Ráðherrasamanburður: Nefndareynsla I

Þessi færsla er framhald færslunnar Ráðherrasamanburður: Þingreynsla sem var birt hér í byrjun desember sl. Þar var fjallað um starfsaldur fyrrverandi og núverandi ráðherra í stjórnmálum, vera þessara í þingnefndum var talin fram og endað á samanburði. Færslan innihélt aðallega tölulegar upplýsingar um árafjölda á þingi og í þingnefndum ásamt því sem það var skoðað hvort þessi hefðu starfað í nefndum sem eru málefnalega skyldar ráðuneytunum sem þau stýrðu áður eða stýra nú.

Á þeim tíma sem er liðinn frá því að umrædd færsla var sett í loftið hefur Ólöf Nordal tekið við sem innanríkisráðherra og Sigrún Magnúsdóttir sem umhverfis- og auðlindaráðherra. Þar sem færslan um þingreynsluna varð mjög löng var tækifærið við skipun Ólafar notað og efni hennar skipt í fjóra hluta með viðbótum varðandi þingreynslu Ólafar. Sérstök aukafærsla var líka sett fram í tilefni skipunar Sigrúnar Magnúsdóttur. Krækjur í þessar færslur eru neðst í heimildaskrá þessarar færslu.

Hér verður settur fram fyrsti hlutinn um fastanefndir Alþingis en alls verða færslurnar um nefndarreynslu þess hóps, sem hér hefur verið til skoðunar, fjórar. Í þessum fyrsta hluta er farið yfir sögu fastanefndanna auk þess sem farið er yfir það í hvaða fastanefndum hver þeirra, sem hefur setið á ráðherrastóli frá 2009, hefur átt sæti.

Tilgangurinn með þessari nákvæmu umfjöllun er að sýna fram á það að nefndirnar gegna ákveðnu hlutverki í að virðingarraða þingmönnum og um leið að auka líkur þeirra til að ná ráðherrasæti komist flokkur þeirra í ríkisstjórn. Þetta kemur m.a. fram í því að sum nefndarheiti eru algengari á ferilskrám þeirra sem hafa orðið ráðherrar. Meira verður ekki fullyrt að svo komnu máli.

Saga fastanefndanna

Hér er margt að athuga og nauðsynlegt að gera nokkra fyrirvara og þá þann fyrstan að núverandi nefndarfyrirkomulagi var ekki komið á fyrr en árið 1991 með því að Alþingi var gert að einni málstofu (sjá feril frumvarpsins hér með dagsetningum). Fastanefndirnar rekja hins vegar upphaf sitt aftur til ársins 1915.

Árið 1915 var ákveðið í þingsköpum að kosnar skyldu 14 fastanefndir, en fram til þess tíma var venja að skipa nefnd um hvert mál. Þessar nefndir voru fjárhagsnefnd, fjárveitinganefnd, samgöngumálanefnd, landbúnaðarnefnd, sjávarútvegsnefnd, menntamálanefnd og allsherjarnefnd, allar bæði í efri og neðri deildum þingsins. Voru 5 menn í hverri nefnd að því undanskildu að 7 voru í fjárveitinganefnd neðri deildar. (sjá hér)

Á þessum tíma var Einar Arnórsson ráðherra Íslands. Ráðherra Íslands átti sæti í ríkisstjórn Danmerkur og var Einar fimmti og síðasti einstaklingurinn sem gegndi þessu embætti. Hann sat fram til ársins 1917 þegar fyrsta ráðuneyti Jóns Magnússonar var sett á fót en í því áttu sæti þrír ráðherrar í stað eins áður.

Annar ekki jafn mikilvægur fyrirvari sem þarf að gera hér er sá að það er ekki alveg víst að sá fjöldi sem er sagður hafa verið í hverri nefnd sé 100% réttur. Samkvæmt því sem kemur fram hér er nefnilega útlit fyrir að talan fimm hafi ekki alltaf verið tekin alvarlega. Það er líka möguleiki að heimildin á alþingisvefnum sé ekki alveg nógu nákvæm hvað fjöldann varðar.

Hér verður hins vegar gengið út frá því að heimildinni sé treystandi og haldið áfram að rekja það sem þar kemur fram. Miðað við það þá hefur þessi nefndarskipan haldist óbreytt fram til ársins 1928 en þá var utanríkismálanefnd bætt við og skyldi hún „kosin í sameinuðu þingi og skipuð 7 mönnum.“ (sjá hér). Þetta var í forsætisráðherratíð Tryggva Þórhallssonar.

Í tíð fyrsta ráðuneytis Hermanns Jónassonar (árið 1936) „var síðan með breytingu á þingsköpum ákveðið að auk 7 aðalmanna skyldu kosnir jafnmargir varamenn.“ (sjá hér) Fram til ársins 2011 var utanríkismálanefnd eina nefndin sem í voru kjörnir varamenn. Fleiri breytingar voru þó gerðar á fastanefndum Alþingis á fjórða áratugnum og fram til þess tíma að núverandi nefndarskipun var lögfest um mitt ár 2011.

Iðnaðarnefnd var bætt við árið 1932 í forsætisráðherratíð Ásgeirs Ásgeirssonar. „Árið 1934 var þingsköpum breytt á þann veg að fjárveitinganefnd skyldi kosin í sameinuðu Alþingi og yrði skipuð 9 mönnum.“ (sjá hér). Við þetta fækkaði nefndum þingsins um eina þar sem fjárveitinganefndir lögðust af í öðrum deildum þingsins með þessari breytingu. Henni var einnig komið á, á tíma fyrsta ráðuneytis Hermanns Jónassonar.

Hermann Jónasson var enn forsætisráðherra þegar fastanefndum þingsins var aftur fjölgað upp í 17. Þá var bætt við „allsherjarnefnd, skipuð 7 mönnum, sem kosin skyldi í sameinuðu þingi“ (sjá hér). Við það urðu allsherjarnefndirnar þrjár, ein í hverri málstofu þingsins með alls 17 mönnum.

Fastanefndirnar héldust svo óbreyttar í rúma tvo og hálfan áratug en þá var nefndarmönnum fjölgað upp í sjö í öllum nefndum (sjá hér). Þetta var árið 1964 í forsætisráðherratíð Bjarna Benediktssonar. Væntanlega hefur þó fjárveitinganefnd áfram verið skipuð níu mönnum.

Tæpum áratug síðar, eða í fyrra ráðuneyti Ólafs Jóhannessonar, var nefndunum fjölgað úr sautján upp í tuttugu og tvær. Auk þess var heiti fjárhagsnefnda efri - og neðri deildar breytt í fjárhags- og viðskiptanefnd:

Árið 1972 var ákveðið að kosnar yrðu atvinnumálanefnd, heilbrigðis- og trygginganefnd og félagsmálanefnd. Skyldi kjósa heilbrigðis- og trygginganefnd og félagsmálanefnd í báðum deildum þingsins en sameinað þing skyldi kjósa atvinnumálanefnd sem skipuð yrði 7 mönnum. Var þeirri nefnd ætlað að fjalla um mál sem landbúnaðar-, sjávarútvegs- og iðnaðarnefndir í deildum mundu fjalla um ef þau væru borin fram í frumvarpsformi. (sjá hér)

Árið 1974 tók ráðuneyti Geirs Hallgrímssonar við stjórnartaumunum en þá „var nefndarmönnum í fjárveitinganefnd fjölgað úr 9 í 10.“ (sjá hér). Matthías Á. Mathiesen var fjármálaráðherra á þessum tíma. Árið 1978, eða fjórum árum síðar, tók síðara ráðuneyti Ólafs Jóhannessonar við völdum og var nefndarmönnum þá aftur fækkað niður í níu. Árið 1983 varð Steingrímur Hermannsson forsætisráðherra í fyrsta skipti í ríkisstjórn sem var mynduð af Framsóknar- og Sjálfstæðisflokki. Sú ríkisstjórn sat fram til ársins 1987.

