til að detta út af þingi má draga þá ályktun að það verði ágæt hreinsun en það skiptir auðvitað máli hverjir koma inn í staðinn. Þeir sem horfa í þetta atriði hljóta að spyrja sig hvort það verði hæfari einstaklingar?

Það má nefnilega benda á það að þó ýmislegt  bendi til þess að margir óhæfir þingmenn detti út af þingi þá er ekkert sem tryggir það að þeir sem koma nýir inn verði hæfari. Það er því spurning hvort það stefni í enn meiri niðurlægingu og kannski sögulega lágkúru á næsta þingi? Það er ekki langt í að svarið liggi fyrir...

Í þessu sambandi má rifja það upp að í kjölfar alþingiskosninganna vorið 2009 var líka þó nokkur endurnýjun á Alþingi. Miðað við stöðu þeirra atriða sem helst var kallað eftir að áhersla yrði lögð á á þessu þingi þá hafði sú endurnýjun ekki þær breytingar í för með sér sem væntingar stóðu til.

Það má því velta því upp hvort lærdómur þessa kjörtímabils sé ekki sá að skýringar þess vanda sem íslenskt samfélag stendur frammi fyrir séu ekki  frekar efnahagslegar en stjórnmálalegar? Miðað við það offramboð af nýjum andlitum sem telja sig hæfari til að taka við er reyndar útlit fyrir það að áhugasamir nýliðar sem bjóða sig fram til þings hafi lítið sem ekkert velt spurningunni fyrir sér eða komist að þeirri niðurstöðu að vandamálið sé það að endurnýjunin við síðustu alþingiskosningar hafi ekki verið nógu mikil.

*************************************************************************

Heimildir:

ruv.is. 2013 „Katrín kann að missa þingsæti sitt“, 12. apríl

Fréttablaðið. 2007. „Stjórnarflokkarnir fengu skýrt umboð“, 27. apríl

ÖBÍ bauð upp á ör-pylsu og kók-lögg

Af klofningum og samrunum

Það var einhverjum sem fannst hún alltaf svolítið skrýtin þessi Borgarahreyfing sem var sögð sjálfsprottin upp úr leikstýrðum mótmælavettvangi Radda fólksins og leikstjórn Opinna borgarafunda ásamt óheftum ósköpum Búsáhaldabyltingarinnar. Það voru samt 7,2% kjósenda sem ákváðu að binda traust sitt frekast við þetta nýja, óþekkta og óreynda fólk sem kom fram með Borgarahreyfingunni til að leysa skelfilegasta efnahags- og samfélagsvanda sem íslenskt samfélag hefur staðið frammi fyrir eftir að það endurheimti sjálfstæði sitt.

Kosningin tryggði þessu óvænta mótmælaframboði fjóra þingmenn en á innan við hálfu ári höfðu allir fjórir klofið sig frá nafni flokksins sem tryggði þeim þingsætið. Þráinn Bertelsson komst að þeirri niðurstöðu þegar hann var kominn inn á þing að honum líkaði betur félagsskapur Vinstri grænna en nánustu baráttusystkina sinna sem áttu drýgstan þátt í því að tryggja honum þingsætið. Hinum þremur líkaði ekki yfirgangur ýmissa flokkssystkina þegar þeim mislíkaði hvernig nýbakaðir þingmenn fóru með umboð sitt í atkvæðagreiðslunni um ESB-aðildarumsóknina.

Klofningur

Þau klufu sig þess vegna frá þeim og stofnuðu sérstakan þingflokk sem þau gáfu heiti sem var stytting á nafninu á flokknum sem a.m.k. Birgitta og Þór áttu stóran þátt í að leggja grunninn að. Næstu mánuðir liðu í heljargreipum tveggja Icesave-framhaldsþátta sem báðum lauk með þjóðaratkvæðagreiðslu. Aðrir þingviðburðir sem voru sagðir tefja fyrir því að alvarleg staða almennra húsnæðislánagreiðenda kæmust á dagskrá þingsins var útkoma Rannsóknarskýrslu Alþingis og landsdómsmálið.

Vorið 2011 lauk þriðja þætti Icesave-málsins með því að víðtæk kynning tveggja sjálfboðaliðshópa almennings, sem kynntu rökin fyrir því að segja NEI við enn einum Icesave-samningum, skilaði því að þjóðin hafnaði þriðju og síðustu tilraun ríkisstjórnarinnar til að gefa kröfuhöfum Landsbankans veiðileyfi í lífskjörum íslensks almennings. Í kjölfarið hófust sögulegar hrókeringar valdahlutfalla sem fóru þannig að ríkisstjórnin naut ekki aðeins liðstyrks Þráins Bertelssonar heldur höfðu þeir skjól af hinum veika þingflokki Hreyfingarinnar.

Auk þeirra gekk Guðmundur Steingrímssonar æ oftar fram fyrir skjöldu til varnar hinni ógæfusömu ríkisstjórn sem hefur ekki átt sístan þátt í því að rýja Alþingi svo traustinu að það stendur í sögulegu lágmarki. Færa má að því líkur að alls hafi skjól Hreyfingarþingmannanna og Guðmundar Steingrímssonar varið ríkisstjórnina þremur vantrauststillögum. Þ.e. vorið 2011 og 2012 og í upphafi þessa árs. Kannski var það hugmyndin með tveggja þátta vantraustsyfirlýsingu Þórs Saari að þetta mætti týnast í moldviðrinu sem varð í kringum báð vantraustsþættina hans.

