Með samstöðu er allt hægt!

Þegar ég gekk til liðs við SAMSTÖÐU flokk lýðræðis og velferðar taldi ég víst að þeir væru miklu fleiri en ég sem fögnuðu því að hér væri kominn farvegur fyrir þann lausnarmiðaða málflutning sem hefur skapað Lilju Mósesdóttur trausts óháð flokkslínum (sbr. könnun MMR frá febrúar sl.). Á þeirri forsendu ákvað ég að auka SAMSTÖÐU liðsstyrk enda þekki ég það vel frá ýmsum viðspyrnuverkefnum mínum hversu mikill grundvallarmunur er á huglægum styrk og verklegum.

Ákvörðun Lilju Mósesdóttur og tildrög hennar markar óneitanlega þáttaskil fyrir þá baráttu sem ég hef alla tíð lagt lið. Í kjölfar opinberunar hennar velti ég því þess vegna fyrir mér hvort kröftum mínum í þágu heiðarlegs uppgjörs við hrunið og skynsamlegrar uppbyggingar nýs samfélags sé betur varið annars staðar en í formannssæti SAMSTÖÐU-Reykjavík.

Ákvörðun Lilju Mósesdóttur, formanns flokksins, var rædd á stjórnarfundi aðildarfélagsins. Niðurstaðan varð sú að taka áskorun stjórnar flokksins um að fjölmenna á landsfundinn þann 6. október n.k. með von um að fleiri, sem hafa trú á því að með samstilltu átaki megi takast að byggja upp öflugt og traustverðugt stjórnmálaafl, geri slíkt hið sama. Það kostar vinnu en með samstöðu er allt hægt!

Sundrung eða samstaða

Hvernig sem á það er litið þá er meiri fórnarkostnaður af sundrungu en samstöðu. Eftirfarandi ljóð, sem er tekið af Washington's Blog, er á ensku en það vekur svo sannarlega til umhugsunar um það hve tilfinnanlegur fórnarkostnaður sundrungarinnar getur orðið. Ég bið lesendur að taka sérstaklega eftir krækjunum en þar eru fréttir af því sem vísað er til í orðum ljóðsins. 

Það voru Jón Þórisson og Lára Hanna Einarsdóttir sem vöktu athygli á þessu verki á Fésbókinni en það heitir: I Will Stand Up For You If You Stand Up For Me

I was silent when they came for you …
so there was no one left to help when they came for me

First they tortured a U.S. citizen and gang member ...
I remained silent;
I wasn’t a criminal

Then they tortured a U.S. citizen, whistleblower and navy veteran …
I remained silent;
I wasn’t a whistleblower

Then they locked up an attorney for representing accused criminals …
I remained silent;
I wasn’t a defense attorney

Then they arrested a young father walking with his son simply because he told Dick Cheney that he disagreed with his policies …
I remained silent;
I’ve never talked to an important politician

Then they said an entertainer should be killed because she questioned the government’s version of an important historical event …
I remained silent;
I wasn’t an entertainer

Then they arrested people for demanding that Congress hold the President to the Constitution …
I did not speak out;
I’ve never protested in Washington

Then they arrested a man for holding a sign …
I held my tongue;
I’ve never held that kind of sign

Then they broke a minister’s leg because he wanted to speak at a public event …
I said nothing;
I wasn’t a religious leader

Then they shot a student with a taser gun and arrested him for asking a question of a politician at a public event …
I remained silent;
I wasn’t a student

Then they started labeling virtually every innocent and normal behavior as marking Americans as “potential terrorists” …
I remained silent;
I didn’t want to be called a terrorist

Then they threw political dissenters in psychiatric wards …
I remained silent;
I didn’t want to be seen as crazy

Then they declared that they could label U.S. citizens living on U.S. soil as “unlawful enemy combatants” and imprison them indefinitely without access to any attorney …
I remained silent;
I didn’t want to be labeled an enemy

Then they declared that they could assassinate U.S. citizens living on U.S. soil without any due process of law …
I remained silent;
I didn’t want to be on the list

When they came for me,
Everyone was silent;
there was no one left to speak out.

Inspired by the poem First They Came by Martin Niemöller, which was written about the Nazis.

I originally wrote this poem in 2007. I have updated it with  additional verses as current events have unfolded.

Rót vandans

Sumir vilja e.t.v. ganga svo langt að halda því fram að rætur þeirra vandamála sem heimsbyggðin stendur frammi fyrir sé eignarétturinn. Ég er á því að þær liggi miklu fremur í hugmyndinni um að verðmerkja veraldlegar eignir á þann hátt að sá sem á meira hafi þar með völd yfir þeim sem eiga minna.

Ég ætla ekki að lengja mál mitt með ýtarlegum vangaveltum um eignaréttinn en vil þó taka það fram að á meðan eignarétturinn tekur eingöngu til veraldlegra eigna og raffærða innistæðna í bókhaldi fjármálastofnanna þá er eignarétturinn vandamál. En eins og vikið hefur verið að þá er vandamálið í kringum eignaréttinn miklu fremur hugmyndafræðilegur en eiginleg ástæða vandans. Rót vandans liggur miklu fremur í peningunum sem er afsprengi þeirrar hugmyndafræði sem fengið hefur að blómstra í kringum réttinn til að telja eitthvað til sinnar einkareignar.

Peningar sem vopn

Með peningum hafa þeir sem hafa átt meira fengið vopn í hendurnar til að ráðkast með fleiri og fleiri þætti sem viðkoma einkahögum þeirra sem eiga minna. Fram að þessu hefur hugmyndafræði lénstímabilsins í Evrópu, fasistanna á Ítalíu og á Spáni, nasismans í Þýskalandi og komúnismans í austri verið höfð að dæmum um ógnarvald siðspilltrar einræðishyggju.