Fyrstu tvö árin var Albert Guðmundsson fjármálráðherra en á þeim tíma var fjölda nefndarmanna í fjárveitinganefnd aftur fjölgað upp í tíu. Þorsteinn Pálsson tók við Fjármálaráðuneytinu árið 1985 en þá var nefndarmönnunum fækkað enn á ný niður í níu. Sama ár „bættist félagsmálanefnd í hóp þeirra nefnda sem kosnar voru í sameinuðu þingi“ (sjá hér) en áfram var þó kosið í slíkar nefndir í báðum deildum þingsins.

Árið 1991 voru gerðar veigamiklar breytingar á þingsköpum þegar deildaskipting þingsins var lögð af. Fastanefndir þingsins urðu 12, allsherjarnefnd, efnahags- og viðskiptanefnd, félagsmálanefnd, fjárlaganefnd, heilbrigðis- og trygginganefnd, iðnaðarnefnd, landbúnaðarnefnd, menntamálanefnd, samgöngunefnd, sjávarútvegsnefnd, umhverfisnefnd og utanríkismálanefnd. Hver nefnd var skipuð 9 þingmönnum að því undanskildu að 11 sátu í fjárlaganefnd, auk þess sem kosnir voru 9 varamenn í utanríkismálanefnd. (sjá hér)

Þingmennirnir: Páll Pétursson, Geir H. Haarde, Guðrún Helgadóttir, Össur Skarphéðinsson og Anna Ólafsdóttir Björnsson mæltu fyrir frumvarpinu með þessum breytingum aðeins hálfum mánuði eftir að fyrsta ráðuneyti Davíðs Oddssonar tók við völdum vorið 1991 (sjá hér). Hér má taka það fram að á þessum tíma sat Alþýðuflokkurinn með Sjálfstæðisflokknum í ríkisstjórn en þessi nefndarskipan hélst óbreytt fram til þess að Sjálfstæðisflokkur myndaði ríkisstjórn með arftaka Alþýðuflokksins; Samfylkingunni, vorið 2007 (sjá hér). Breytingar sem þá voru gerðar fólust aðallega í tilfærslum á málaflokkum og nafnabreytingum samfara því en líka sameiningu nefnda eða tvískiptingu:

Efnahags- og viðskiptanefnd var skipt upp í tvær nefndir, efnahags- og skattanefnd annars vegar og viðskiptanefnd hins vegar. Félagsmálanefnd breyttist í félags- og tryggingamálanefnd og heilbrigðis- og trygginganefnd breyttist í heilbrigðisnefnd. Þá voru sjávarútvegsnefnd og landbúnaðarnefnd sameinaðar undir heitinu sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd. (sjá hér)

Fjórum árum síðar var komið að enn einni breytingunni á fastanefndum Alþingis en þær komu til framkvæmda á miðju sumri árið 2011. Þá var nefndunum fækkað úr tólf niður í átta og nefndarmönnum fækkað niður í níu í öllum nefndum. Hins vegar eru nú kosnir jafnmargir varamenn í allar nefndir en ekki einungis í utanríkismálanefnd eins og áður.

Sérnefndir um stjórnarskrármál ættu líka að geta heyrt sögunni til þar sem málefni þeirra eru komin undir sérstaka stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd sem er ný í fastanefndum þingsins. Aðrar nefndir voru sameinaðar undir nýjum en skyldum heitum nema utanríkismálanefnd og fjárlaganefnd. Þær héldu heitum sínum óbreyttum (sjá hér og lögin hér).

Samkvæmt þingskaparlögunum, sem voru samþykkt síðustu daga júnímánaðar árið 2011, var þeim m.a. ætlað að létta starfsálagi af þingmönnum þannig að þeir væru að jafnaði ekki í fleiri en tveimur þingnefndum. Þar er líka gert ráð fyrir að þingmenn sitji í sömu nefnd/-um allt kjörtímabilið. Tíminn á eftir að leiða það í ljós hvort þetta markmið verði að veruleika eða ekki.

Miðað við núverandi fastanefndir

Eins og hefur komið fram áður, í þessu bloggverkefni, þá var og er ekkert óalgengt að þingmenn og ráðherrar gegni mörgum hlutverkum á sama tíma. Þó eitthvað hafi dregið úr margvíslegum ábyrgðarfjölbreytileika hérlendra stjórnmálamanna þá er útlit fyrir að sú hugmynd sé ekkert á undanhaldi að þeir sem eru formenn og varaformenn stjórnmálaflokkanna séu best til þess fallnir að gegna ábyrgð og skyldum ráðherra.

Sú hugmynd að stjórnmálamenn geti gengið inn í hvaða hlutverk sem er kemur líka fram í því hvernig þingmönnum hefur verið/er raðað niður í þingnefndir. Ein allra langlífasta hefðin á Alþingi er sú sérkennilega hugmyndafræði að þeir, sem raðast í efstu sæti framboðslistanna (og eru skv. hefðinni þ.a.l. ráðherraefni síns flokks), eru álitnir alvitrir á öll málefni hinna aðskiljanlegustu málaflokka. Það er reyndar ekki annað að sjá en býsna stór hluti kjósenda sé á þessari sömu skoðun.

Það er kannski þess vegna sem það hefur orðið að hefð að líta svo á að vera/þátttaka í nefndum Alþingis sé eins og undirbúningsáfangi eða prófsteinn, sem þeir sem hafa komið hafa hug á pólitískum frama, skuli undirgangast áður en að honum kemur. Til að fá ráðherraembættið, sem þeir sem eru í fyrstu sætunum telja sig jafnvel eiga heimtingu á komist þeirra flokkur í ríkisstjórn, þá þurfa þeir fyrst að safna einhverjum stigum.

Það er þó greinilega ekki algilt að allir þurfi að fara í gegnum þann undirbúning að safna þingreynslu til að komast í ráðherrastól. Þetta kom m.a. fram í skipun Svandísar Svavarsdóttur á síðasta kjörtímabili og Hönnu Birnu Kristjánsdóttur á þessu. Miðað við skipun þeirra er ekki annað að sjá en þátttaka í borgarstjórnarmálunum þyki líka ásættanlegur undirbúningsáfangi til að stýra ráðuneyti og málefnum þess.

Hér á eftir fylgir nokkuð viðamikil tafla sem er sett fram í nokkrum hlutum. Henni er líka ætlað nokkuð margþætt hlutverk. Meginmarkmiðið er þó að draga það skýrar fram í hvaða fastanefndum þeir, sem hafa gegnt ráðherraembættum frá vorinu 2009, höfðu áttu sæti áður en þeir voru skipaðir ráðherrar og freista þess um leið að koma auga á eitthvert mynstur.

Hér er að sjálfsögðu átt við mynstur sem gefur það til kynna að nefndirnar hafi eignast einhverja virðingarröð þannig að þær gefi kannski mismörg “stig“ þegar kemur að ráðstöfun ráðherrastóla. Ekki er annað að sjá en þetta sé tilfelli varðandi stöðu viðkomandi innan stjórnmálaflokksins (sjá t.d. hér) en það liggur ef til vill í augum uppi að það þarf að skoða fleiri þingmenn til að fá fram marktæka niðurstöðu hvað nefndarreynsluna varðar.

Það væri óskandi að stjórnmálafræðin sannaði gildi sitt og legðist í almenna úttekt á því hvort það getur verið að hefðirnar sem hafa orðið til í kringum flokkspólitíkina og stjórnmálin séu reist á jafn hæpnum forsendum og sú frumathugun, sem hér hefur farið fram, bendir til. Að þessu sögðu er óhætt að fullyrða að þeir sem rýna nákvæmlegast í það efni sem hefur verið sett fram hér munu reka augun í ýmislegt sem vekur forvitni. Það er heldur ekki ólíklegt að einhverjir muni treysta sér til að setja fram niðurstöður út frá öllu þessu efni.