Samruni 

Sennilega var það einhver snemmsumarsfiðringur sem gerði það að verkum að Borgarahreyfing og Hreyfingin tóku að fara á fjörurnar við hvor aðra í júní 2010. Það var þó ekki fyrr en haustið 2011 sem Borgarahreyfingin treysti sér til að gefa út þá yfirlýsingu að stjórn hennar og félagsmenn vildu ekkert frekar en ná stjórnmálalegri samvinnu við Hreyfinguna aftur. 

Fljótlega hófust samrunaviðræður þar sem tóku þátt þingflokkur Hreyfingarinnar, flokkurinn sem hann hafði klofnað frá, Frjálslyndi flokkur sem Borgarahreyfingin hafði þegið „fimmta flokka fylgið“ frá ásamt nokkrum þeirra sem voru ákafastir meðal fyrrum stjórnarráðsfulltrúa í þeirri sannfæringu að þeir væru ómissandi inni á næsta þingi. Frá því þessi hópur kom fram fyrir rúmu ári síðan hefur þessi hópur skipt mun tíðar um nafn heiti, lógó, kennitölu og félaga en þekkist í íslenskri stjórnmálasögu.

Í þessum hópi eru líka skrautlegustu byltingarfjaðrirnar þó ólíkar séu. Þessi tvö eru kannski einmitt þau tvö sem samfélagið þarf á að halda til að tækla þá stærstu ógn sem hefur steðjað að íslenskri þjóð síðan sjálfstæði landsins var endurheimt eftir nær 700 ára ánauð.

Hún er ljóðskáld og aktívisti með fjögurra ára þingreynslu sem hefur skilað henni svo mikilli heimsfrægð að sumir halda m.a.s. að hún sé hagfræðingurinn á þinginu sem hefur verið að setja fram allar þessar frábæru lausnir á lífskjara- og efnahagsvandanum hér á landi. Auk þess sem hún hefur aflað sér afar mikillar reynslu í stofnun flokka og klofningsframboða en alls hefur hún verið í fjórum flokkum á fjórum árum þar af tveimur klofningsflokkum eftir að hafa klofið sig frá tveimur stærri flokkum sem hún tók virkan þátt í að koma á fót.

Hann hefur á undanförnum árum verið tíður ráðgjafi Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og hinna ýmsu stofnana Evrópusambandsins auk þess sem hann hefur verið sendifulltrúi þessara stofnana í öllum hlutum Afríku, Asíu og Mið-Austurlöndum.

In recent years, he has been a frequent consultant to the International Monetary Fund and also the World Bank, the European Commission, and the European Free Trade Association (EFTA). This work has included extensive lecturing at the Joint Vienna Institute in Vienna, in all parts of Africa, as well as in Asia and the Middle East. (sjá hér)

Þessi reynsla ætti ekki að vera síðri kostur gagnvart þjónustu við almannahagsmuni inni á þingi heldur en í stjórnlagaráði þar sem hann lá ábyggilega ekki á liði sínu við skerðinguna á réttinum til þjóðaratkvæðagreiðslu í  67. greininni og möguleika 111. greinarinnar til fullveldisafsals „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér). Afstaða hans í Icesave-málinu gáfu svo skýrt tilefni til að finna út úr því hvar lýðræðislegt réttlætishjata hans slær þegar hann varaði Íslendinga við því að Bretum kynni að finnast að Íslendingum bæri „siðferðileg skylda til að axla ábyrgð á Landsbankanum hvað sem lögunum líður.“ (sjá hér)

Samhljómur

Það er e.t.v. útlit fyrir að ólíkari einstaklinga sé tæpast hægt að hugsa sér en þau Birgittu Jónsdóttur og Þorvald Gylfason. Þau eiga þó nokkra mikilsverða lykilþætti sameiginlega og varðar þjóðina auðvitað mestu um óstýriláta ástríðu þeirra gagnvart stjórnarskránni. Birgitta Jónsdóttir gaf ástríðum sínum gagnvart fullveldisafsalsplagginu með þjóðaratkvæðisskerðingunum svo lausan tauminn síðasta þingdaginn, sem lýtur stjórn núverandi þings, að sumir myndu eflaust vilja kenna við tilfinningaklám en aðrir máttu vart vatni halda af hrifning og kröfðust fjölföldunar á þingmanninum:

Hún virðist átta sig á hlutverki sínu sem samfélagsþjónn [...]

Við þurfum klárlega fleiri hennar líka inn á Alþingi. (sjá hér)

Þorvaldur Gylfason hélt líka ræðu um „nýja stjórnarskrá“ þó það væri ekki innan veggja Alþingis en hún er svo tilfinningaþrunginn að jafnvel blaðamanni Eyjunnar virðist vera nóg um: „Ljóst er af myndbandinu að Þorvaldi er mikið niðri fyrir.“ enda ljóst af myndbandinu að tilfinningarnar liggja ekki aðeins í rödd og andliti hans heldur leita þær fram í allri líkamstjáningunni líka.

Þó einhverjar skoðanakannanir sýni að niðurstaða næst komandi kosninga kunni að skila Lýðræðisvaktinni einhverjum mönnum inn á þing þá er ljóst af athugasemdunum við þessa frétt að aðdáendur vaktstjóra flokksins hafa af einhverjum ástæðum ekki séð sér tækifæri til að kaffæra gagnrýnisraddirnar í lofi um þennan ljósbera lýðræðishugsjónarinnar.

Aftur á móti vekja ábendingar um hæpnar fullyrðingar Þorvaldar í myndbandinu sem snúa að meðferð hans á tölum vissulega nokkurn áhuga. Þær vekja ekki síst athygli fyrir þá staðreynd að Þorvaldur Gylfason er prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands en sú menntun hefur væntanlega líka aflað honum ráðgjafaverkefnunum hjá AGS og ýmsum stofnunum innan ESB. 