Ég má til að minna líka á það hvernig kaþólska miðaldakirkjan, nýlendustefna ýmissa Evrópuþjóða og þrælaverslunin á milli Evrópu og Norður Ameríku hefur hingað til verið höfð að dæmum um það hvernig yfirburðarstaða í skjóli valds og peninga hefur bitnað á varnarlausum almenningi. En hvernig lítur þá nútíminn út í samanburði við þessi og fleiri áþekk tímabil sögunnar?

Ég geri mér vonir um að allir sem lesi þessar línur séu sammála um að sú ógn sem almenningur bjó undir á ofangreindum tímabilum var drifin áfram af peningum. Ég reikna líka með því að í reynd séu langflestir sammála um að ógnin sem almenningur stendur frammi fyrir í nútímanum snúist líka um peninga. Hvað annað liggur á bak við það að 1% mannkyns hefur komið sér þannig fyrir að það ógnar hinum 99%-unum?

Mig grunar reyndar að þeir sem telja sig njóta góðs af núverandi fyrirkomulagi peningamála í heiminum séu umtalsvert fleiri en 1%. En á meðan þjóðirnar sváfu við þá sannfæringu að heimska valdagræðginnar hefði lagst af, ekki seinna en við hrun kommúnismans í kringum 1990, hefur hún þrifist til þeirrar ógnar sem almenningi stafar af ávöxtum hennar nú. Í skjóli þeirra sem hafa komið undir sig einkaréttinum til peningaprentunar hafa orðið til nýjar valdastofnanir sem hafa það hlutverk að stýra fjármálahreyfingunum á alþjóðavísu.

Hugmyndafræði nútímapeningastefnu gengur í meginatriðum út á það að allt sé mögulegt í krafti peninga. Þeir eru því ekki einungis notaðir til að kaupa stjórnmálamenn og fyrirtæki heldur líka til að ryðja þeim úr vegi sem hafna þeirri hugmyndafræði að þeir sem eigi meiri peninga eigi þar með rétt til að ríkja yfir réttindum og athöfnum hinna sem eiga minna. 

Á meðan almenningur þegir gengst hann í rauninni undir þessa hugmyndafræði. Á meðan þjóðir heims undirgangast það að valdið eigi kröfu á almenning um að hann haldi því uppi á hverju sem gengur þá breytist ekki neitt. En ef allur almenningur opnar augu sín fyrir því að valdið gegnir ekki lengur því hlutverki sem það heldur fram þá er von um að framtíðin muni fjalla um samtímakynslóðirnar sem eitthvað annað en viljalaust fé eða sofandi sauði sem lét fara með sig eins og sá almenningur sem við höfum dæmt hingað til fyrir það að láta einstaklinga eins og Mussolini, Franco, Hitler, Stalín og Maó kúga sig.

Valdarán peninganna

Almenningur hefur lengst af verið „tækið“ sem skapar hin raunverulegu verðmæti með vinnuframlagi sínu. Honum hefur verið kennd spakmæli eins og: „Vinnan göfgar manninn“ en það er ekki það sem knýr hann áfram heldur hitt að hver og einn hefur fyrir sjálfum sér að sjá og gjarnan einhverjum fleirum sem eru honum tengdir í gegnum ástvina- og fjölskyldubönd. Þeir sem hafa komist upp með að rækta letina í sjálfum sér í skjóli þess að eiga meira hafa á öllum tímum verið ótrúlega duglegir við að eigna sér misstóra hlutdeild í þeirri raunverulegu hvöt sem vinnusemi almennings er sprottin af.

Því miður hafa þeir sem hafa ekkert að verja nema lífið verið notaðir sem tæki í óheiðarlegri varnarbaráttu þeirra sem svífast einskis við að verja eignir sínar og völd. Þannig er það enn í dag og verður ekki betur séð en nútíminn sé síst betri í aðferðarfræði sinni en þeir -ismar sem kúguðu heilu þjóðirnar til hlýðni með ógn einræðisstýrðra byssukúlna á síðustu öld. 

Þó vopnin séu önnur nú, í þessu endalausa stríði þeirra sem eiga meira og hinna sem þeir lifa á, þá er aðferðarfræðin sú sama. Í stað gamalgróinna stríðsaðferða, sem kostuðu stórkostlega eyðileggingu á ræktunarlandi og byggingum ásamt mannslífunum sem féllu fyrir byssukúlum og sprengjum, er komin ný tækni sem takmarkar eyðilegginguna. Vígvöllurinn er ekki aðeins orðinn svo ógreinilegur að fæstir koma auga á hann heldur eru vopnin sem er beitt svo óáþreifanlegt að það kallar á annað hugtak en haft var um drápsvélar eldri stríða sem kostuðu blóð og aðra rekjanlega eyðileggingu.

Vopnunum sem er beitt í því stríði sem allir vinnandi menn eru óafvitandi orðnir þátttakendur í eru peningarnir. Stríðið er endalaust og tekur aldrei enda á meðan almenningur tekur því þegjandi að allt sem hann framkvæmir sé háð geðþóttaákvörðunum þess valds sem byggir stöðu sína á magni raffærða peningaupphæða sem það heldur fram að tilheyri því. Veruleiki nútímans er sá að allur almenningur er stríðsfangar í hlekkjum verðmerkingarinnar á eignarétti þeirra sem eiga meira.