Til að ekkert fari á milli mála er kannski ástæða til að minna á það enn einu sinni að í þessari samantekt er stuðst við þau yfirlit sem koma fram í ferilskrám viðeigandi þingmanna á alþingisvefnum. Þar er talin fram vera hvers þeirra í nefndum eftir árið 1991. Til að gera samantektina á þessu bloggi einfaldari og vonandi aðgengilegri er stuðst við núverandi heiti fastanefnda Alþingis. Það hefur verið tekið fram áður að sumarið 2011 voru einhverjar nefndir sameinaðar undir einni en heiti sumra höfðu líka verið breytileg frá því að þær voru stofnaðar með nýju þingskaparlögunum frá árinu 1991.

Eftirfarandi samantekt ætti samt að renna frekari stoðum undir það að tvær nefndir hafa annað vægi í þeirri goggunarröð sem er útlit fyrir að ráði mestu þegar kemur að úthlutun nefndarsæta og svo ráðherrastólum. Þessar nefndir eru fjárlaga- og utanríkismálanefndin. Þær sem koma þar á eftir er allsherjarnefnd og efnahags- og viðskiptanefnd. Það er útlit fyrir að iðnaðarnefndin komi næst í virðingarröðinni.

Áður en lengra er haldið er rétt að taka það fram að nefndarheitin sem eru rauð- eða blálituð, í eftirfarandi töflum, eru nefndir sem heyra undir þau ráðuneyti sem viðkomandi var skipaður ráðherra yfir. Þessar nefndir eru rauðlitaðar hjá þeim sem voru ráðherra á liðnu kjörtímabili en heiti nefndanna eru blá hjá þeim sem eru ráðherrar nú. Nöfn fyrrverandi og núverandi ráðherra eru höfð í tímaröð miðað við það hvenær þeir áttu sæti í viðkomandi nefndum.

Á eftir upptalningunni er svo gerð tilraun til að draga það fram hve margir í hvorri ríkisstjórn áttu sæti í viðkomandi nefnd og hver meðaltalsreynsla hópsins er af starfi innan hennar. Í þessu sambandi er rétt að minna á að það munar a.m.k. sex árum á þingaldursreynslu þeirra sem voru ráðherrar á síðasta kjörtímabili og þeirra sem sitja nú.

Vakin er athygli á því að hvorki Hanna Birna Kristjánsdóttir né Svandís Svavarsdóttir koma fyrir í eftirfarandi yfirlitum um nefndarsetur. Ástæðan er að sjálfsögðu sú að þær voru nýjar á þingi þegar þær voru skipaðar til ráðherraembætta.

Allsherjar- og menntamálanefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Össur Skarphéðinsson	allsherjarnefnd 1991-1992	1
Ögmundur Jónasson	allsherjarnefnd 1995-1997, 1998-1999 og 2010	4
Jóhanna Sigurðardóttir	allsherjarnefnd 1996-1999	3
Katrín Júlíusdóttir	menntamálanefnd 2003-2005 og 2007-2009	4
Guðbjartur Hannesson	menntamálanefnd 2007-2009	2
Katrín Jakobsdóttir	menntamálanefnd 2007-2009	2
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Álfheiður Ingadóttir	allsherjarnefnd 2009	1/2
Árni Páll Árnason	allsherjarnefnd 2009; formaður  menntamálanefnd 2009
Oddný G. Harðardóttir	menntamálanefnd 2009-2011; form. 2009-2010  allsherjar- og menntamálanefnd 2011	2
2ja ára meðaltalsreynsla á 9 einstaklinga á samanlagt 10 árum		19
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Bjarni Benediktsson	allsherjarnefnd 2003-2007; formaður	4
Illugi Gunnarsson	menntamálanefnd 2007-2009 (2 ár)  allsherjarnefnd 2010-2011	3
Ólöf Nordal	allsherjarnefnd 2007-2010	3
Eygló Harðardóttir	menntamálanefnd 2009-2011  allsherjar- og menntamálanefnd 2011	2
3ja ára meðaltalsreynsla á 4 einstaklinga á samanlagt 7 árum		12

Eins og kemur fram í töflunni hér að ofan þá hafa allsherjar- og menntamálanefnd verið sameinaðar í eina. „Nefndin fjallar um dóms- og löggæslumál, mannréttindamál, ríkisborgararétt, neytendamál, málefni þjóðkirkjunnar og annarra trúfélaga og jafnréttismál, svo og um mennta- og menningarmál og vísinda- og tæknimál.“ (sjá hér)

Það vekur væntanlega athygli hve margir ráðherrar Samfylkingarinnar hafa átt sæti í þeim nefndum sem nú hafa verið sameinaðar undir hatti allsherjar- og menntamálanefndar. Þegar allir eru taldir eru þeir sex en þeir eru helmingi færri úr hópi Vinstri grænna sem höfðu átt sæti í þessum nefndum sem nú eru komnar saman í eina.

Fjórir þeirra sem eru ráðherrar núverandi ríkisstjórnar höfðu átt sæti í þessum nefndum þegar þeir voru skipaðir en það hlýtur að vekja athygli að það er miklu algengara að þeir hafi átt sæti í allsherjarnefnd en menntamálanefnd. Allir  fjórir höfðu átt sæti í allsherjarnefnd. Helmingurinn hafði einnig átt sæti í menntamálanefnd. Það má líka vekja athygli á því að enginn ráðherra Framsóknarflokksins hefur átt sæti í allsherjarnefnd fyrr en árið 2011 og þá aðeins í mjög stuttan tíma.

Í framhaldi þessarar ábendingar má minna á að Eygló Harðardóttir hefur hæsta þingreynslualdurinn af núverandi ráðherrum Framsóknarflokksins. Hún kom inn á þing um miðjan nóvember haustið 2008 í kjölfar þess að Guðni Ágústsson sagði af sér þingmennsku (sjá hér). Ein helsta skýring þess að nefndarreynsla hennar sker sig úr reynslu annarra ráðherra Framsóknarflokksins er væntanlega sú að hún tók við nefndarsætum Guðna Ágústssonar þegar hún tók við þingsæti hans. Þ.á.m. var sæti í iðnaðarnefndinni sem nú er komin undir atvinnuveganefndina.

Atvinnuveganefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Steingrímur J. Sigfússon	sjávarútvegsnefnd 1991-1998; form. 1995-1998	7
Össur Skarphéðinsson	sjávarútvegsnefnd 1991-1993  iðnaðarnefnd 1991-1993; formaður  landbúnaðarnefnd 1992-1993	2
Jóhanna Sigurðardóttir	iðnaðarnefnd 1995-1999	4
Katrín Júlíusdóttir	iðnaðarnefnd 2005-2009; formaður 2007-2009	4
Ögmundur Jónasson	sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd 2009-2010	1
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Jón Bjarnason	landbúnaðarnefnd 2003-2007  sjávarútvegsnefnd 2006-2007	4
Kristján L. Möller	iðnaðarnefnd 2003-2004  sjávarútvegsnefnd 2003-2006	3
Álfheiður Ingadóttir	iðnaðarnefnd 2007-2009	2
3ja ára meðaltalsreynsla á 8 einstaklinga á samtals 16 árum		27
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Bjarni Benediktsson	iðnaðarnefnd 2003-2004 og 2007	2
Kristján Þór Júlíusson	iðnaðarnefnd 2007-2009	2
Ragnheiður Elín Árnadóttir	iðnaðarnefnd 2007-2009	2
Eygló Harðardóttir	iðnaðarnefnd 2008-2009	1
Gunnar Bragi Sveinsson	iðnaðarnefnd 2009-2011	2
Sigurður Ingi Jóhannsson	sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd 2009-2011  atvinnuveganefnd 2011-2013	4
2ja ára meðaltalsreynsla á 6 einstaklinga á samtals 6 árum		13

Atvinnuveganefnd „fjallar um sjávarútvegsmál, landbúnaðarmál, iðnaðar- og orkumál, nýsköpun og tækniþróun, atvinnumál almennt og einnig nýtingu auðlinda á grundvelli rannsókna og ráðgjafar.“ (sjá hér) og hefur nú sama fundartíma og allsherjarnefndin eða fyrir hádegi á þriðjudögum og fimmtudögum. Það er þar af leiðandi hæpið að eiga sæti í báðum nefndum á sama þingi. Stundataflan sem er vísað í hér verður sett fram í næstu færslu.