Sá sem bendir Þorvaldi á frjálslega meðferð hans á tölum gerir það í tveimur innleggjum þar sem hann segir m.a.

Úrslit kosningan [svo] 20. okt. eru að 64,16% KJÓSENDA söguðu JÁ við fyrstu spurningunni, sem er ekki 2/3 hlutar þjóðarinnar.
Meira en helmingur þjóðarinnar sat áhugalaus heima á kjördag!
[...]

Þorvaldur ég vil eindregið hvetja þig til að sýna útreikningana þína sem styðja 67,5% stuðning þjóðarinnar við frumvarp þitt!
[...] fullyrðingar þínar um 2/3 hluta stuðninginn er móðgun við alla þá sem hafa lokið grunnskólaprófi í stærðfræði. (sjá hér)

Samrýmanlegt

Annað sem þetta sértaka par á sameiginlegt og gæti aukið þeim líkur til samstarfs og samheldni er að þau hafa bæði ferðast víða um heiminn og miðlað hæfileikum og þekkingu sem þau hafa af einhverjum ástæðum farið sparlegar með á innlendum vettvangi en þeim erlenda. Þannig vakti það athygli í umræðum frambjóðenda um efnahagsmál sem fram fór í sjónvarpssal síðasta miðvikudagskvöld að þar var mættur presturinn Örn Bárður Jónsson fyrir hönd Lýðræðisvaktarinnar en ekki vaktstjórinn sjálfur, hagfræðiprófessorinn og ráðgjafi áhrifamestu fjármálastofnana heimsins.

Hitt er þó líklegt að Þorvaldur, vaktstjóri Lýðræðisvaktarinnar, hafi lagt honum eitthvað línurnar fyrir þáttinn og e.t.v. Gunnar Tómasson sérlegur efnahagsráðgjafi Lýðræðisvaktarinnar líka. Það er þó ekki útilokað að drottinshollusta prestsins móti eitthvvað afstöðu hans til AGS þar sem hann sagði í þættinum að það hafi sýnt sig að hjálp sjóðsins hafi verið nauðsynleg til að setja „taum og beisli“ á innlend efnahagsmál til að halda uppi aga. (sjá hér)

Birgitta Jónsdóttir hefur ekki síður sýnt fádæma hógværð hvað varðar þekkingu á hagfræðilegum efnum.  Líkt og Þorvaldur Gylfason er þó hæpið að hún liggi á þessari óvæntu þekkingu gagnvart umheiminum. Maður skyldi a.m.k. ætla að það sé á grundvelli slíkrar þekkingar sem hún verður einn af aðalræðumönnunum á ráðstefnu Public Banking Institute, sem fram fer í húsakynnum Domincan háskólanum, vestur í Kaliforníu 2. til 3. júní n.k.

Umfjöllunarefnið er mjög áhugavert eða fjármögnun nýs hagkerfis (sjá hér) Það er reyndar rétt að geta þess að hún fer ekki ein heldur líka Jón Þór Ólafsson sem tekur Reykjavík á móti Birgittu fyrir hönd Pírata og er að mestu sjálfmenntaður í fræðunum eins og hún sjálf.

Eitt til viðbótar virðast þau líka eiga sameiginlegt en það er stórtæk nýting Netsins við að koma sjálfum sér og sínum verkum á framfæri. Birgitta virðist að vísu nokkuð stórtækari í þessum efnum sem kemur ágætlega fram ef maður slær nöfnum þeirra inn á Google og líka inni á You Tube.

Þegar maður slær nafni Þorvaldar þar inn lítur út fyrir að hann hafi komið fyrir hátt í 300 myndböndum af sjálfum sér þangað inn en Birgitta 2.240. Til samanburðar má benda á að  þegar nafn Ólafs Ragnars Grímssonar, sem þykir hafa setið býsna lengi á forsetastóli, er slegið inn á leitarsvæði You Tube er allt sem bendir til að hann komi fyrir á 1.770 myndböndum.

Það er auðvitað hreint með ólíkindum hvað Birgitta og Þorvaldur leggja mikla rækt við það að koma myndböndum af sjálfum sér út á Netið og hlýtur að teljast aðdáunarvert að þau skuli gefa sér þann tíma sem það hlýtur að taka að leggja slíka rækt og alúð við þetta verkefni. Miðað við þau annasömu verkefni sem þau hafa tekið að sér bæði fyrir hagsmuni lands og þjóðar þá er með ólíkindum að þau skuli vera tilbúin til að fórna öllum þeim tíma sem þessi ræktarsemi hlýtur að kosta.

Eins og ætti að hafa komið rækilega fram hér á undan og alþjóð er er væntanlega meðvituð um þá er Birgitta Jónsdóttir þingmaður á Alþingi Íslendinga og Þorvaldur Gylfason prófessor við Háskóla Íslands 

Haltu mér, slepptu mér

Á miðvikudaginn í þessari viku birtist frétt á DV þess efnis að Píratar og Lýðræðisvaktin hyggðu á einhvers konar samstarf. Þó lá ekki ljóst fyrir um hvers konar samstarf yrði að ræða en margir ráku eflaust upp stór augu í því ljósi að þrátt fyrir að Þorvaldur Gylfason hafi löngum verið ein helsta fyrirmynd Hreyfingarþingmannanna allra þá hafði Birgitta gefið samstarf við Dögun upp á bátinn undir lok júní á síðasta ári og stofnað Pírata einum fjórum mánuðum síðar. 

Þegar hún fór var Þorvaldur Gylfason enn innanbúðarmaður hjá Dögun enda tók hann þátt í því að koma þeirri Breiðfylkingu sem varð að Dögun saman og smíða henni grunn. Hann ferðaðist líka með Dögun um þvert og endilangt landið til að kenna landsmönnum að kjósa rétt í ráðgefandi atkvæðagreiðslu um stjórnarskrá ásamt þeim Lýði Árnasyni og Gísla Tryggvasyni og öðrum þáverandi og núverandi frambjóðendum Dögunar.