Okkur var lofað að það sem er tekið af vinnuframlagi okkar þjóni okkar eigin hagsmunum því það fari í að byggja upp ýmsa samfélagsþjónustu sem við njótum síðan góðs af í okkar daglegu athöfnum og ef við verðum fyrir skakkaföllum. Af framlagi okkar hafa orðið til sjóðir sem þeir sem eiga meira hafa ekki staðist freistingarnar af. Þeir hafa annaðhvort komið sjálfum sér, eða þægum þjónum sínum fyrir, yfir þessum sjóðum sem hefur haft þær afleiðingar að sífellt minna verður eftir til hagsbóta fyrir þá sem leggja sjóðunum til raunveruleg verðmæti.

Þeir sem eru tilbúnir til að lifa þannig á verðmætunum sem almenningur skapar fer sífellt fjölgandi. Útsjónarseminni til að koma sér fyrir í sæti arðræningjans, sem uppábúinn nefnist milliliður, virðist engin takmörk sett. Sífellt spretta upp fleiri milliliðir sem skapa sér arð af regluverksstýringu á milli þeirrar einföldu athafnar almennings að viðhalda sjálfum sér með því að leggja fram vinnu og hafa mat og húsaskjól á móti.

Ýmsir gerviþarfasérfræðingar hafa líka sprottið upp í þeim tilgangi að hafa meira upp úr vinnusamri þrá almennings að hlúa að sjálfum sér og ástvinunum sem eru á þeirra forsjá. Ég ætla ekki að fara nákvæmar út í það hér hvernig sá hópur hefur í krafti hugmyndafræði, sem hefur verið sett í sparibúning markaðs- og viðskiptafræði, hefur komið sér fyrir á milli vinnunar og brauðsins. Ég tel að ég hafi dregið upp alveg nógu skýra mynd til að hver sem vill sjá og skilja grundvallaratriði hennar geri það nú þegar.

Peningana eða lífið

Kannski má segja að það gildi það sama um peningana eins og eignaréttinn. Þ.e. að peningarnir séu ekki vandamálið frekar en eignarétturinn heldur það hugarfar sem þeim eru tengdir. Það má að sjálfsögðu velta því fyrir sér hvort kom á undan: peningarnir eða valdið sem þeim hefur verið gefið. Það er a.m.k. ljóst að miðað við þá samfélagsgerð sem mannkynið hefur byggt utan um tilveru sína þá er líklegt að við þurfum að styðjast við einhverja skiptimynt til að hafa vöruskipti. En er nútíma peningakerfi ábyggilega eina færa leiðin til þess?

Að mínum dómi er fórnarkostnaður þess peningakerfis sem við búum við í dag einfaldlega alltof tilfinnanlegur fyrir allan almenning til að það réttlæti það að fórnarlömb þess leggi allt sitt til að viðhalda því. Peningakerfi nútímans byggir nefnilega á þeirri hugmynd að það séu peningarnir sem búi til brauðið og byggi húsin sem við búum í en ekki hendur okkar sjálfra.

Allir þeir sem skilja þá einföldu staðreynd að það eru ekki peningarnir sem búa til brauðið heldur vinnuframlag okkar almennings hljóta að skilja að við þurfum sjálf að bregðast við til að líf okkar og þeirra sem byggja framtíðina grundvallist á hugmyndafræði sannleikans en ekki þeirri lygi sem peningarnir hafa hneppt tilveru okkar í. Hver og einn þarf þess vegna að spyrja sjálfan sig hvort honum þykir skipta meira máli: peningarnir eða lífið?

Líf nútímamannsins hefur orðið fórnarlamb markaðsdrifinnar peningahyggju og það er þess vegna nútímakynslóðanna að bregðast við. Það breytir enginn heiminum einn síns liðs. Þú, sem lest þetta, þarft þess vegna að finna fleiri. Það er ekki nóg að lesa þessi orð, eða orð annarra sem tala á sömu nótum, og kinka samþykkjandi kolli.

Þú þarft að finna þá sem eru sammála þér og safna fleirum. Þú þarft að þora að fylgja þeim eða hvetja þá til að fylgja þér til aðgerða sem skila ykkur þeim árangri að þeir fjölmörgu sem í hjarta sínu þrá það eins og þú að breyta samfélaginu, til þess að þið og ástvinir ykkar megið njóta þar mannsæmandi lífsskilyrða, fái tækifæri til að uppfylla þessa heilbrigðu lífsþrá.

Ég er ekki að hvetja til þess að þú efnir til blóðugrar byltingar en ég get því miður ekki lofað þér að það eigi ekki eftir að renna eitthvert blóð. Þess vegna minni ég þig á að blóðið er nú þegar tekið að renna. Á hverjum degi deyr einhver úr hungri, auðlæknanlegum sjúkdómi eða fyrir sinni eigin hendi eingöngu vegna þess valds sem peningarnir hafa yfir lífi okkar nú.

Peningarnir munu ríkja yfir lífi okkar með þessum hörmulega fórnarkostnaði þar til við stöndum saman og bregðumst við því óréttlæti sem viðgengst eingöngu fyrir það að þeir sem ráða yfir peningaprentvélunum kæra sig kollóta yfir fórnarkostnaðinum sem hlýst af núverandi peningakerfi. Þeir kæra sig kollótta á meðan við látum þá komast upp með það að telja okkur trú um það að það séu peningarnir þeirra sem búa til brauðið okkar en ekki við sjálf.

Þeir kæra sig kollótta og kætast ósegjanlega yfir því að við gefum þeim lífið fyrir þessa hugmyndarfræði því það er einmitt það sem tryggir þeim völd og meiri peninga...