Sú ályktun sem mætti draga af því sem kemur fram í töflunni hér að ofan er að frá því að núverandi nefndarkerfi var komið á (þ.e. 1991) hafi það þótt eftirsóknarvert að fá sæti í iðnaðarnefndinni sem er nú komin saman við atvinnuveganefndina með málefnum landbúnaðarins og sjávarútvegsins. Af því sem þegar er komið fram er líka tilefni til að draga þá ályktun að hver þingmaður hafi ekki verið nema tvö til þrjú ár að jafnaði í hverri þingnefnd.

Þegar rýnt er í töfluna, sem sýnir hvaða ráðherrar fyrrverandi og núverandi ríkisstjórnar höfðu setið í forverum atvinnuveganefndarinnar, verður heldur ekki annað ályktað en að landbúnaðar- og sjávarútvegsnefndir hafi ekki þótt mikilvægar eða spennandi nefndir af þeim sem eru í forystu stjórnmálaflokkanna. Það sama á við um menntamálanefndina.

Hér er ein undantekning en Sigurður Ingi tók sæti í landbúnaðar- og sjávarútvegsnefndinni í upphafi síðasta kjörtímabils og sat áfram í arftaka hennar þegar hún var Eftir sameinuð iðnaðarnefndinni. Hann er reyndar eini ráherra núverandi ríkisstjórnar sem hefur átt sæti í atvinnuveganefndinni.

Það vekur og athygli að allir Samfylkingaráherrarnir höfðu átt sæti í iðnaðarnefndinni áður en þeir voru skipaðir ráðherrar á síðasta kjörtímabili. Helmingur þeirra sem nú eru ráðherrar hafa líka átt sæti í þeirri sömu nefnd en enginn fyrrverandi ráðherra Vinstri grænna hafði átt þar sæti þegar hann tók við ráðuneyti í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur.

Efnahags- og viðskiptanefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Steingrímur J. Sigfússon	efnahags- og viðskiptanefnd 1991-1999	8
Jóhanna Sigurðardóttir	efnahags- og viðskiptanefnd 1999-2007	8
Ögmundur Jónasson	efnahags- og viðskiptanefnd 1999-2007  efnahags- og skattanefnd 2007-2009 og  2009-2010	11
Össur Skarphéðinsson	efnahags- og viðskiptanefnd 2001-2005	4
Katrín Jakobsdóttir	efnahags- og skattanefnd 2007-2009	2
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Árni Páll Árnason	viðskiptanefnd 2007-2009	2
Jón Bjarnason	viðskiptanefnd 2007-2009  efnahags- og skattanefnd 2009	2
Álfheiður Ingadóttir	viðskiptanefnd 2009; formaður  efnahags- og skattanefnd 2009	1/2
5 ára meðaltalsreynsla á 8 einstaklinga á samanlagt 19 árum		37
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Bjarni Benediktsson	efnahags- og skattanefnd 2007-2009	2
Ragnheiður Elín Árnadóttir	efnahags- og skattanefnd 2007-2009  viðskiptanefnd 2009-2010 (1 ár)	3
Illugi Gunnarsson	efnahags- og skattanefnd 2007  viðskiptanefnd 2010-2011	2
Eygló Harðardóttir	viðskiptanefnd 2009-2011  efnahags- og viðskiptanefnd 2012-2013	4
3ja ára meðaltalsreynsla á 4 einstaklinga á samanlagt 5 árum		11

Eins og glöggir lesendur taka eflaust eftir þá hefur Össur Skarphéðinsson, Ögmundur Jónason, Álfheiður Ingadóttir, Bjarni Benediktsson og Eygló Harðardóttir öll átt sæti í forverum þeirra nefnda sem þegar hafa verið taldar upp. Þar af leiðandi er ekki óeðlilegt að rifja það upp að á síðustu áratugum hafa þingstörf breyst mjög mikið eða frá því að vera ætlað að fara að mestu fram í deildarskiptu þingi til þess að fara fram í þingnefndum.

Þegar horft er til þess mikla munar sem kemur fram í þessari töflu á samanlögðum árum (= tíminn sem hver og einn átti sæti í þeirri nefnd, sem er til skoðunar, lagður saman) vekur það væntanlega athygli hve munurinn er mikill á milli ráðherrahópanna. Í þessu sambandi er rétt að minna á að tími Steingríms J., Jóhönnu og Ögmundar hefur mikið að segja varðandi þessa útkomu en þau höfðu öll verið umtalsvert lengur á þingi en ráðherrar núverandi ríkisstjórnar. Þetta á reyndar við um Össur líka en þó hann hafi nýtt tímann til að vera í mörgum nefndum þá hefur hann staldrað stutt við í hverri þeirra.

Eins og þegar hefur komið fram þá hét nefndin, sem er fjallað um hér, efnahags- og viðskiptanefnd fyrst eftir að þýðing þingnefndanna var aukin í tilefni þess að Alþingi var gert að einni málstofu. Heitinu var síðar breytt í ríkisstjórnartíð Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar (2007-2009) og viðskiptahlutinn settur undir sérnefnd. Þessar nefndir hafa nú verið sameinaðar undir gamla heitinu. „Nefndin fjallar um efnahagsmál almennt, viðskiptamál, þ.m.t. bankamál, fjármálastarfsemi og lífeyrismál, svo og skatta- og tollamál.“ (sjá hér)

Fjárlaganefndin er arftaki fjárveitinganefndarinnar. Heitinu var breytt til núverandi myndar með breytingunni sem var gerð árið 1991 á þingsköpum Alþingis. Hún er önnur tveggja nefnda sem hélt síðan heiti sínu við endurskoðun síðustu ríkisstjórnar á lögum um nefndarskipun Alþingis.

Það má minna á að þegar fastanefndunum var komið á árið 1915 var fjárveitinganefnd neðri deildar fjölmennari en aðrar nefndir þingsins. Á kreppuárunum (árið 1934) voru gerðar þær breytingar að í stað þess að tvær slíkar nefndir væru starfandi; hvor í sinni deild þingsins, voru þær lagðar niður en í stað þess var kosið í hana í sameinuðu þingi. Þá var nefndarmönnum fjölgað úr sjö upp í níu (sjá hér). Á árunum 1974 til 1985 var fjöldi þeirra rokkandi á milli níu og tíu en árið 1991 var þeim fjölgað upp í ellefu.

Væntanlega þarf ekki að fjölyrða um það frekar að fjárlaganefndin er ein þeirra nefnda sem hafa frá upphafi þótt ein sú mikilvægasta og e.t.v. sú allra mikilvægasta á fyrsta áratug fastanefndanna. Í þessu ljósi er afar athyglisvert að virða það fyrir sér hverjir þeirra sem hafa gegnt ráðherraembætti eftir 2009 hafa átt sæti í þessari nefnd.