Nokkuð áreiðanlegar heimildir herma að þetta hafi allt verið fyrir peninga Borgarahreyfingarinnar sem urðu Dögunar með einhverju kennitölufifferíi sem aðeins eignahaldsfélög á skuldaflótta hafa komist upp með hingað til. Hægt er að finna myndbönd frá þessum rútuferðalögum um landið inni á You Tube en þetta er það sem merkt er: Dagur eitt og er tekið upp á Sauðárkróki.

Þó Þorvaldur hafi lagt slíka alúð í uppbyggingu Dögunar að fjölmiðlar hröpuðu til þeirrar ályktunar margítrekað að nú væri óhætt að boða framboð hans fyrir hönd þessa framboðs Hreyfingarþingmannanna, starfsmanns Hreyfingarinnar og tveggja fyrrum formanna Hagsmunasamtaka heimilanna svo og talsmanns neytenda, þá ákvað hann að taka Lýð Árnason með sér um miðjan febrúar og stofna síðan sitt eigið framboð skipað að stærstum hluta af fyrrum kollegum stjórnlagaráðs og nokkrum hundóánægðum fyrrum samfylkingarfélögum.

Margendurklofningur eða sundursamlyndi

Það þarf sannarlega að finna upp nýtt orð ef til stendur að finna tengsl þeirra þriggja flokka, sem samrunatilraun Breiðfylkingarinnar svokölluðu gat af sér, við þá Borgarahreyfingu sem spratt upp að því er virtist af sjálfu sér í jarðvegi mótmælanna í kringum Búsáhaldabyltinguna fyrri hluta árs 2009. Margendurklofningur eða sundursamlyndi virðist þó lýsa því samhengi sem liggur í gegnum hin undarlega hröðu nafnaskipti og hrókeringar sem þar hafa átt sér stað.

Þeir sem gleggst þekkja til sjá nefnilega að í öllum flokkunum þremur eru mörg þeirra andlita sem komu á sínum tíma að framboði Borgarahreyfingarinnar með einum eða öðrum hætti og síðar tilveru Hreyfingarinnar.

Þannig hafa Daði Ingólfsson, Jón Þór Ólafsson og Friðrik Þór Guðmundsson allir lagt Hreyfingarþingmönnunum mikilvægan stuðning allt kjörtímabilið og verið þeim ómetanlegir bakhjarlar en nú hafa þeir skipt sér á milli flokkanna þriggja sem er freistandi að kalla þríburaframboðið miðað við það hvernig uppruni þeirra liggur í rauninni til Borgarahreyfingarinnar í gegnum Breiðfylkinguna og síðar Dögun. (Myndin er tekin að láni úr albúmi Daða Ingólfssonar: Sigurhátíð á Hótel Borg 20. október 2012)

Ég öfunda ekki kjósendur að gera upp á milli þessara flokka sem eru (talið upp eftir röð fulltrúa þeirra á myndinni hér að ofan): Lýðræðisvaktin, Píratar og Dögun og ekki verður valið auðveldara þeim sem sjá ekki allan muninn á þessum þremur og Bjartri framtíð, Samfylkingu og leifunum af Vinstri grænum. Það verður líka afar sérkennileg tilhögun hjá reyndum þingmönnum sem er að finna í öllum þessum flokkum að bjóða þannig fram sexfallt ferkar en í einum eða tveimur stærri flokkum með einhverjum mismunandi áherslum á málefnum.

Nú er ekki útilokað að víurnar sem þingmaðurinn og hagfræðiprófessorinn urðu uppvís af að vera að bera í hvert annað á síðum DV muni eitthvað raska því tryggðarsambandi sem hefur verið á milli þríburaframboðsins; Dögunar, Pírata og Lýðræðisvaktar en þó það séu tveir sólarhringar síðan fréttin birtist hefur engra væringa orðið vart enn þá og þess vegna líklegt að það verði jafnkyrrt og friðsælt og þegar Birgitta yfirgaf Dögun; og síðar Þorvaldur og Lýður.

Hvort af viðhaldssambandi flokks ljóðskáldsins, aktívistans og þingmannsins og flokks hagfræðiprófessorsins, ráðgjafa AGS og ESB og fyrrum stjórnarráðsfulltrúa verður er heldur ekki ljóst enn þá. Má vera að það trufli eitthvað að Þorvaldur Gylfason slysaðist til að láta það út úr sér að hann vildi að þjóðin borgaði Icesave af siðferðilegum forsendum svo má vera að einlæg aðdáun hagfræðiprófessorsins á AGS og ESB þvælist eitthvað fyrir líka. Birgitta Jónsdóttir hefur a.m.k. hingað til látið eins og AGS sé óvinur og að Icesave hafi verið skuldagildra sem þjóðinni væri hollast að hafna.

 Þegar hér er komið er rétt að taka af allan vafa um það að ég lái ekki kjósendum sem spyrja sig í forundran um innihald og stefnu þeirra flokka sem kastljósið hefur beinst að hér að ofan. Ég lái þeim heldur ekki þó þeir komist að niðurstöðu sem hefur nákvæmlega ekkert með þjóðarhagsmuni að gera.