Pólitískar sleggjur og hakkavélar

Björn Bjarnason og Björn Valur Gíslason eiga það sameiginlegt að tjá sig gjarnan eins og pólitískar sleggjur um hvað eina. Það væri í sjálfu sér ekkert tiltökumál nema fyrir stöðu þeirra sem fjölmiðlar nýta sér óspart til miðlunar þeim sleggjudómum sem eigendur þeirra styðja. Það skal reyndar tekið fram að Björn Bjarnason hefur a.m.k. fyrir því að rökstyðja skoðanir sínar með oft og tíðum prýðilegum dæmum og tilvitnunum. Slíka hirðusemi er sjaldnast að finna í dómum Björns Vals Gíslasonar sem einkennast miklu frekar af hvatvíslegum upphrópunarstíl.

Í tengdri frétt og úrklippunni hér til hliðar tjá umræddir stjórnmálamenn sig um efnahagsmál. Mbl.is vitnar í sinn mann og Fréttablaðið í sinn. Ekki verður almennilega séð fyrir hvað þar sem hvorugur byggir á menntun eða hefur orðið uppvís af mikilli efnahagsþekkingu af verkum sínum á stjórnmálasviðinu. Ekki er heldur að sjá af því sem þeir segja í pistlunum, sem frétt mbl.is og skoðunarskot Fréttablaðsins byggja á,  að vísað sé í staðgóða menntun, reynslu eða þekkingu þeirra sjálfra á efnahags-málum. 

Ábyrgð fjölmiðlanna

Það eru þess vegna ekki aðeins þessir tveir sem gera sig seka um sleggjudóma heldur fjölmiðlarnir sem gera orð þeirra að verkfærum gegn  „óvinaliðinu“ sem tvennurnar tvær hafa skapað sér. Björn Bjarnason er fastur í sinni gamalkunnu pólitík sem afmarkast af hægri og vinstri. Aftur skal bent á að í skrifum Björns Bjarnason er undantekning. Í þessu tilviki snýr hún að Þorsteini Pálssyni.

Björn Valur stillti sér upp til vinstri kosningavorið 2009 en hefur fylgt forystu Vinstri grænna dyggilega eftir í þeirri nýfrjálshyggjuvelferðarstefnu sem formaður flokksins hefur soðið saman með fylgispökum á yfirstandandi kjörtímabili. Þess vegna hafa þessir gert efnahagsstefnu Lilju Mósesdóttur að óvini sínum og eru þar af leiðandi samstíga Fréttablaðinu sem gegnir, að því er best verður séð, enn eignarhaldi aðila sem stóðu hvað dyggilegast að kostun Samfylkingarinnar samkvæmt Rannsóknarskýrslunni. (sjá hér)

Á meðan málflutningur af því tagi sem umræddir miðla, og því miður miklu fleiri í áþekkum stöðum, stöndum við frammi fyrir því að stjórnmálaumræðan minnir helst á fótboltapólitík. Umræðan skiptist í tvö horn eftir því hvort þeir sem halda henni uppi halda með Manchester United eða Liverpool, bláum eða rauðum, hægri eða vinstri.

Á meðan mbl.is vitnar í Björn Bjarnason, sem útskrifaðist sem lögfræðingur haustið 1971 (sjá hér) og ber ábyrgð á núverandi efnahagsástandi, um gjaldeyrishöftin og á meðan Fréttablaðið vitnar í Björn Val Gíslason, sem er með skipstjórnarpróf frá árinu 1984 og kennsluréttindi frá 2006, (sjá hér) varðandi lausnir Lilju Mósesdóttur í efnahagsmálum er ekki von á lausnarmiðaðri umræðu. Á meðan lesendur leyfa miðlum að komast upp með að slá ryki í augu neytenda sinna með „fótboltapólitík“ af þessu tagi, eða fjölmiðlaneytendur flýja hana af sömu ástæðu og aðra misáttaumræðu, þá má gera ráð fyrir að þessari „kreppuhvetjandi“ stjórnmálaumræðu verði viðhaldið.

Það er nefnilega ekki annað að sjá en að tilgangur umræðuhefðar sleggjudómaranna sé einmitt sá að fæla allan almenning frá efninu sem eru í hakkavélunum hverju sinni. Það skal tekið fram að það var haft samband við mbl.is og Fréttablaðið, og fleiri stærri fjölmiðla, til að vekja athygli á framhaldsfundaröð um fjármálastefnuna og framtíðina sem haldin var sl. vor en þar fluttu Frosti Sigurjónsson, rekstrarhagfræðingur,  Jón Helgi Egilsson, hagfræðingur, Lilja Mósesdóttir, hagfræðingur, og dr. Sigurður Hannesson, stærðfræðingur erindi um peninga-, banka-, gjaldeyrishafta- og gengisstefnu í þeim tilgangi að kynna skynsamlegar leiðir í þessum efnum.

Það skal líka tekið fram að athygli umræddra fjölmiðla var vakin á fundunum bæði á undan og eftir að þeir voru haldnir. Þeim voru sendar stuttar samantektir og krækjur á myndbönd með erindum ofantalinna af lokafundi framhaldfundaraðarinnar, þar sem öll fjögur töluðu, og svo ýtarlegar samantektir sem voru birtar úr erindum þeirra. Bæði fjölmiðlum og núverandi alþingismönnum var boðið á þennan fund. Engin þessara treysti sér til að mæta og kynna sér innihald hans af ótilgreindum ástæðum.

Gagnaðgerðir lesenda

Enginn fjölmiðill hefur heldur sinnt skyldu sinni gagnvart lesendum sínum og kynnt þeim þá lausnarmiðuðu umræðu sem kemur fram í því efni sem fram kom á lokafundinum og þeim hefur ítrekað verið bent á. Nú hvet ég lesendur þessara lína til að taka málin í sínar hendur og kynna sér umrætt efni í gegnum aðra miðla. Ég bendi á að ef Björn Bjarnason getur verið sérfræðingur í því hvernig skuli staðið að lausn gjaldeyrishaftanna og Björn Valur Gíslason verðið sérfræðingur í innihaldi efnahagshugmynda Lilju Mósesdóttur og afleiðingum þeirra þá getur hver sem „nennir“ að bera sig eftir því að kynna sér efnið, sem liggur fyrir af fundunum um fjármálastefnuna og framtíðina, orðið sérfróður um efnahagsmálaumræðuna og lagt til hennar. Ég trúi því að það að fleiri kynni sér þetta efni verði til þess að sleggjudómunum linni.