Það hefur þegar verið vakin athygli á því að Össur Skarphéðinsson og Bjarni Benediktsson höfðu átt sæti í öllum þeim nefndum sem þegar hafa verið taldar upp. Skýringin á bak við það að tími þess síðarnefnda er litaður með bláu á myndinni hér að ofan er sú að verkefni nefndarinnar tengjast núverandi ráðherrastöðu hans.

Það eru þó væntanlega önnur atriði á þessari mynd sem vekja meiri athygli en þetta tvennt. Fyrst er það væntanlega hversu margir Samfylkingar- og Sjálfstæðisflokksráðherrar höfðu átt sæti í fjárlaganefndinni áður en þeir urðu ráðherrar. Svo það hversu lengi Jón Bjarnason, eini ráðherra Vinstri grænna sem hafði setið í þessar nefnd, sat þar og loks það að þeir Bjarni, Illugi og Kristján Þór áttu allir sæti í nefndinni á árunum 2007 til 2009.

Þetta allt er ekki síst athyglisvert fyrir það að enginn núverandi ráðherra Framsóknarflokksins hafði átt sæti í fjárlaganefndinni áður en hann var skipaður ráðherra. Þegar árin, sem annars vegar ráðherrahópur fyrrverandi ríkisstjórnar og hins vegar þeirrar núverandi áttu í fjárlaganefndinni, eru lögð saman þá kemur í ljós að þeir fimm sem gegndu ráðherrastöðum í ríkisstjórn Jóhönnu höfðu setið þar í samtals ellefu ár eða samfleytt frá árinu 1999 til ársins 2011.

Núverandi ríkisstjórn hafði hins vegar átt fjóra fulltrúa í fjárlaganefndinni á þeim tíu árum sem liðu frá því að Bjarni fékk þar sæti þar til hann varð fjármálaráðherra. Niðurstaðan er þar af leiðandi sú að eðaltalsreynsla beggja hópa er nær því sú sama eða tæp fjögur ár; þ.e. tæplega eitt kjörtímabil.

Fjárlagaefndin „fjallar um fjármál ríkisins, fjárveitingar, eignir ríkisins, lánsheimildir og ríkisábyrgðir og lífeyrisskuldbindingar ríkissjóðs. Enn fremur skal nefndin annast eftirlit með framkvæmd fjárlaga.“ (sjá hér). Í nefndinni eiga sæti níu fulltrúar eins og í öðrum fastanefndum þingsins.

Eðli málsins samkvæmt þá ætti að vera óhætt að fullyrða að fjárlaganefndin er ein af mikilvægustu nefndum Alþingis. Miðað við það sem hefur verið dregið fram hér að framan ætti að vera óhætt að taka undir þá fullyrðingu að hún er líka ein þeirra eftirsóknarverðustu. Það er líklegt að það sé eitthvað misjafnt eftir þingum og kjörtímabilum hvaða aðrar nefndir eru taldar eftirsóknarverðastar. Af því sem kemur fram í næstu töflu er ekki útilokað að ætla að einhver áherslumunur sé líka á milli flokka hvaða nefndir þykja mikilvægar.

Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Jóhanna Sigurðardóttir	sérnefnd um stjórnarskrármál 1995-1997,  1999-2000 og 2004-2007  kjörbréfanefnd 1999-2003	9
Össur Skarphéðinsson	kjörbréfanefnd 1999-2003  í stjórnarskrárnefnd 2005-2007	6
Ögmundur Jónasson	kjörbréfanefnd 1999-2007  sérnefnd um stjórnarskrármál 1999-2003, 2004   og 2005-2007	8
Steingrímur J. Sigfússon	sérnefnd um stjórnarskrármál 2004-2005  í stjórnarskrárnefnd 2005-2007	3
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Álfheiður Ingadóttir	kjörbréfanefnd 2009	1/2
5 1/2 árs meðaltalsreynsla á 5 einstaklinga á samanlagt 10 árum		26
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Bjarni Benediktsson	sérnefnd um stjórnarskrármál 2004-2007 og  2009 (fyrri)  kjörbréfanefnd 2005-2009	5
Ólöf Nordal	kjörbréfanefnd 2009-2011  sérnefnd um stjórnarskrármál 2010-2011  stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd 2011-2013	4
Sigrún Magnúsdóttir	stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd 2013-2014	1
3ja ára meðaltalsreynsla á 3 einstaklinga á samanlagt 10 árum		10

Það er alls ekki útilokað að niðurstaða þessarar töflu þýði það eitt að stjórnarandstöðuflokkarnir fái frekar sæti í nefndum eins og kjörbréfanefnd og svo sérnefndum eins og þeirri sem hefur verið skipað í nokkuð reglulega frá því að EES samningurinn var leiddur í lög árið 1994 (sjá hér). Hér er að sjálfsögðu átt við sérnefndir um stjórnarskrárbreytingar. Báðir málaflokkar heyra nú undir stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd eins og hefur komið ítrekað fram í síðustu færslum.

Hlutverki þessarar nefndar hefur líka verið gerð rækileg skil nú þegar þannig að það ætti að vera óþarft að telja það allt upp aftur. Eins og kemur fram hér þá er það líka afar víðtækt. Í þessu sambandi er vert að minna á að henni er m.a. ætlað að fjalla um „málefni forseta Íslands, Alþingis og stofnana þess, kosningamál, málefni Stjórnarráðsins í heild og önnur mál sem varða æðstu stjórn ríkisins“. Nefndinni er einnig ætlað að:

hafa frumkvæði að því að kanna ákvarðanir einstakra ráðherra eða verklag þeirra sem ástæða þykir til að athuga á grundvelli þess eftirlitshlutverks sem Alþingi hefur gagnvart framkvæmdarvaldinu. (sjá hér)

Miðað við það sem bankahrunið, haustið 2008, og eftirleikur þess hefur leitt í ljós er hins vegar hæpið að gera ráð fyrir að með nefndinni hafi verið komið á raunverulegu eftirlit sem muni breyta einhverju í stjórnsýsluháttum hér á landi. Miðað við það á hvaða vettvangi og með hvaða aðferðum er skipað í fastanefndir Alþingis er a.m.k. líklegra að eftirlitið muni frekar stjórnast af pólitískum hvötum og/eða ásetningi en faglegum.

Varðandi muninn sem kemur fram í meðaltalsreynslu (árafjöldi einstaklinga í hvorum hópi deilt með fjölda einstaklinganna) þeirra sem eru taldir í töflunni hér að ofan má benda á að sambærilegan mun er að sjá í töflunni fyrir efnahags- og viðskiptanefndina sem stendur hér framar. Hér munar mestu um árafjöldann sem Jóhanna, Ögmundur og Össur hafa átt í forverum stjórnskipunar- og eftirlitsnefndarinnar.

Það er auðvitað hæpið að ætla að efnahags- og viðskiptanefndin þyki ekki mikilvæg en þó eru mjög sterkar vísbendingar um að hún sé ekki álitin jafn þýðingarmikil og fjárlaganefndin. Þeir ráðherrahópar sem hér hafa verið bornir saman eiga báðir tæpa fjögurra ára meðaltalsreynslu úr þeirri síðarnefndu. Hins vegar er meðaltalsreynslan úr efnahags- og viðskiptanefndinni fimm ár hjá ráðherrahópnum sem sat í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur en tvö ár hjá núverandi ráðherrahópi. Svipaður munur kemur fram í töflunni hér að ofan þó hann sé hálfu ári minni.

Á þessu kunna að vera a.m.k. tvær skýringar. Sú sem var bent á hér að ofan sem þýðir það að þeir sem eru í stjórnarandstöðu fái frekar sæti í þeim nefndum sem eru síður eftirsóknarverðar en svo skiptir það auðvitað máli að allir ráðherrar núverandi ríkisstjórnar, að Bjarna einum undanskildum, komu ekki inn á þing fyrr en árið 2007 eða síðar.