Það er því vel við hæfi að enda þetta með einni athugasemdinni sem stendur við fréttina sem var vísað til hér að ofan á Eyjunni en þar er vakin athygli á myndupptökunni af ræðu Þorvaldar Gylfasonar fyrir framan alþingishúsið um lýðræðislegan rétt þjóðarinnar til að fá yfir sig stjórnarskrá sem skerðir réttinn til þjóðaratkvæðagreiðslna en bætir við heimildinni til fullveldisafsals „til alþjóðlegra stofnana sem Ísland á aðild að“ (sjá hér). Athugasemdin er hér óbreytt að undanskyldu einu innskoti frá blogghöfundi:

Í fljótu bragði man ég eftir fáeinum aðilum sem eiga það alveg skilið að fá Þorvald Gylfason [og Birgittu Jónsdóttur] "yfir sig" á þingi, en svo man ég eftir að slíkt myndi einnig ganga yfir sjálfan mig; og ég fullyrði að ég hef ekkert svo illt gert af mér að ég eigi slíkt skilið! (sjá hér)

Ég læt mig dreyma um að aðrir kjósendur komist líka að þeirri niðurstöðu að við erum að kjósa fólk til að finna heillavænlegar lausnir á ömurlegri efnahagsstöðu Íslands og standa gegn harðsvírðuðum vogunarsjóðum sem eru tilbúnir til að nýta sér hvikult og sjálfsupptekið fólk til að komast yfir þau verðmæti sem gefur ríkulegast í aðra hönd.

Ég treysti því að kjósendur átti sig á að alþingiskosningarnar framundan eru ekki X-factor keppni þar sem kjósendum er ætlað að kjósa þá sem eru líklegastir til að verða hlátursvekjandi skemmtikraftar á alþingisrásinni allt næsta kjörtímabil heldur fólk sem við treystum til að byggja framtíð okkar og afkomendanna lífvænleg skilyrði til betra og innihaldsríkara lífs.

Offramboð á innihaldsleysi

Það er fátt sem lýsir betur viðskilnaði Jóhönnu Sigurðardóttur við hinn pólitíska vettvang en þessi skopteikning Gunnars Karlssonar. Jóhanna gengur frá þinghúsinu með járnfrúarsvip og lætur sér fátt um finnast þó alþingishúsið standi í ljósum logum.

Í stuttu máli má segja að helsti árangur Jóhönnu Sigurðardóttur sem forsætisráðherra sé að skilja eftir sig sviðna jörð. Eldarnir sem loga í pólitíkinni stafa fæstir af heitum hugsjónaeldum sem snúa að þjóðarhag en þar er vart þverfótað fyrir einstaklingum sem brenna fyrir sjálfum sér.

Þetta kemur e.t.v. skýrast fram í offjölguninni sem hefur orðið á þeim flokkum sem svipar til Samfylkingarinnar. Miðað við framgönguflokksins á síðasta kjörtímabili ætti að blasa við að það sem þjóðarhagsmunir þurfa síst á öllu að halda í augnablikinu er meira af Samfylkingunni. Það er hins vegar ljóst að flokkseigendurnir eru ekki sama sinnis.

Í stuttu máli virðist Samfylkingin vera grundvölluð á því markmiði að halda Sjálfstæðisflokknum frá völdum sama hvað það kostar en koma sjálfum sér og sínum að þeim forréttinum sem Sjálfstæðisflokkurinn sat einn að áður. Það skal ekkert um það fullyrt hvort ESB-draumurinn hefur átt víst sæti innan Samfylkingarinnar frá upphafi en það má heita ljóst að honum hefur tekist að hreiðra svo vel um sig þar að það er ekki ósennilegt að hann sé í raun límið sem heldur flokknum saman og aflgjafinn sem keyrir hann áfram ásamt því að vera frjómagnið sem stuðlar að offjölgun flokksins nú.

Ég hef áður vikið að þeim gífurlegu vonbrigðum sem margir hljóta að sitja uppi með sem leyfðu sér að finna til bjartsýni og gerðu sér háar hugmyndir um breytingar í upphafi kjörtímabilsins. Nú þegar óðum styttist í kosningar er það líka ljóst að það eru fleiri en ég sem furða sig á offramboðinu á því sama og Samfylkingin hefur staðið fyrir við síminnkandi vinsældir. 

Það má vera að þeir hinir sömu hafi velt því fyrir sér hvort offramboðið sem blasir við í pólitíkinni sé aðferð markaðsfræðinnar til að miðla kjósendum innihaldsleysinu líkt og ég ýjaði að undir lok síðasta bloggpistils sem hlaut heitið Átakanlegt. Ég hef reyndar ekki rekist á slíkt enn þó það sé greinilegt að um leið og það liggur fyrir að í komandi kosningum hafa kjósendur úr a.m.k. sex útgáfum af Samfylkingunni að velja þá hlýtur spurningin um það hverju þetta sætir að liggja beint við. 

Björt framtíð sem var stofnuð þann 5. febrúar í fyrra hefur frá upphafi gefið það út að þau standi fyrir „ekkert vesen“ (sjá hér). Píratar sem komu fyrst fram undir lok júní í fyrra, en voru ekki formlega stofnaðir fyrr en 24. nóvember, virðast standa fyrir allt og ekkert en fæst af því sem snýr að þeim umtalsverðu lífskjarabótum eða breytingum á efnahagskerfinu sem hefur verið kallað eftir frá upphafi þessa kjörtímabils.

Það er því ofur eðlilegt að spyrja sig hvaða erindi telja fulltrúar þessara flokka sig eiga við íslenska kjósendur? Miðað við það sem þeir setja fram vaknar jafnvel sú spurning hvort það geti verið að þau markaðsöfl sem hafa „tryggt Paris Hilton bæði sviðsljósið og lífsviðurværið nokkuð mörg undanfarin ár hafi náð til pólitíkunnar á sama hátt?“

Eftir því sem nær líður alþingiskosningum sem fara fram þ. 27. apríl n.k. verða þeir væntanlega alltaf fleiri og fleiri sem setja spurningarmerki við afritin sem hafa hrannast upp af Samfylkingunni frá því í byrjun febrúar á síðasta ári. Þeir eru reyndar einhverjir sem eru þegar byrjaðir.