Ég tek það fram að ég geri ekki ráð fyrir að allir verði sammála öllu sem kemur fram í efninu sem ég vísa í hér að neðan. Hins vegar bendi ég á að hér er a.m.k. farið í efnahagsmál af þekkingu og reynslu auk þess sem framsetningin er bæði auðskiljanleg og aðgengileg. Það sem ég vísa í er eftirtalið:

1. Myndband með fyrirlestri Lilju Mósesdóttur þar sem hún skýrir ýmis hagfræðileg hugtök og fer í helstu leiðir sem hafa verið nefndar til lausnar núverandi efnahagsvanda. Þ.m.t. skiptgengisleiðina.

2. Glærur sem hún studdist við í fyrirlestrinum. Krækja í þær er hérna neðst.

3. Samantektir sem innihalda líka myndbönd allra sem tóku þátt í umræddri fundaröð.

4. Myndbandaröð með erindum og fyrirlestri fjármálasérfræðinganna fjögurra sem taldir voru upp hér að ofan.

Á það skal minnt að Lilja Mósesdóttir var aðalframsögumaðurinn á síðasta fundi framhaldsfundaraðarinnar um fjármálastefnuna og framtíðina.  Framsögur allra á síðasta fundinum voru teknir upp en Frosti Sigurjónsson, Jón Helgi Egilsson og Sigurður Hannesson fluttu þar útdrætti úr lengri erindum sínum frá fundunum sem sem haldnir höfðu verið á undan.

1. Fyrst er það myndbandið með fyrirlestri Lilju Mósesdóttur. Fyrirlesturinn er hálftíma langur en ég leyfi mér að fullyrða að hann gefur mjög skýra mynd af efnahagsástandinum og þeim leiðum sem eru til úrbóta:

2. Á það skal minnt að glærurnar er að finna í krækju hérna neðst en hér er myndræn framsetning, sem tekin er innan úr glærupakkanum, á þeirri leið sem Lilja Mósesdóttir hefur mælt með að verði farin til lausnar þeim vanda sem samfélagið stendur frammi fyrir í efnahagsmálum. Leiðina hefur hún gefið heitið Skiptigengisleiðin:

3. Þá eru það krækjur í samantektir á erindum allra fjögurra. Þ.e: Frosta Sigurjónssonar, Jóns Helga Egilssonar, Sigurðar Hannessonar og Lilju Mósesdóttur. Vakin er athygli á því að myndböndin koma líka fram undir neðangreindum krækjum.

Erindi Frosta Sigurjónssonar, rekstrarhagfræðings: Skynsamlegast að halda sig við núverandi gjaldmiðil

Erindi Jóns Helga Egilssonar, hagfræðings: Það má draga lærdóm af peningastjórnun undangenginna ára

Erindi dr. Sigurðar Hannessonar, stærðfræðings: Fleiri en ein leið út úr gjaldeyrishöftunum

Erindi Lilju Mósesdóttur, hagfræðings og þingmanns: Skuldavandinn er samfélagsógn

4. Að lokum er það krækja sem inniheldur myndbandaröð með öllum fyrirlestrunum sem þýðir það að erindin eru í þeirri röð sem þau voru flutt: Fyrst Frosta, þá Jóns Helga og Sigurðar og síðast Lilju. Á það skal bent að hvert erindið tekur við af öðru undir þessari krækju. Heildarspilunartími myndbandaraðarinnar er rétt rúmur klukkutími.

Það má vera að einhverjum þyki það einhvers virði að Gunnar Tómasson, hagfræðingur, telur tvo ofantalinna meðal þeirra sem hann treystir best til lausnar þeim efnahagsvanda sem Ísland stendur frammi fyrir núna. Það má líka taka það fram að þeir voru þrír sem hann nefndi í þeirri upptalningu. Sá þriðji var hvorki Björn Bjarnason né Björn Valur Gíslason.

„Málið snýst um pólitískt hugrekki“

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Fyrirlestrarglærur Lilju Mósesdóttur frá 11. júní 2012

Efnahagsstefna til framtíðar

Okkur eru gefnir misjafnir hæfileikar og eins og gengur eru þeir mismetnir og það jafnvel af okkur sjálfum. Ég vildi að sjálfsögðu vera klárari í tölum og hugtökum sem þeim tengjast en það þýðir lítið að eyða tímanum í að láta sig dreyma um það sem manni var ekki gefið. Ég get komið að gagni í þeirri baráttu sem ég hef helgað frítíma minn á undanförnum árum með því að miðla því sem aðrir, sem hafa til þess þekkingu, hafa um efnahagsstærðir, -horfur og -stefnur að segja.

Núna í vor stóð stjórn SAMSTÖÐU-Reykjavík að framhaldsfundaröð þar sem efnahagsmálin voru einmitt til umræðu. Fundirnir voru alls fjórir og framsögumennirnir jafnmargir. Þeir voru: Frosti Sigurjónsson, rekstrarhagfræðingur, Jón Helgi Egilsson, hagfræðingur, dr. Sigurður Hannesson, stærðfræðingur og Lilja Mósesdóttir, hagfræðingur og þingmaður.