Þriðja atriðið er að heildartala þeirra sem sátu á ráðherrastóli á síðasta kjörtímabili er hærri. Það munar reyndar ekki nema tveimur þegar utanþingsráðherrarnir, Ragna Árnadóttir og Gylfi Magnússon, eru ekki taldir með. Ef tvö síðasttöldu atriðin væru stórir áhrifavaldar á eftir að skýra af hverju þessi munur á meðaltalsreynslu kemur ekki fram í öllum nefndunum.

Það er hins vegar ekki ólíklegt að það skipti máli að flestar núverandi fastanefndir standa fyrir tvær til þrjár eldri sem hafa verið sameinaðar í eina. Það skýrir þó ekki þá staðreynd að meðaltalsreynsla núverandi ráðherrahópsins er hærri í allsherjar- og menntanefndinni en þeirra sem voru ráðherrar á síðasta kjörtímabili. Þetta skýrir heldur ekki að jafnaðarreynsla núverandi hóps af setu í atvinnuveganefndinni er aðeins ári styttri en þeirra sem voru ráðherrar á síðasta kjörtímabili. Þessi munur er á milli hópanna þegar þessir þættir eru skoðaðir í sambandi við umhverfis- og samgöngunefndina.

Umhverfis- og samgöngunefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Össur Skarphéðinsson	umhverfisnefnd 1999-2000	1
Katrín Júlíusdóttir	umhverfisnefnd 2007-2009	2
Ögmundur Jónasson	umhverfisnefnd 2009-2010	1
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Jón Bjarnason	samgöngunefnd 1999-2003	2
Kristján L. Möller	samgöngunefnd 1999-2003 og 2004-2007	7
Oddný G. Harðardóttir	samgöngunefnd 2009-2010	1
3ja ára meðaltalsreynsla á 6 einstaklinga á samanlagt 10 árum		16
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Illugi Gunnarsson	umhverfisnefnd 2007-2009	2
Ólöf Nordal	samgöngunefnd 2007-2009  umhverfisnefnd 2007-2009	2
Eygló Harðardóttir	umhverfisnefnd 2008-2009	1
Kristján Þór Júlíusson	umhverfisnefnd 2009-2011	2
2ja ára meðaltalsreynsla á 4 einstaklinga á samanlagt 4 árum		7

Miðað við það sem má lesa út úr þessari töflu hafa forverar þessarar nefndar ekki þótt þurfa mikla einbeitingu þar sem langflestir sem hafa setið í annaðhvort samgöngu- eða umhverfisnefndinni hafa ekki staldrað þar við lengur en eitt til tvö ár. Kristjáni L. Möller er eina undantekningin. Hann var samgönguráðherra í rétt rúmt eitt ár á síðasta kjörtímabili en þá var Samgönguráðuneytið lagt niður og málefni þess færð undir Innanríkisráðuneytið (sjá hér).

Umhverfis- og samgöngunefndin „fjallar um umhverfismál, skipulags- og byggingarmál og rannsóknir, ráðgjöf, verndun og sjálfbærni á sviði auðlindamála almennt. Enn fremur fjallar nefndin um samgöngumál, þ.m.t. framkvæmdaáætlanir, byggðamál svo og málefni sveitarstjórnarstigsins og verkaskiptingu þess og ríkisins.“ (sjá hér)

Utanríkismálanefnd virðist vera undir aðra mikilvægis- eða virðingarröð seld en flestar aðrar fastanefndir Alþingis. Hún er eina nefndin sem hefur haldið sama heiti frá því að hún var sett á stofn árið 1928. Fjárlaganefndin er svo önnur einungis tveggja fastanefnda sem héldu sínum heitum eftir breytingarnar sem voru gerðar á þingsköpum Alþingis undir júnílok sumarið 2011. Heiti hennar var sett árið 1991 eða þegar uppstokkun var gerð á á fastanefndunum í tilefni þess að Alþingi var gert að einni málstofu. Af því tilefni var heiti fjárveitinganefndarinnar breytt í fjárlaganefnd.

Fleira sem ýtir undir þá ályktun að utanríkismálanefndin hafi alltaf verið á öðrum virðingarstað en aðrar fastanefndir þingsins er að frá stofnun hennar (árið 1928) var hún kosin í sameinuðu þingi. Samkvæmt því sem kemur fram hér áttu sjö sæti í nefndinni en fimm í öðrum nefndum. Fram til ársins 2011 var utanríkismálanefndin eina nefndin sem var skipuð varamönnum. Varamennirnir voru jafnmargir þeim sem áttu sæti í nefndinni. Þessu fyrirkomulagi var komið á árið 1938 eða tíu árum eftir að hún var sett á fót(sjá hér).

Það grefur heldur ekki undan þeirri ályktun, að utanríkismálanefndin hafi annan sess en hinar fastanefndir þingsins, að hún er eina nefndin þar sem það er tekið fram að: „Nefndarmenn eru bundnir þagnarskyldu um þá vitneskju sem þeir fá í nefndinni ef formaður eða ráðherra kveður svo á.“ þar er líka tekið fram að fulltrúar hennar skuli vera til taks ef á þarf að halda „jafnt á þingtíma sem í þinghléum“(sjá hér).

Það vekur sérstaka athygli að í utanríkismálanefnd hafa báðir ráðherrahóparmir átt jafnmarga fulltrúa. Meðaltalsreynsla beggja hópa er líka jöfn eða eitt kjörtímabil. Þó ber að benda á að það munar um tíu ára veru Steingríms J. Sigfússonar og sex ára setu Össurar Skarphéðinssonar þegar reynsla ráðherra fyrrverandi ríkisstjórnar er metin með þessum hætti.

Glöggir lesendur hafa væntanlega veitt því athygli að Össur er sá eini af þeim, sem hér eru bornir saman, sem hefur átt sæti í öllum nefndunum sem þegar hafa verið taldar.  Í því samhengi er full ástæða til að vekja athygli á því að utanríkismálanefndin er sú eina þar sem Össur hefur átt sæti í meira en eitt kjörtímabil. Það hversu lengi hann og svo Steingrímur J. hafa átt sæti í nefndinni er ætti ekki síður að vekja sérstaka athygli þegar það er haft í huga hversu eftirsóknarvert það virðist að fá sæti í þessari nefnd.

Bjarni Benediktsson er sá eini meðal núverandi ráðherra sem hefur átt sæti í nefndinni í meira en eitt kjörtímabil. Eins og kemur fram hér að neðan hefur hann setið í utanríkismálanefnd í átta ár.

Eins og kemur fram á myndinni hér að ofan þá hefur helmingur þeirra, sem hafa átt sæti í utanríkismálanefndinni, setið það sem samsvarar einu kjörtímabili eða lengur. Þetta er ekki síst athyglisvert fyrir það að í flestum tilvikum hafa þeir sem eru bornir saman hér ekki átt sæti í sömu nefnd nema í 1-3 ár.