Þegar Bjarni Harðarson var spurður að því á beinni línu á DV í gær hvort það væri pláss fyrir nýstofnaðan flokk hans, Regnbogann, fyrir það að hann þótti óþarflega líkur VG svaraði hann um hæl:

Eftir að VG hefur gengist undir jarðarmen ESB stefnunnar hljótum við frekar að spyrja hvort pláss sé fyrir þann flokk [VG] við hliðina á Samfylkingu, Bjartri framtíð, Lýðræðisvaktinni og Dögun. Ég tel að það sé full þörf á og eftirspurn eftir félagshyggjuafli sem stendur með þjóðfrelsi og áherslum landsbyggðar. (sjá hér)

Eftir þáttinn Forystusætið sem var á dagskrá Sjónvarpsins í gærkvöldi vakti Fullveldisvaktin athygli á því að fulltrúi Pírata sem var þar í einkaviðtali hefði opinberað það að hér væri kominn fram enn einn „smáflokkurinn sem vill halda áfram s.k. aðildarviðræðum við Evrópusambandið.“ Þar er síðan haldið áfram og bætt við:

Að Pírataflokkurinn leggist þannig á sömu sveif og kapítalíseruðu tækni- og evrókratarnir í Samfylkingu og útfrymum hennar, "Bjartri framtíð" og "Lýðræðisvaktinni", þ.e.a.s. að stefna landinu áleiðis inn í stórkapítals-efnahagsheild Evrópusambandsins, er líklega frétt fyrir suma ofursósíalistana og anarkistana sem héldu að Pírataflokkur væri eitthvað fyrir þá. (sjá hér)

Annar bloggari tekur undir þessa ályktun í athugasemdarkerfinu við þessa bloggfærslu og bætir við:

Þetta [Píratar] er enn eitt ESB framboðið sem reynir fyrir sér í felulitunum.

Sami óæti ESB-grauturinn sem ausið er úr Samfylkingarpottinum og nú borinn fram á að minnsta kosti fjórum öðrum skrautlegum grautardiskum!

En þetta er allt sami grauturinn og fólk þarf að sjá í gegn um plottið!

Við skulum varast þessa úlfa eins og Þorvald Gylfason og fleiri sem klæða sig í þessar Brusselsku sauðagærur! (sjá athugasemdakerfið hér)

Sá sem á þetta innlegg inni á Fullveldisvaktinni hafði sjálfur komist að þessari niðurstöðu á sinni eigin bloggsíðu nokkru áður: 

Framboð Lýðræðisvaktarinnar, BF og að ýmsu leyti Dögunar líka snúast að meiru og minna leyti um að viðhalda ESB-draumnum í hinum ýmsu felulitum.

Þetta var gert vegna þess að raunveruleg eftirspurn eftir blautum ESB-draumum Samfylkingarinnar reyndist svo átakanlega lítið að með þessum lymskulega hætti að setja fleiri framboð á fót í felulitum átti að reyna að fallera fólk og fjölga samtals í þessum fámenna hópi. (sjá hér)

Af þessari samantekt má vera ljóst að þeir sem vilja rýna í þær furður sem hafa verið að eiga sér stað í pólitíkinni hafa rekist á það sama og ég leiddi m.a. fram í síðasta bloggi. Ég sé heldur ekki betur en þessi fésbókarstadus sem ég birti um miðja síðustu viku dragi innihald þessara tilvitnana úr þremur áttum ágætlega saman:

Eitt af furðum íslenskrar pólitíkur er Þorvaldur Gylfason og Lýðræðisvakt hans sem er þriðji þríburinn við Dögun og Pírata. Foreldrarnir hafa hvorugir alveg gengist við afkvæmunum en líkur benda til að þeir séu Samfylkingin og ESB. Ástæðurnar kunna að vera gullbarnið sem gengur undir heitinu Björt framtíð og þverrandi lífslíkur fósturbarnsins VG. Þó má vera að mestu valdi unglingaveiki þríburanna sem kemur ekki síst fram í því að þeir láta stjórnast af tilfinningum og tala því gjarnan í ástríðuorðastíl en taka svo litla sem enga ábyrgð á því sem þeir láta frá sér fara.  

Átakanlegt

Það er næstum því átakanlegt að líta yfir kjörtímabilið sem nú er senn á enda. Kjörtímabil sem rekur tildrög sín í þá óvenjulegu staðreynd að mótmæli almennings knúðu fram nýjar alþingiskosningar. Þetta var í fyrsta skipti sem slíkt hefur gerst hér á landi og kannski var það þess vegna sem margir gerðu sér stórar vonir og höfðu miklar væntingar um að nú væri runnið upp tímabil þar sem stjórnmálin myndu snúast um uppbyggingu og grósku mannlífsins í stað þeirrar dýrkunar fjármagnsins sem leiddi til hrunsins.

Í bjartsýni sinni kusu flestir að horfa fram hjá því að annar þeirra flokka sem komu að ríkisstjórnarmynduninni hafði verið í ríkisstjórn með Sjálfstæðisflokknum á þeim tíma sem bankahrunið átti sér stað og hafði því tekið virkan þátt í því að hylma yfir þær staðreyndir sem ullu því. Í stað þess að fara fram á skilyrðislaust uppgjör við gerendur hrunsins tóku velflestir kjósendur þátt í því leikriti sem var sett á svið vorið 2009 og samþykktu að ganga til nýrra kosninga án þess að hafa verið upplýstir til fulls um orsakir þess eða afleiðingar.