Fyrsti fundurinn var haldinn mánudagskvöldið 30. apríl og þeir næstu annað hvert mánudagskvöld þannig að sá síðasti fór fram að kvöldi 11. júní. Gestir á fundunum voru á bilinu 30-50 manns. Flestir á síðasta fundinum.

Lilja Mósesdóttir var aðalræðumaður síðasta fundarins og gerði þar ýtarlega grein fyrir megindráttunum í þeirri hugmynd sem hún hefur haldið á lofti varðandi skynsamlega efnahagsstefnu til að forða því hruni sem núverandi stefna mun óhjákvæmilega leiða til.

Frosti Sigurjónsson, Jón Helgi Egilsson og Sigurður Hannesson fluttu útdrætti úr framsögum sínum frá fyrri fundum og voru þeir ásamt fyrirlestri Lilju Mósesdóttur teknir upp og eru nú aðgengilegir á You Tube. Hér er ætlunin að gera nokkra grein fyrir innihaldi þess sem þessi sögu á fundinum ásamt því sem myndböndin með fyrirlestrum þeirra fylgja með í lok hverrar samantektar. Glærurnar sem Lilja Mósesdóttir studdist við í fyrirlestri sínum má nálgast með því að fylgja krækju sem er hér neðst.

Seðlabankinn ætti að hafa einkaleyfi til að prenta peninga

Frosti flutti 9 mínútna erindi þar sem hann sagði að það sé einkum tvennt sem þarf að huga að varðandi peningastefnuna. Í fyrsta lagi þarf að endurskoða hver hefur valdið til að búa til nýjar krónur og í öðru lagi þarf að leggja niður skuldakrónuna. Hann mælir með að að Seðlabankinn verði eini aðilinn sem hafi leyfi til að prenta peninga.

Þessi lausn er byggð á hugmyndum Irving Fisher sem ráðlagði Roosevelt, Bandaríkjaforseta,  að peninga- magninu yrði stýrt út frá stöðugleika og þjóðar- hagsmunum óháð bönkunum. Að lokum dró Frosti saman ávinningin að stöðugra verðlagi:

1. Bankakerfið minnkar.
2. Ríkisskuldir dragast saman.
3. Innistæðutryggingin verður óþörf.
4. Kostnaður bankana dregst saman.

Afleiðingin er betra bankakerfi. (sjá nánar hér)

Drögum lærdóm af peningastjórnun undangenginna ára

Jón Helgi Egilsson flutti einkar fróðlegan fyrirlestur þar sem hann dró saman reynsluna af peninga- stjórnuninni á Íslandi á undangegnum árum og hvað hægt er að læra af henni. Hann benti á að í grundvallaratriðum hefði sú stefna sem hefur verið stuðst við hér á landi stjórnast af draumnum um stöðugt gengi sem hann rakti aftur til myntbandalags Norðurlandanna frá aldamótum 19. og 20. aldar. Draumurinn um stöðugt gengi verður hins vegar að styðjast við undirliggjandi efnahag annars getur farið illa eins og Jón Helgi dró fram.

Í lok útdráttarins dró Jón Helgi saman fjórar stiklur sem vert er að byggja á til að læra af reynslu undangenginnar peningastjórnunar:

1. Gengi ætti að vera birtingarmynd efnahagslífsins og þess vegna hættulegt, fyrir það hve afdrifaríkt það getur verið, að fikta í því.
2. Óraunhæfir draumar um stöðugt gengi óháð efnahag er ástæða hafta 1920, 1931 og 2008.
3. Vaxtamunaviðskipti voru lán sem fjármögnuðu falskan kaupmátt í aðdraganda hrunsins.
4. Lánin komu á gjalddaga og úr varð hrun krónunnar og gjaldeyrishöft.

Þá benti Jón Helgi á að draumurinn um stöðugt gengi væri ekki séríslenskt vandamál þar sem draumurinn um stöðuga evru er fjármagnaður með lánum og um leið kaupmátturinn. Í beinu framhaldi minnti hann á það að lán komast á gjalddaga. Skortur á trúverðugleika býr til verðbólgu. Það er þess vegna ekki nóg að aflétta gjaldeyrishöftunum. Það sem tekur við verður að vera trúverðugt því öðru vísi verður niðurstaðan aðeins framhald þess sem á undan er gengið. (sjá nánar hér)

Leiðir út úr gjaldeyrishöftunum

Sigurður Hannesson flutti tæplega 10 mínútna erindi þar sem hann fjallaði um gjaldeyrishöftin. Í upphafi benti hann á að kostnaður við höftin væri mikill og skaðsemi þeirra því töluverð. Því til áréttingar taldi hann upp dæmi um glötuð tækifæri eins og hvatann sem höftin skapa til að skilja eftir gjaldeyri erlendis. Hann benti á að afleiðingar gjaldeyrishaftanna eru hægfara hrörnun hagkerfisins sem sjást ekki dag frá degi en á lengra tímabili verða þær vel sýnilegar í umhverfinu.

Undir lok máls síns sagði Sigurður að það væri hægt greiða niður skuldir ríkisins en það er ekki mögulegt að gera það að öllu leyti nema skerða lífsgæðin allverulega. Það er þess vegna skynsamlegra að draga úr skuldunum með afskriftum. Til þess að borga niður skuldirnar eru nokkrar leiðir færar.

1. Útgöngugjald eða skattur á útstreymi aflandskróna.
2. Fjárfestingarleið í gegnum uppboðsmarkað.
3. Upptaka nýkrónu á mismunandi gengi til að afskrifa froðueignir og skuldir.

Svo er það endurfjármögnun sem gengur út á það að þeir sem vilja fara út úr hagkerfinu fara út en aðrir sem vilja binda sig til langs tíma koma inn í staðinn. Til að hægt sé að afnema gjaldeyrishöftin þarf að:

1. afskrifa skuldir.
2. endurfjármagna.
3. framleiða meira.