Áður en síðasta fastanefndin verður talin skal tilgreina hlutverk utanríkismálanefndar en á vettvangi hennar er fjallað „um samskipti við erlend ríki og alþjóðastofnanir, varnar- og öryggismál, útflutningsverslun, málefni Evrópska efnahagssvæðisins og þróunarmál, svo og utanríkis- og alþjóðamál almennt. Enn fremur fjallar nefndin um skýrslur alþjóðanefnda sem og skýrslu utanríkisráðherra um utanríkis- og alþjóðamál.“ (sjá hér) Auk þessa hefur hún „yfirumsjón með umfjöllun nefnda Alþingis um EES-mál.“

Velferðarnefnd
Fyrrverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Össur Skarphéðinsson	heilbrigðis- og trygginganefnd 1995-1999; form.	4
Ögmundur Jónasson	heilbrigðis- og trygginganefnd 1995-1996  félagsmálanefnd 1997-1998  félags- og tryggingamálanefnd 2007-2009, 2010	5
Steingrímur J. Sigfússon	félagsmálanefnd 1999-2003	4
Jóhanna Sigurðardóttir	félagsmálanefnd 2003-2007	4
Katrín Júlíusdóttir	félagsmálanefnd 2004-2007	3
Guðbjartur Hannesson	félags- og trygginganefnd 2007-2010; form.   2009-2020	2
Ráherrar tímabundið	heiti nefndar og tímabil	ár
Kristján L. Möller	félagsmálanefnd 1999-2000  heilbrigðis- og trygginganefnd 2006-2007	2
Álfheiður Ingadóttir	heilbrigðis- og trygginganefnd 2007  heilbrigðisnefnd 2007-2009	2
Árni Páll Árnason	heilbrigðis- og trygginganefnd 2007  heilbrigðisnefnd 2007-2009	2
3ja ára meðaltalsreynsla á 9 einstaklinga á 15 ára tímabili		20
Núverandi ráðherrar	heiti nefndar og tímabil	ár
Bjarni Benediktsson	heilbrigðis- og trygginganefnd 2004-2005	1
Eygló Harðardóttir	heilbrigðisnefnd 2008-2009  velferðarnefnd 2011-2012	2
1s árs meðaltalsreynsla á 2 einstaklinga á 3ja ára tímabili		13

Af því sem er talið í þessari töflu er auðvitað sláandi hversu margir þeirra, sem sátu á ráðherrastóli fyrir hönd síðustu ríkisstjórnar, hafa átt sæti í félagsmála-, heilbrigðis- og trygginganefnd. Þeir eru hins vegar ekki nema tveir í núverandi ráðherrahópi sem hafa setið í þessum nefndum. Þessi tvö hafa líka setið þar áberandi styttra en ráðherrar síðustu ríkisstjórnar.

Þessi munur skýrist að einhverju leyti af því að ráðherrahópurinn sem situr nú á a.m.k. helmingi styttri heildarþingreynslualdur en hinir sem voru ráðherrar á næsta kjörtímabili á undan (sjá t.d. hér). Í þessu sambandi má minna á að þeir sem gegna ráðherraembættum fyrir hönd Sjálfstæðisflokksins komu nær allir nýir inn á þing árið 2007 og flestir ráðherrar Framsóknar settust ekki inn á þing fyrr en vorið 2009.

Þingreynslualdurinn segir hins vegar alls ekki alla söguna eins og kemur fram þegar horft er til samanburðarins á utanríkismála- og fjárlaganefndinni en þar er nefndarreynsla beggja hópa nokkuð jöfn. Mestur munurinn er hins vegar á meðaltalsreynslu ráðherrahópanna í velferðarnefndinni, stjórnskipunar- og eftirlitsnefndinni og efnahags- og viðskiptanefndinni.

Í þessum nefndum munar almennt tveimur árum á meðaltalsreynslu. Eina nefndin þar sem núverandi ráðherrahópur kemur út með hærri meðalnefndarreynslu í árum talið er allsherjar- og menntanefnd. Þegar aðrar tölur sem sýna fjölda hvors hóps sem hafði setið í viðkomandi nefndum og árafjöldann sem hvor hópur hafði átt fulltrúa í umræddri nefnd eru bornar saman er munurinn minni. Þetta kemur skýrar fram í kaflanum hér á eftir.

Út frá þrengra sjónarhorni

Af þeim fimmtán, sem sátu á ráðherrastóli í mislangan tíma á síðasta kjörtímabili, eru þau tólf sem höfðu einhverja nefndarreynslu áður en þau voru skipuð til embættis. Fjögur þeirra voru inni á þingi þegar núverandi nefndarfyrirkomulagi var komið á. Það eru því átján ár (1991-2009) sem er verið að horfa til þegar þessi hópur er til athugunar. Reyndar átti síðasta nýskipun ráðherra í þeirri stjórn sér stað í loka ársins 2011 (sjá hér) þannig að árin er þar af leiðandi alls tuttugu.

Í núverandi ríkisstjórn eru þau tíu sem höfðu nefndarreynslu þegar þau voru skipuð. Tímabilið er frá 2003 til 2014 eða ellefu ár. Árið 2003 miðast við það að þá kom Bjarni Benediktsson, sem á lengstu þingreynsluna í núverandi ráðherrahópi, inn á þing. Reyndar gætu árin, sem núverandi ráðherrahópur ætti úr einhverri fastanefnd þingsins, verið tólf þar sem Sigrún Magnúsdóttir var skipuð ráðherra í lok síðasta árs. Skipun Ólafar Nordal breytir hins vegar engu um árafjöldann þar sem hún hvarf af þingi vorið 2013.

Í töflunni hér að neðan er tekið saman í hversu margir í hvorum ráðherrahópi höfðu átt sæti í hverri fastanefnd þingsins. Þar kemur dregið fram hver meðaltalsreynsla hvers þeirra var, áður en til ráðherraskipunar kom, í árum talið. Síðast er svo samanlagður árafjöldi hvors hóps í viðkomandi nefnd. Það er rétt að taka það fram að það sem er rautt í töflunni hér að neðan á við ráðherra fyrrverandi ríkisstjórnar en það sem er blátt á við ráðherra þeirrar sem situr nú.

Allsherjar- og menntamálanefnd
jafnaðarreynsla	fjöldi	tímabil
2 ár	9	10 ár
3 ár	4	7 ár
Atvinnuveganefnd
3 ár	8	16 ár
2 ár	6	6 ár
Efnahags- og viðskiptanefnd
5 ár	8	19 ár
3 ár	4	5 ár
Fjárlaganefnd
4 ár	5	11 ár
3,5 ár	4	10 ár
Stjórnskipunar- og eftirlitsnefnd
5,5 ár	5	10 ár
3 ár	3	10 ár
Umhverfis- og samgöngunefnd
3 ár	6	10 ár
2 ár	4	4 ár
Utanríkismálanefnd
4 ár	5	14 ár
4 ár	5	8 ár
Velferðarnefnd
3 ár	9	15 ár
1 ár	2	3 ár

Þar sem þegar hefur verið gerð ýtarleg grein fyrir því sem kemur fram í þessari töflu í kaflanum á undan verður ekki staldrað frekar við það sem hún dregur fram. Hins vegar kann það að vera spennandi að taka það saman, sem hefur verið sett fram hér á undan, út frá einstaklingunum sem hafa verið skipaðir ráðherrar frá vorinu 2009.

Í eftirfarandi töflu er þetta gert en þar er heiti fastanefndanna skammstafað á sama hátt og gert er í slóð viðkomandi nefndar sem er krækt við skammstafanirnar. Einnig eru krækjur á ferilskrár viðkomandi þingmanna undir nöfnum þeirra. Á eftir nafni hvers og eins kemur fyrst árið, sem viðkomandi kom inn á þing, þá x í þeim reitum sem eiga við þá nefnd, sem hann hefur setið í, en reiturinn hafður gulur ef hann hefur aldrei átt sæti í nefndinni.

Síðast er svo samtalan yfir það hversu lengi viðkomandi hefur átt sæti í fastanefndum þingsins. Þar á eftir kemur reyndar reitur sem er merktu mt. og stendur fyrir meðaltal og á við hvert má gera ráð fyrir að sé meðaltalsreynsla hvers eftirtaldra úr þeim nefndum sem hann hafur átt sæti í. Þetta gefur í fæstum tilvikum rétta mynd af raunverulegum árafjölda, sem hver þeirra sem um ræðir sátu í hverri nefnd, en dregur það þó fram, sem hefur komið fram áður, að fæstir meðal þeirra, sem hér hafa verið bornir saman, hafa meiri reynslu úr hverri nefnd en sem nemur tveimur árum.