Haustfeigðin felldi björtustu vonirnar

Gróskan sem varð til í kringum mótmælin í kjölfar hrunsins 2008 leiddi m.a. til nokkurrar endurnýjunar á listum þeirra flokka sem áttu menn inni á þingi á tíma hrunstjórnarinnar svokölluðu. Á undraskömmum tíma varð líka til nýtt stjórnmálaafl sem margir þeirra sem kröfðust breytinga bundu vonir sínar við. Ástæðan var ekki síst sú að fulltrúar þess fullyrtu að það væri sprottið úr jarðvegi mótmælanna og þá einkum Búsáhaldabyltingarinnar svokölluðu. 

Vorið 2009 lýsti einn hinna nýkjörnu fulltrúa Borgarahreyfingarinnar því yfir að það að stjórnmálahreyfingin fékk fjóra þingmenn kjörna væri „náttúrulega bara sigur fólksins“ (Fréttablaðið 27. apríl 2009: 4) Margir leyfðu sér að trúa því líka og ekki síst í ljósi kosningaloforða hennar um aukið lýðræði, uppgjöri við hrunvalda og leiðréttingu á þeim forsendubresti sem hrunið hafði valdið lánagreiðendum auk slagorðanna um að með Borgarahreyfingunni væri komin brú þjóðarinnar inn á þing og virkt samband við þá grasrót sem hafði sprottið upp í kringum mótmælin víðs vegar um landið. 

Afgerandi meirihluti kjósenda (51,5%) bundu ómældar vonir sínar við Jóhönnu Sigurðardóttur, formann Samfylkingarinnar, og Steingrím J. Sigfússon, formann Vinstri grænna. Þessi gengu til stjórnarsamstarfs undir söluvænlegum og bjartsýnislegum frösum eins og: stöðugleikasáttmáli, skjalborg heimilanna, uppgjöri við hrunið og endurreisn. Hér voru líka reyndir stjórnmálamenn á ferð: Jóhanna búin að sitja á þingi frá árinu 1978 og Steingrímur síðan 1983.

Eitt það átakanlegasta við þetta kjörtímabil er það hvernig vonirnar sem voru bundnar nýrri ríkisstjórn hafa brugðist. Sú kreppa sem sigldi í kjölfar bankahrunsins haustið 2008 er síst á undanhaldi þó ýmsir reyni að halda uppi einhverjum sýndarveruleika talnafræðinnar þar um.

Raunveruleikinn er allt annar eins og svo margar staðreyndir eru til vitnis um. Það er í raun sama hvert litið er. Hér verður látið nægja að minna á stöðuna í heilbrigðis- og menntamálum, stöðu lánagreiðenda og bótaþega, fjölda atvinnulausra, fjölda brottfluttra og fjölda þeirra sem hafa misst fasteignir sínar.

Það er sannarlega átakanlegt að horfa til vanefnda ríkisstjórnarinnar og skipsbrotin sem þær hafa valdið. Hins vegar er full ástæða til að minna á að það var tæplega við öðru að búast þegar mið er tekið af því að stærri flokkurinn sat í brúnni með Sjálfstæðisflokknum og var ekki minni þátttakandi í að sigla efnahag þjóðarinnar fram af hengifluginu haustið 2008. 

Brotlending djarffleygra vona

Það sem er átakanlegast þegar horft er yfir kjörtímabilið sem nú er senn á enda eru skipsbrotin  sem framganga og vanefndir Vinstri grænna og þingmanna mótmælaframboðsins hafa valdið. Kjósendur bæði Vinstri grænna og Borgarahreyfingarinnar byggðu val sitt á loforðum um aðrar áherslur en þær sem keyrðu efnahagslíf þjóðarinnar fram af hengifluginu.

Loforðin töldu þeir standa traustari fótum en annarra flokka fyrir það að annar rakti uppruna sinn til mótmælanna frá haustinu 2008 fram til janúarloka 2009 en hinn hafði veitt öfluga stjórnarandstöðu í stóriðjumálum og staðið dyggan vörð um umhverfismálin á þeim útþenslutíma sem leiddi til hrunsins. Þegar litið er yfir kjörtímabilið sem senn er á enda blasir það við að hvorki þingmenn mótmælaframboðsins né forysta Vinstri grænna hafa staðið undir þeim væntingum sem til þeirra voru gerðar.

Lára Hanna Einarsdóttir hefur nýverið tekið saman það sem Steingrímur J. Sigfússon, formaður flokksins hafði um stóriðjuframkvæmdir og náttúrvernd að segja áður en hann komst til valda og svo nú undir lok kjörtímabilsins:

Það er auðvitað átakanlegt að horfa til þeirra umskipta sem formaður Vinstri grænna hefur orðið ber af eftir að hann komst til valda. Afleiðingarnar sem umskiptin hafa valdið eru þó öllu átakanlegri. Ef við ættum stjórnmálafræðinga sem þyrðu að fjalla um það ástand sem blasir við í pólitíkinni nú myndu þeir væntanlega benda á þá augljósu staðreynd að aldrei hafi formanni neins íslensks stjórnmálaflokks tekist á jafnskömmum tíma að gera út af við flokk og fylgi eins og Steingrími J. Sigfússyni.

Sama gildir um Borgarahreyfinguna. Í reynd má segja að hún hafi komið, sigrað og dáið á aðeins sex mánuðum.  Hálfu ári eftir að Borgarahreyfingin var stofnuð höfðu allir þingmennirnir sem komust inn á þing í nafni hreyfingarinnar klofið sig frá henni. Þráinn Bertelsen hafði gengið til liðs við Vinstri græna en þingmennirnir: Birgitta Jónsdóttir, Margrét Tryggvadóttir og Þór Saari stofnuðu nýjan þingflokk utan um stefnuna sem þau voru kosin út á í september 2009.