Það er pólitískt mál hvernig þetta verður gert. Það verður að taka inn í reikninginn hvaða afleiðingar samfélagið er tilbúið að búa við. Það er þess vegna ekki til ein „rétt leið“ en hún þarf að vera trúverðug. Í því sambandi benti Sigurður á að miðað við núverandi stefnu þurfi að huga að því hvað tekur við eftir að krónunni hefur verið fleygt og undirstrikaði að peningastefnan þurfi að vera trúverðug til að allt fari ekki í sama farið aftur. (sjá nánar hér)

Skuldavandinn er samfélagsógn

Í framsögu sinn vakti Lilja Mósesdóttir athygli á því að lausn á skuldavanda heimila og fyrirtækja með skuldaleiðréttingu er oddamál SAMSTÖÐU enda ósjálfbærar skuldir ekki síður eyðileggjandi afl en stríð. Hún benti á hvernig þessi eyðilegging er farin að koma fram í sumum löndum Evrópu og bætti við að eyðileggjandi afl skuldanna birtist m.a. í því hvernig velferðarkerfið er holað að innan. Fólk fær ekki lágmarksþjónustu og lágmarks- mannréttindi eru að engu höfð. Fólk fær ekki vinnu eins og á Grikklandi og Spáni þar sem atvinnuleysi meðal ungs fólks er allt upp í 50%

Hún fór ýtarlega í ýmis hagfræðileg hugtök eins „snjóhengju“, „aflandskrónur“ og „skuldir þjóðarbúsins“ auk þess að fjalla um nýjustu tölur sem standa að baki þeim svo og tölur yfir skuldir heimila og fyrirtækja í samanburði við nokkur önnur Evrópulönd. Þá sneri hún sér að því að útskýra áhrif of mikils peningamagns í hagkerfin. Þar sagði hún m.a. að:

Í hagkerfum þar sem er mikil peningaprentun er ójöfnuður. Það eru alltaf einhverjir sem eiga þessa miklu peninga og svo er stór hópur sem borgar þeim fyrir að fá þá lánaða. Mikið peningamagn veldur líka eignaverðsbólu en ekki hagvexti. Reynslan er að eignaverð fer hækkandi en peningarnir eru ekki notaðir til að fjárfesta í tækjum og tólum í raunhagkerfinu. Lítil fjárfesting í raunhagkerfinu hefur þær afleiðingar að hagvöxtur er lítill þannig að skuldsetning fyrirtækja og heimila verður ósjálfbær.

Fyrirlestur sinn studdi Lilja Mósesdóttir með glærum sem má nálgast í gegnum krækju sem fylgir hér neðst.

Gjaldeyrishöftin

Þá sneri Lilja að gjaldeyrishöftunum sem hún sagði að væru til komin fyrir það að of lítið hefur verið afskrifað af skuldum heimila og fyrirtækja. Lilja skýrir þetta með því að vísa til efnahagsreikninga banka. Á skuldahlið efnahagsreikninga banka eru innistæður aflandskrónueigenda og almennings sem voru tryggðar að fullu. Jafnvægi verður að vera á á efnahagsreikningi banka til að þeir séu metnir rekstrarhæfir. Bankar vilja þar af leiðandi ekki afskrifa lán til fyrirtækja og heimila sem eru á eignahlið efnahagsreiknings þeirra. Afskrifa þarf a.m.k. verðmæti aflandskróna til að bankar fáist til að afskrifa tapaðar skuldir fyrirtækja og heimila að því marki sem til þarf.

Lilja benti á að gjaldeyrishöftin hafi þær afleiðingar að hér er allt í biðstöðu. Það er þeirra vegna sem afskriftir eru í lágmarki og fjárfestingar eru fyrst og fremst í fasteignum. Á meðan vex snjóhengjan og vaxtakostnaðurinn af henni fer sívaxandi. Á sama tíma vex skuldavandi heimila og fyrirtækja og verðtryggingin magnar upp vandann.

Það er ekki verið að koma fram með neina nýja peningastefnu því það er í raun og veru engin þörf fyrir einhvern trúverðugleika við gjaldeyrishöft. Það þarf m.ö.o. ekki að sannfæra neinn um að efnahagsstefnan hér á landi sé góð þegar það er búið að loka alla úti með höftunum. Það sama er að segja um fjármál ríkissjóðs.

Í þessu samhengi vakti Lilja athygli á því að við byggjum við sömu efnahagsstefnu og hefur verið hér við lýði frá lýðveldisstofnun sem gengur út á það að skera niður í samdrætti og þenja allt út í þenslu sem magnar svo upp hagsveiflurnar. Á Alþingi er verið að vinna að því að endurreisa alveg sama bankakerfi og hrundi hér fyrir rétt tæpum fjórum árum. Lilja áréttaði það að ástæðan væri ekki síst gjaldeyrishöftin sem gerðu það að verkum að það er engin knýjandi þörf á neinum grundvallarbreytingum.

Það verður að leiðrétta ójafnvægið

Það þarf að leiðrétta tvenns konar ójafnvægi sem er í hagkerfinu. Í fyrsta lagi þarf að leiðrétta misræmið sem er á milli greiðslugetu fyrirtækja og heimila gagnvart verðmæti skulda þeirra. Í öðru lagi þarf að leiðrétta misræmið sem er á milli greiðslugetu þjóðarbúsins og nafnvirðis eigna erlendra aðila í innlendum króna. Þetta tvennt hangir saman.