Það er svo væntanlega ástæða til að minna á það enn einu sinni að með breytingunni á þingsköpum Alþingis árið 1991 varð líka stór breyting á fastanefndunum og hvernig vera í þeim er talin fram á ferilskrá alþingismanna. Af þessari ástæðu var gerð sérstök grein fyrir nefndarveru Jóhönnu Sigurðardóttur og Steingríms J. Sigfússonar, sem bæði komu inn á þing fyrir 1991, í þessari færslu hér.

Það sem er litað rautt eða blátt í þessari töflu eru x-in í þeim nefndum sem snerta ráðuneytin sem viðkomandi stýrði áður eða stjórnar nú. Rautt fyrir ráðherra ríkisstjórnarinnar sem sat á árunum 2009 til 2013 en blátt fyrir ráðherra núverandi ríkisstjórnar.

Fyrrverandi ráðherrar	kos.	am	av	ev	fl	se	us	ut	vf	ár	mt.
Jóhanna Sigurðardóttir	1978	x	x	x		x		x	x	12	2
Steingrímur J. Sigfússon	1983		x	x		x		x	x	18	3,6
Össur Skarphéðinsson	1991	x	x	x	x	x	x	x	x	14	1,8
Ögmundur Jónasson	1995	x	x	x		x	x	x	x	15	2,1
Katrín Júlíusdóttir	2003	x	x		x		x		x	6	1,2
Guðbjartur Hannesson	2007	x			x				x	3	1
Katrín Jakobsdóttir	2007	x		x						2	1
Svandís Svavarsdóttir	2009									0
Fjöldi nefndarsæta/7 einstaklingum= reynsla af 5 nefndum á hvern										70	2
Ráherrar tímabundið	kos.	am	av	ev	fl	se	us	ut	vf	ár
Kristján L. Möller	1999		x				x		x	7	2,3
Jón Bjarnason	1999		x	x	x		x			10	2,5
Árni Páll Árnason	2007	x		x				x	x	2	0,5
Álfheiður Ingadóttir	2007	x	x	x		x			x	2	0,4
Oddný G. Harðardóttir	2009	x			x		x			2	0,7
Fjöldi nefndarsæta/5 einstaklingum= reynsla úr 4 nefndum á hvern										23	1
Núverandi ráðherrar	kos.	am	av	ev	fl	se	us	ut	vf	ár
Bjarni Benediktsson	2003	x	x	x	x	x		x	x	10	1,4
Kristján Þór Júlíusson	2007		x		x		x			6	2
Ragnheiður Elín Árnadóttir	2007		x	x			x			5	1,7
Illugi Gunnarsson	2007	x		x	x		x			4	1
Eygló Harðardóttir	2008	x	x	x			x		x	5	1
Gunnar Bragi Sveinsson	2009		x					x		4	2
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson	2009							x		4	4
Sigurður Ingi Jóhannsson	2009		x							4	4
Hanna Birna Kristjánsdóttir	2009									0
Ólöf Nordal	2007	x			x	x	x	x		6	1,2
Sigrún Magnúsdóttir	2013					x				~2	1,5
Fjöldi nefndarsæta/10 einstaklingum= reynsla úr 3 nefndum á hvern										42	2

Það er e.t.v. rétt að skýra það sem er tekið saman í lok hverrar upptalningar hér að neðan en þar er einstaklingunum sem áttu einhverja þingreynslu að baki deilt í heildarfjölda þeirra nefndarsæta sem hvor hópur hafði átt. Út úr því er fenginn meðalfjöldi á einstaklingana í hópnum.

Auðvitað kemur það svo í ljós þegar betur er að gáð að það eru t.d. bara Kristján Þór og Ragnheiður Elín, af núverandi ráðherrum, sem hafa setið í nákvæmlega þremur nefndum. Eins og áður hefur komið fram hafði Bjarni Benediktsson átt sæti í öllum nefndum Alþingis nema umhverfis- og samgöngunefndinni þegar hann var skipaður efnahags- og fjármálaráðherra vorið 2013. Sigmundur Davíð, Sigurður Ingi og Sigrún Magnússóttir höfðu hins vegar aðeins átt sæti í einni nefnd áður en þau urðu ráðherrar.

Í samanburðinum hlýtur það að vekja athygli að jafnvel þeir ráðherrar síðustu ríkisstjórnar sem höfðu styttri þingreynslualdur að baki þegar þeir voru skipaðir ráðherrar höfðu setið í tveimur til þremur nefndum áður en þeir voru skipaðir ráðherrar.

Árni Páll Árnason hafði reyndar átt sæti í fjórum fastanefndum þingsins áður en hann varð ráðherra þrátt fyrir að eiga aðeins tveggja ára þingreynslualdur að baki og Álfheiður Ingadóttir sem kom inn á þing sama ár og hann, þ.e. vorið 2007, hafði átt sæti í fimm fastanefndum Alþingis þegar hún var skipuð. Þær verða reyndar sex ef það er miðað við nefndarskipulagið fyrir mitt ár 2011.

Meðal þeirra ályktanna sem má draga af því sem umrædd tafla leiðir í ljós er að það sé þó nokkur munur á viðhorfum á milli stjórnmálaflokkanna varðandi það hvernig nefndarsætunum er skipt á milli þingflokksmanna. Þetta kemur skýrast fram þegar nefndarskipan þeirra, sem höfðu setið í tvö til þrjú ár á Alþingi áður en þeir voru skipaðir ráðherrar á síðasta kjörtímabili er borin saman við nefndarreynslu þeirra, sem gegna ráðherraembættum fyrir Framsóknarflokkinn nú.

Allir, að Eygló einni undanskilinni, núverandi ráðherrar Framsóknarflokksins komu nýir inn á þing vorið 2009 eða síðar. Þrjú þeirra höfðu átt sæti í einni og sömu fastanefndinni frá því þau komu inn á þing. Gunnar Bragi skipti hins vegar um nefnd á miðju síðustu kjörtímabili. Flutti sig úr iðnaðarnefndinni yfir í utanríkismálanefndina.

Það eru vissulega fleiri atriði sem vekja athygli í þeim samanburði sem farið hefur fram hér að ofan. Einhverjum þeirra verða gerð ýtarleg skil í næstu færslu en alls verða færslurnar um nefndareynslu þeirra sem hafa verið skipaðir ráðherrar frá vorinu 2009 fjórar. Þessi og tvær til viðbótar um þingnefndirnar og svo ein um erlendu nefndirnar. Það er þó möguleiki á að umfangið leiði til þess að þær verði fleiri.

Heimildir

Aðrar færslur í þessum sama flokki:
Ráðherrasamanburður: Aldur við skipun
Ráðherrasamanburður: Menntun
Ráðherrasamanburður: Starfsreynsla
Ráðherrasamanburður: Sveitarstjórnarreynsla
Ráðherrasamanburður: Önnur pólitísk reynsla
Ráðherrasamanburður: Flokksforysta
Ráðherrasamanburður: Önnur flokksreynsla
Ráðherrasamanburður: Þingreynsla

Krækjur í aukafærslur í þessum flokki:
Hefðarreglur ráða för I
Hefðarreglur ráða för II
Hefðarreglur ráða för III
Hefðarreglur ráða för IV
Ráðherrasamanburður: Aukafærsla vegna skipunar Sigrúnar

Ferilskrá ráðherra núverandi og fyrrverandi ríkisstjórnar:
Menntunar- og hæfniskröfur til ráðherraembætta

Heimild um fastanefndir Alþingis
Fastanefndir Alþingis - Sögulegt yfirlit

Heimild um skipun ráðuneyta:
Ráðuneyti 1917-2013
Breytt skipan ráðuneyta í Stjórnarráði Íslands (fækkun ráðuneyta). frá 30. mars til 11. apríl 2012.
Stjórnarráð Íslands (sameining ráðuneyta). frá 9. júní til 9. september 2010.