Nú í lok kjörtímabilsins ætti það þó að blasa við að vonir þeirra 7,2% kjósenda sem kusu Borgarahreyfinguna, vegna þess að þeir töldu að þetta nýja stjórnmálaafl væri svarið við því samfélagsástandi sem efahagshrunið opinberaði, eru að engu orðnar. Það sem stendur upp úr eftir þingveru þingmannanna fjögurra er að þingmenn sem eiga uppruna sinn í jafnhvikum mótmælajarðvegi og skapaðist hér í kjölfar bankahrunsins hafa hvorki staðfestu né þekkingu sem skilar samfélaginu neinu nema átakanlegum vonbrigðum.

Byltingarvonin varð markaðsöflunum að bráð

Í þessu ljósi er rétt að minna á að það tók ekki nema rétt um tvö ár fyrir „stjórnmálaskóla þingsins“ (orð Birgittu Jónsdóttur í Fréttablaðinu 27. apríl 2009: 4) að hrífa þingmennina, sem ætluðu sér að vera sterkasta rödd þjóðarinnar á þingi, til þeirra vinnubragða sem hafa öðru fremur rúið Alþingi traustinu.

Hún er bæði átakanleg og bitur reynslan sem kjósendur sitja uppi með yfir brostnum vonum um að nú væri loks runnið upp tímabil þar sem stjórnmálin myndu snúast um uppbyggingu og grósku mannlífsins í stað þeirrar dýrkunar fjármagnsins sem leiddi til hrunsins. Ljósi punkturinn er þó sá að af slíkri reynslu má læra.

Skoðanakannanir sýna að kjósendur munu að öllum líkindum refsa bæði Samfylkingunni og Vinstri grænum þau svik við almannahagsmuni sem varð helsti árangurinn af stjórnarsamstarfi þessara tveggja flokka. Þingmenn Hreyfingarinnar, sem vörðu ríkisstjórnarsamstarfið falli frá vorinu 2011, virðast hins vegar ætla að koma misvel frá átakanlegum þingferli sínum á kjörtímabilinu.

Þegar þrjár vikur eru fram til kosninga er útlit fyrir að sá þingmaður sem hefur markað þau óvenjulegu spor í íslenska stjórnmálasögu að nýta þingferil sinn til hins ýtrasta við að koma sjálfum sér á framfæri við heiminn verði eini þingmaður Borgarahreyfingar/Hreyfingar sem muni eiga sæti á komandi þingi.

Miðað við þingferil Birgittu Jónsdóttur á kjörtímabilinu, framgöngu hennar og efndir gagnvart kosningaloforðunum er það næstum því átakanlega grátbroslegt að horfa upp á það hvernig áhangendur stjórnarskrárfrumvarpsins hafa gert hana að hetju stjórnarskrárfarsans sem átti sér stað síðustu vikurnar fyrir þinglok.

Í stað þess að rekja þátt hennar í stjórnarskrármálinu á lokadögum þingsins vísa ég á myndband sem inniheldur stóran hluta hennar framlags til málþófins um stjórnarskrármálið á Alþingi þ. 18. mars sl. Það hefur líka verið fjallað um þátt hennar og annarra þingmanna Hreyfingarinnar í stjórnarskrárdramanum á þessu bloggi. Síðasta umfjöllun er þessi hér.

Vonir byggðar á innihaldi eru líklegri til að lifa

Það er í senn átakanleg og sérkennileg staðreynd að sá þingmaður sem hefur verið hvað óstöðugastur í afstöðu sinni til málefna, hvikulastur í röksemdafærslum sínum en um leið duglegastur við að nýta sér sviðsljós bæði erlendra og innlendra fjölmiðla til að miðla sinni eigin persónu skuli eiga öruggt þingsæti þrátt fyrir að hafa varið ríkisstjórnina falli í nú bráðum tvö ár. Í þessu ljósi er ekki óeðlilegt að maður spyrji sig hvort sú markaðsvæðing sem hefur tryggt Paris Hilton bæði sviðsljósið og lífsviðurværið nokkuð mörg undanfarin ár hafi náð til pólitíkunnar á sama hátt? 

Það er kannski átakanlegasta niðurstaða þessa kjörtímabils að á meðan hæfileikarnir og hugsjónirnar sem snúa að efnahagsumbótum samfélagins hrekjast út af þingi þá hefur innihaldsleysið tekið völdin sem vænlegasta tryggingin fyrir öruggu þingsæti. Markaðsöflin hljóta að kætast yfir slíkri niðurstöðu því rétt eins og þau hafa nýtt ástríðu Parisar Hilton gagnvart sviðsljósinu og lífsviðurværinu til að selja neytendum alls konar varning þá munu markaðsöflin væntanlega nýta sér þingmenn sem eru knúnir áfram af sömu ástríðu til að markaðssetja „réttar“ hugsjónir.

Það má reyndar ekki gleymast að það eru kjósendur sem eiga síðasta orðið. Það er því þeirra að ákveða hvort þeir velja innihaldsleysið sem markaðsöflin vilja halda að þeim (sjá t.d. hér) eða hvort þeir velja eitthvað annað sem þeim þykir líklegra að standi í lappirnar í baráttunni fyrir bættum lífskjörum og stöðugra efnahagsumhverfi hér á landi. Niðurstaða komandi alþingiskosninga mun að einhverju leyti draga það fram hvaða lærdóm kjósendur hafa dregið af þeirri átakanlegu reynslu sem vonbrigði þessa kjörtímabils skilja eftir.