Hægt er að taka aðeins á fyrra vandamálinum, þ.e. að leiðrétta skuldir fyrirtækja og heimila með leið Steves Keens sem Lilja kallar peningamillifærsluleiðina. Sú leið leysir ekki snjóhengjuvandann en Lilja hefur lagt til að tekin verði upp Nýkróna á mismunandi skiptigengi til að skrifa niður verðmæti eigna sem ekki er greiðslugeta fyrir.

Lilja útskýrði leið Sveves Keens í máli og mynd:

Í lok útskýringar sinnar á peningamillifærsluleiðinni benti Lilja á að kostir hennar séu m.a. þeir að engin verðbólga verður af völdum þessara 200 milljarða millifærslu þar sem peningarnir fara hring og enda aftur hjá Seðlabankanum. M.ö.o. peningamagnið hefur ekkert aukist í hagkerfinu.

Lausn skuldavandans og afnám gjaldeyrishafta

Lilja lagði áherslu á að það er ekki nóg að framkvæma almenna skuldaleiðréttingu. Það þarf líka að koma á nýju fasteignalánakerfi þar sem fastir vextir eru í boði til að dreifa áhættunni af verðbólguskoti á milli lántakenda og lánveitenda. Það verður líka áfram þörf fyrir sértæk úrræði en þeim þarf að breyta þannig að þau séu sniðin að þeim sem þurfa á þeim að halda. Það sem hefur einkennt sértæk úrræði hingað til er að þau nýtast fyrst og fremst þeim sem hafa þekkingu til að nýta sér mjög flóknar reglur.

Eins og hafði komið fram hjá öðrum framsögumönnum fundaraðarinnar er ekki hægt að afnema gjaldeyrishöftin nema það sé búið að hanna trúverðuga efnahagsstefnu sem felst þá í nýrri peningastefnu sem leiðir ekki til vaxtamunaviðskipta heldur tekur tillit til raunhagkerfisins. Ríkisfjármálastefnan ætti að miðast við það að draga úr hagsveiflum. Síðan þarf að minnka bankakerfið.

Dr. Sigurður Hannesson fór sérstaklega í nokkrar leiðir til afnáms hafta í fyrirlestri sínum og gerði svo grein fyrir þeim í útdrætti næstur á undan Lilju. Lilja vísaði í fyrirlestur hans en fór sérstaklega í þrjár leiðir. Fyrsta hugmyndin byggir á grein Ólafs Margeirsson þar sem hann stingur upp á afnámi í þrepum.

Önnur leið er ríkisskuldabréf í erlendri mynt og viðurkenndi Lilja að það væri sú leið sem hún væri hræddust við. Ástæðuna sagði hún þá að þetta væri sú leið sem mun breyta einkaskuldum í skuld skattgreiðenda. Þ.e. að snjóhengjunni verði velt yfir á herðar íslenskra skattgreiðenda. Þeir sem mæla með þessari leið segja hana ásættanlega fyrir það að hún felur það í sér að snjóhengjueigendunum verður gert að taka á sig afföll með því að borga 40% meira fyrir evruna.

Lilja benti á að þetta þýddi mjög háa skattlagningu á þessa eign sem gæti kallað yfir ríkissjóð dómsmál vegna eignaréttarákvæða stjórnarskrárinnar. Af þessum ástæðum hafa sumir bent á nauðsyn þess að skipta um gjaldmiðil en með því yrði eingaréttur snjóhengjueigenda ekki lengur vandamál. Í þessu sambandi minnti Lilja á það að þegar Þjóðverjar skiptu úr Reichmark yfir í Deutschmark, eftir seinni heimsstyrjöldina, þá hafi þeir afskrifað eignir fólks allt að 93% en í kjölfar þeirrar aðgerðar varð mikill efnahagslegur uppgangur í Þýskalandi.

Skiptigengisleiðin

Þá sagði Lilja frá sinni hugmynd til lausnar á núverandi efnahagsstöðu. Leiðina hefur hún kallað skiptigengisleiðina en hún gengur út á miklu minni afskriftir heldur en þær sem voru viðhafðar í Þýskalandi á sínum tíma. Samkvæmt hugmynd Lilju yrði andvirði skulda og eigna skipt úr krónum yfir í Nýkrónur á mismunandi gengi eins og fram kemur á eftirfarandi mynd:

Lilja benti á að Þjóðverjar hefðu þrisvar sinnum farið skiptigengisleiðina án vandkvæða og yfirleitt hefði það leitt til mikils hagvaxtar. Með skiptigengisleiðinni er losað út þetta mikla peningamagn sem leiðir til þess að eingöngu er fjárfest í málverkum og fasteignum en ekki í sjálfri framleiðslunni eða öðru sem skapar hagvöxt.

Að lokum dró Lilja saman kosti nýrrar krónu:

1. Afnám gjaldeyrishafta.
2. Jafnvægi milli greiðslugetu þjóðarbúsins og nafnvirði innlendra krónueigna (þ.e. aflandskrónanna).
3. Leiðrétting á eignatilfærslu frá skattgreiðendum til fjármagnseigenda.
4. Eykur trúverðugleika (nýr gjaldmiðill = betri hagstjórn)
5. Illa fengið fé dregið fram í dagsljósið.
6. Fé sem ekki hefur verið greiddur skattur af kortlagt.

Lilja lauk máli sínu á að undirstrika að í fyrirlestri sínum hefði hún bent á leiðir til að koma í veg fyrir að börnin okkar verði gerð að skuldaþrælum. Til þess er mjög brýnt að við gerum allt sem í okkar valdi stendur til að koma í veg fyrir að snjóhengjan verði gerð að skuld skattgreiðenda. Fari svo þýðir það ekkert annað en að börnin okkar muni búa við lakari lífskjör og velferðarkerfi en við höfum gert. (sjá nánar hér)

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Glærur Lilju Mósesdóttur: Skuldavandinn er samfélagsógn